Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

«Жалпы тіл білімі» пәні бойынша 050205-«Филология: қазақ филологиясы» мамандығына тәжірибешілік сабақтарға арналған

Павлодар 2007

Лист утверждения к Форма

методическим указаниям Ф СО ПГУ 7.18.1/05

БЕКІТЕМІН

«___»_____________2007 ж

Құрастырушы: ф.ғ.к., аға оқытушы Г.К.Қажыбаева

Қазақ филологиясы кафедрасы

Тәжірибешілік сабақтарға арналған

«Жалпы тіл білімі» пәні бойынша 050205-«Филология: қазақ филологиясы» мамандығының студенттері үшін

Қазақ филологиясы кафедрасының «___»___2007ж. мәжілісінде ұсынылды.

Хаттама №__

Кафедра меңгерушісі_______________________Қ.П.Жүсіп

Филология, журналистика және өнер факультетінің «_____»_____2007 ж. әдістемелік кеңесінде мақұлданды. Хаттама №___

ӘК төрайымы____________________ М.В. Семенова

1 Пәннің мақсаты мен міндеттері

жинақтау, тіл білімі ғылымының қалыптасу және дамуын, лингвистикалық мектептердің қалыптасуы жолдарын, лингвистикалық бағыттардың мәнін ұғындыру, сонымен қатар лингвистикалық талдаудың әдістерін меңгеру.

Пәнді оқыту мақсаты:

Лингвистикалық ойлау қабілетін қалыптастыратын жалпы методологиялық сипаттағы күрделі мәселелерді түсінуге, яғни тілдің мәні, тілдің және тіл бөлшектерінің семиологиялық табиғаты, тілдің дамуы мен тілдің коммуникативтік қызметі, тіл-ойлау-ақиқат, тіл және қоғам, тіл және басқа коммуникативтік құралдар және т.б. мәселелер.

Пәннің міндеттері:

- тіл білімі тарихының даму және қалыптасу сатыларын, бағыттары және концепцияларын түсіну;

- қазіргі тіл білімінің «портретін» қалыптастыратын негізгі лингвистикалық пәндермен-әлеуметтік тіл білімі, психолингвистика, когнитивтік лингвистика және т.б. танысу.

Студенттер білуі тиіс:

- Негізделген және қалыптасқан теориялық білімдерін жинақтай білу, ғылыми идеяларға сын көзбен қарап дәлелдей алу және концепциялар мен теорияларды талдау;

- тілді талдаудың негізгі әдістерімен танысып, оларды практика жүзінде қолдануға шыңдалу;

Студенттер істей білуі тиіс:

- Тілдің әртүрлі субстантивтік және реляциялық мағына элементтерін ажырата білуі және топтастыра білу дағдысын;

- Жалпы тіл білімі теориялық курсының алғы шарттарын білуі тиіс.

- Тіл байлығын, ой-өрісін дамытуға арналған жаттығуларды орындай алуы тиіс;

- Тілдік нормаларды сақтай білуі тиіс.

2 Пререквезиттер:

Психолингвистика

Когнитивті лингвистика

Фонетика.

Лексикология

Морфология.

Синтаксис
Тәжірибешілік сабақтардың мазмұны
1-тақырып. Ежелгі дәуір тіл білімі

Тіл білімі тарихының негізгі әдістемелері. Ғылым тарихының жасалу принциптері. Тіл білімі тарихының негізгі кезеңдері. Ежелгі классикалық филологиядағы тіл білімі мәселелері. Панини грамматикасы. Зат пен атау туралы Ежелгі Греция философтарының көзқарастары. Логика мен Аристотель поэтикасындағы тіл білімі мәселелері. Александрия грамматистері сегіз табы туралы. Рим тіл білімі. Араб тіл білімі.

Орта ғасырдағы Европа ғылымы. ХVII-XVIII ғасыр тіл білімі. Сөздіктер түрлері. Г.Лейбниц, Ж.Руссо, И.Гердердің лингвистикалық көзқарастары. Философиялық және нормативтік грамматикалар. Универсалды грамматика.

Салыстырмалы-тарихи тіл білімі мен методтың пайда болуы. Ф.Бопптың лингвистикалық концепциялары. Салыстырмалы тіл білімі. Салғастырмалы тіл білімі.

А.Шлейхер және салыстырмалы-тарихи тіл білімі. Лингвистикалық мектептердің қалыптасу жолдары, олардың лингвистикалық зерттеулерінің мәні.

Компаративистиканың дамуы. Салыстырмалы-тарихи тіл білімінің бағыттары. К.Аделунг зерттеуі. Р.Раск тіңграмматикалық талдау әдісі. Я.Гриммнің зерттеуі.

ХІХ ғ. басындағы тіл біліміндегі логикалық-грамматикалық бағыт. ХІХ ғ. тіл біліміндегі психологиялық бағыт. Жас грамматикалық мектеп өкілдері және олардың концепциялары.

