Практическая работа по развитию способности к выразительному чтению через произведения разных жанров по «Литературному чтению»
жүктеу/скачать 2.94 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2.2. МИНИ-РАССКАЗЫ
РАССКАЗ САКЕНА ЖУНУСОВА «САҚАУ БƏТЕҢКЕ» Бөтен үйдің босағасына жаңа жеткен су жаңа бəтеңке жан-жағына тосырқай қарады. Өңшең ұсқынсыз, ескі-құсқы аяқ киімдер табалдырықтан төр үйге қарай шашылып жатыр. Табаны сөгіліп, тістері ырсиып салпы ауыз етік, бір жақ жамбасына қисайған құныс бəтеңке, қонышы бүктетіліп мыжырайған пима. Қалай болса солай үйме-жүйме боп жатқан мұндай аяқ киімдерді бұрын көрмеген жаңа бəтеңке таң қалды. Бір кезде оның тап алдында тұрған беті салтақ-салтақ, қисық өкше бір бəтеңке сөйлеп қоя берді. – Əй, сен қайдан келдің, кімнің бəтеңкесісің? – Мен бе? – деді жаңа бəтеңкенің бір сыңары, мен Болаттың бəтеңкесімін, көрші ауылдан келдім. Ал өзің ше? 137 – Мен, мен осы үйдегі Шолақ деген баланікімін, – деді бетін тыржитып. Ал, шыққан жерім – Алматы аяқ киім фабрикасы. – Онда жерлес болдық қой, – деді жаңа бəтеңке. – Жерлес қана емес, екеуміз де бір күнде фабрикадан шыққанбыз, құрдаспыз. – Қойыңыз, – деді жаңа бəтеңке енді сыпайы сөзге көшіп. – Сіз, əлпетіңізге қарағанда, менен кемінде екі-үш жас үлкен шығарсыз. – Е-е, бауырым-ай, мазақтайсың ғой, – деді көне бəтеңке ренжіп, менің жер басып жүргеніме екі-ақ ай. – Маған да солай. – Сол екі айдың ішінде мен тартқан азапты көрсең, жаныңнан түңілер едің. – О не азап соншама? – деді жаңа бəтеңке шын таңырқап. – Егер тыңдасаң, айтайын, бəрібір қайда асығып барасың. Біздің Шолақ келген баланы, қашан үйдің астан-кестенін шығарып ойнамай жібермейді, – деді де күрсініп, бастан кешкен оқиғасын баяндай бастады: «Мені дүкеннен сатып əкелісімен, қолды-аяққа тұрмай осы үйдің ерке-шолжаңы Шолақ киіп алды да далаға шықты. Шығысымен, көршінің өзі секілді балаларына айғайлап шақырып: «Міне, көрдіңдер ме. Көкем сатып əперді. Мұндай бəтеңке сендерде бар ма?!» – деп мақтанды. Балалар да оны құптады. – Өзі құйып қойғандай шақ екен. – Қандай əдемі?! – Əй, өзі айнадай жарқырайды, бетіне сəуле түседі, – десіп жатыр. Мен де күн сəулесіне шағылысып жымыңдап қоямын. Бірақ, қуанышым ұзаққа бармады. – Өзінің былғарысы жақсы екен. Бұған су да өтпейтін шығар, – деп еді бір бала. «Əрине, өтпейді», – деді Шолақ, жүгірген бойы жолға жиналған жаңбыр қағына перді де кетті. Қойны-қонышым суға толып, қоймалжың батпақ көзіме тығылып, тұншығып бара жатырмен, Шолақтың кəперіне түк кірмейді. – Су түгілі, дым білінген жоқ, – деп, қақты кешіп шалпылдатып жүр. – Ой, бауырым-ай, сол күннен былай табаным сыздан, көзім балшықтан бір арылып көрген емес. Бір күні балалармен үйдің қасында ойнап жүрген Шолақ мені шешіп алды да, бұзау байлайтын қазықтың басына іліп қойды. Күздің бір жазға бергісіз шуақты күні. Ғұмыры күннің жүзін көрмеген ұлтаныма жылу тиген соң, тұла бойым бусанып, маужырап, қалғи бастап еді. Əлдебір нəрсе тап өкше тұсымнан зу етіп өте шықты. Көзімді сығырайтып аша бергенімше болған жоқ, оң жақ езуімнен бір нəрсе сарт ете түсті. Қазықтың басын шыр айналып, қонышыма зорға ілініп тұрып қалдым. Көзім қарауытып кетті. Одан арғысын шала-шарпы білемін, жұдырықтай- жұдырқтай тас тұмсығыма, табаныма, көзіме сарт-сұрт тиіп жатыр. Сөйтсем, мені кептіруге ілмей, қарауыл қып атуға қойған екен. Қайтейін, өне бойымды тасқа жыртқызып, қаралап, қисайта-мисайта 138 қонышымды басып қайта киіп алды. Шиқ-шиқ етіп, мұңымды шағып кете бардым. Шолақ кейінгі кезде өгіздің тоқпан жілігінің басын тауып алды. Күнде мектепке жеткенше, одан үйге келгенше, əлгі жіліктің басын тепкілейді келіп. Тұмсығымнан тұмсық қалмады. Əуелі ақ жем болып жұқарып еді, енді тесілуге айналды. Е-е, айта берсем, көрген қорлық толып жатыр. Осындай тепкінің астында жүріп, қалай тозбассың. Екі ай маған екі жылдай болды ғой, – деп, көне бəтеңке көзінің жасын сығып-сығып алды. Жаңа бəтеңке аяп кетті. – Осынша азапқа салғанда, тым құрыса, бір мезгіл кремдеп те қоймай ма? – деді қалай жұбатарын білмей. – Бауырым, түсіне алмай қалдым. Крем дедің бе, ол не зат? – Крем деген – май. Оны жақса, денең жадырап, өңің кіріп қалады, тез тозбауға жақсы. – Ойбай! Бауырым, қайтейін-ай! Ондай майыңды жақпақ түгілі, тұмсығымызға бір иіскетпей қойды ғой. Жаңа бəтеңке одан əрі ештеңе дей алмай, көне бəтеңкенің сыңарын іздей бастады. – Əлгі сыңарың қайда кеткен, сыңарың?... – Қайда кетті дейсің ол байғұс. Жатқан шығар осында,- деп, көне бəтеңке шашылып жатқан аяқ киімдерге қарады. Е, əне, жатыр ғой қисайып. Үйге келгенде ол екеуіміздің басымыз қосылып көрген емес. Шолақ босағадан өте бере, бауымызды да шешпестен екі жаққа лақтырады. Содан қашан қайтып келгенше, бір-бірімізді көру жоқ. Жаңа бəтеңке оған жылы шырай білдіріп: – Əй, аман ба, бауырым, – деп еді, ол үндеген жоқ. Көне бəтеңке: – Е, ғаріптің күні менен төмен, қайтесін, оны кінəлама, сақау ол, – деді. – Сақауы қалай, оған не болды? – Тілі жоқ,– деді көне бəтеңке. – Тілі қайда кеткен? – Анада əлгі Шолағымыз таспен ататын рогатке ме, немене сол рогаткеге былғары таба алмай, оның тілін суырып алып, соған салды. Жаңа бəтеңкенің тұла бойы тітіркеніп кетті. Бір жағынан Шолақ сияқты ұқыпсыз, салақ баланың қолына түспегеніне қуанып, билей жөнелгісі де келді. жүктеу/скачать 2.94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|