Ф.Ф.Фортунатов және Москва лингвистикалық мектебі. А.Шахматов пен А.Пешковскийдің лингвистикалқ теориялары.

А.А.Потебня және Харьков лингвистикалық мектебі. Харьков лингвистикалық мектебінің мәселелері, оның ғылыми мәні.

Бодуэн де Куртенэ және Қазан лингвистикалық бағыт. В.Н.Крушевский және В.А.Богородицкийдің лингвистикалық концепциялары.

Жаңа дәуірдегі лингвистикалық бағыттар мен мектептер. Неограмматизм –социологиялық, психологиялық, формалды грамматикалық концепциялардың синтезі және негізгі мектептер.

Копенгаген структуралық мектебі және глоссематика (Л.Ельмслев).Структуралық мектептердің лингвистикалық зерттеулерінің ғылыми маңызы.

Ф.де Соссюрдің лингвистикалық көзқарастары. Н.С.Трубецкойдың фонологиялық ілімі.

Семантикалық өріс теориясының ғылыми мәні. Ой мен таным және тіл.

Структурализмнің пайда болуы мен қалыптасуы. Структурализм өкілдерінің лингвистикалық зерттеулері, ғылыми құндылығы. Америка дескриптік лингвистикасы.

Лондон лингвистикалық мектебінің ХХ ғ. 40-шы жылдарында қалыптасуы. Лондон лингвистикалық мектебінің негізін қалаушы –Дж.Р.Ферс. Әкілдері: У.Аллен, М.Халлидей, Р.Хоббинс, У.Хаас,т.б. л ингвистикалық көзқарастары. Лондон лингвистикалық мектебінің мақсаты, зерттеулері.

ХХ ғ 20-60 жылдардағы тіл білімі. ХХ ғ. 20-40 жылдарындағы Россия тіл білімі. Л.В.Щербаның жалпы лингвистикалық және фонетикалық көзқарастары. И.И.Мещаниновтың типологиялық концепциясы. В.В.Виноградовтың концепциясы.

Қазақ тіл білімінің тарихы. Қазақ тілін жүйелі зерттеу. Қазақ тілінің даму заңдылықтары айқындаудағы қазақ лингвистерінің ғылыми еңбектері, құндылығы.

Қолданылатын әдебиеттер

Негізгі:

2. Аманжолов А.С. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, 1996.

3. Аманжолов С. Вопросы диалектологии истории казахского языка. Алматы, 1959.

4. Аханов К.А. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1993.

5. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. Алматы, 1990.

7. Бенвенист Э. Общая лингвистика. Москва, 1974.

8. Бодуэн де Куртенэ И.А. Избранные труды по общему языкознанию. Москва, 1963.

9. Бюлер К. Теория языка. Москва, 1992.

10 Гумбольдт В. Фон. Избаранные труды по языкознанию.-М.,1984

11 Гумбольдт В. Фон. Язык и философия культуры. –М.,1985

12. Курилович Е. Очерки по лингвистике. Москва, 1962.

13. Қайдаров Ә. Қазақ терминологиясына жаңа көзқарас. Алматы, 1993.

14 Леонтьев А.А. Психолингвистика. –М., 1967

15. Мамудян М. Лингвистика. Москва, 1985.

16 Соссюр Ф.де. Труды по языкознанию. –М.,1977

17 Соссюр Ф.де.. Заметки по общей лингвистике. –М.,1990

18 Хасенов Ә.Тіл білімі.-А., 1986

19 Хасенов Ә. Тіл біліміне кірспе. –А.,1990

20 Хасенов Ә. Тіл білмінің теориялық және практикалық меселелері. –А.,1990

21 Этнолингвистика.-М., 1988

Қосымша:

23 Ахманова О.О. Словарь лингвистических терминов. Москва, 1969.

24 Бредихина В.П., Глазман М.А. Словарь справочник лингвистических терминов для студентов-филологов нацинальных групп педвузов. Алматы, 1988.

25 Булахов М.Г. Восточнославянские языковеды: Библиографический словарь. Минск, 1976. т1. 1977. т 2.

26 Васильева В.П., Виноградов В.А. Краткий словарь лингвистических терминов. Москва, 1995.

27 Вахек Й. Лингвистический словарь Пражской школы. Москва, 1964.

28. Қазақ тілі: Энциклопедия. Алматы, 1998.

29. Лингвистический энциклопедический словарь. Москва, 1990.

30. Марузо Ж. Словарь лингвистических терминов. Москва, 1960.

31. Розенталь Д.Э., Теленкова М.Э. Словарь-справочник лингвистических терминов. Москва, 1976.

32. Русский язык: Энциклопедия. Москва, 1979.

33. Салқынбай А., Абақан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. Алматы, 1998.

34. Сүлейменова Э.Д., Мәдиева Г.Б. Тіл білімі сөздігі. Алматы, 1998.

Методические указания Форма

Ф СО ПГУ 7.18.2/05