Психиатрияға кіріспе тармақ психиатрияның жалпы мәселелері тарау
Наркоманияның клиникалық кӛрінісі
жүктеу/скачать 5.77 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Наркоманияның клиникалық кӛрінісі Наркоманияның жеке тҥрлерінің клиникалық кӛріністері, олардың динамикасы аурудың тҥзілуіне алып келген шектен тыс қолданылған затпен тығыз байланысты. Наркоманияның әр тҥрін біріктіретін ортақ белгілері бар. Наркотик қабылдағаннан кейін наркоманияның әртҥрлі формаларында байқалатын наркотикалық мастану жағдайы пайда болады. Наркотикалық мастанудың клиникалық кӛрінісі көтеріңкі көңіл- күймен, кҥлегештікпен, алаңғасарлықпен, зейін елітпелігімен, ойлау жылдамдауымен, қозғалыстық қозумен немесе, керісінше босаңсумен (обнубиляция), қозғалыс координациясының бұзылуымен, тҧрақсыз жҥріспен кӛрінеді. Кей жағдайларда ашушаңдық, тітіркенгіштік, агрессивтілік байқалады. Тері жабындыларының гипермиясы немесе бозаруы, кӛздердің бҧлыңғырлануы және олардың тынышсыз жылтыры, қарашықтардың тарылуы немесе кеңеюі болады. Ағза реактивтілігінің ӛзгеруі нәтижесінде тҥзілетін наркоманиялар мен токсимониялардың барлық тҥрлерінің ортақ белгілері дәрілік және басқа заттарға психикалық және физикалық тәуелділік, және де толерантылығының өзгеруі болып табылады. Психикалық тәуелділік - препаратты наркотикалық әсер тудыру немесе психикалық дискомфорт синдромын жою мақсатында қолдануға дертті сипаттағы талпыныс (ҥнемі немесе кезеңмен пайда болатын). Наркотикалық препаратқа дертті талпыныстың даму жылдамдығы бірқатар факторлармен, соның ішінде маңыздысы, препараттың наркогенді әсерімен анықталады. Кҥшті наркогенді әсер опий және оның туындылары – кокаинге тән, ал наркогенді қасиеті тӛмен - гашиш және ОЖЖ-нің ынталандырушылары болып табылады. Физикалық тәуелділік - наркотикалық препараттарды созылмалы қолдану нәтижесіндегі дертті жағдай, препаратты қолдануды тоқтатқаннан кейін, және де наркотикалық препараттар әсерін олардың антогонистімен басқанда пайда болатын айқын физикалық және психикалық бҧзылыстармен кӛрінеді. Бҧл кҥй наркотикалық препараттың немесе оның антогонистінің кезекті дозасын енгізгенде басылады. Толеранттылықтың өзгеруі наркотикалық препараттарға әдеттену синдромымен сипатталады, бҧрынғы психофармакологиялық нәтижеге жету ҥшін наркотикалық заттардың мӛлшері барған сайын ҧлғайтылып отырады. Наркомандар дәрілік наркотикалық препараттардың медициналық мақсатта қолданылатын мӛлшерінен 5-10 рет жоғары мӛлшерін қабылдай алады. ~ 252 ~ Наркомания тҥзілуінде шартты тҥрде 3 сатыны ажыратады. Бастапқы саты, немесе адаптацияның І сатысы, ағза реактивтілігінің ӛзгеруі және психикалық тәуелділік пайда болуымен сипатталады. Екінші, немесе созылмалы сатыда физикалық тәуелділік толық қалыптасады. Кеш, немесе ІІІ сатысы ағзаның барлық жҥйесінің қажуы, толеранттылықтың, жалпы реактивтіліктің тӛмендеуі, созылмалы ауыр абстиненциямен сипатталады. Наркоманияның әр формасында абстиненцияның клиникалық кӛрінісінің арнайы ерекшеліктері болады, осыған сҥйене отырып, клиникалық дифференциальды диагностика жасауға болады. Бҧл, әдетте ауыр психикалық және физикалық бҧзылыстар болып табылады. Наркоманияның алғашқы сатысының ӛзінде тҧлға ӛзгеруі, олардың жҥріс- тҧрыстарының асоциальдылығы, наркотикалық препараттың созылмалы әсері нәтижесіндегі соматоневрологиялық асқынулар айқын кӛрініс береді. Біздің елімізде негізінен кӛкнәр және жабайы ӛсетін сорадан қолда дайындалған наркотикалық препараттар кездеседі. Наркотикалық заттарды қабылдағанда бақыланатын психикалық және соматикалық бҧзылыстарға апиындық наркомания мысал болып табылады. Апиындық наркомания Морфин - жансыздандыру кезінде қолданылатын опий дериваты. Морфин, промедол немесе героин тері астына немесе кӛктамыр ішіне енгізіледі, ал опийді ішке, кӛк тамыр ішіне енгізеді немесе шегу арқылы деммен тартады. Жансыздандырушы эффекті эйфориямен бірге жҥреді. Науқастарда ойлау, сӛйлеу екпіні жылдамдайды. Арманшылдық, рахаттану, қамсыздық сипатымен кӛңіл-кҥй кӛтерілуі бақыланады. Кейбір жағдайларда қозғалыс ҥрдісі жылдамдайды. Алайда бҧл жағдай ӛнімді және мақсатты әрекеттерден, нәтижеліліктен айрылған. Бірақ шектелген бағыттылықтағы - наркотикалық заттың кезекті мӛлшерін қабылдауға бағытталған әрекеттер сақталады. Бҧл препаратты ҥнемі қабылдау психикалық және физикалық тәуелділік белгілерінің пайда болуына жылдам әкеледі. Наркотик қабылдауға деген қажеттілік барлық басқа қызығушылықтардан басым тҥседі. Морфинге толеранттылық қарқынды ӛседі, бірнеше аптадан кейін-ақ науқастар тәулігіне бастапқы мӛлшерден едәуір жоғары мӛлшерді пайдаланады . Морфин немесе опийдің басқа дериваттарын созылмалы шектен тыс қолданғанда науқастарда еңбекке, қоршаған ортаға деген қызығушылық тӛмендейді немесе жоғалады. Қызығушылықтар шеңбері кҥрт тарылады. Науқастар ӛзімшіл, дӛрекі болып кетеді. Мнестико-интеллектуальды қҧлдырау ҥдейді. Науқастардың жҥріс-тҧрысы асоциальды сипат алады. Олар наркотиктің кезекті дозасына қол жеткізу ҥшін барлығына, кез-келген әрекетке, криминальды істерге (кісі ӛлтіруге дейін) дайын. ~ 253 ~ Абстинентті синдром бастапқыда жасаурағыштық, әлсіздік, дене қалтырауымен сипатталады. Кейін келе (15-20 сағ кейін) тремор, қарашықтың кеңеюі пайда болады. Науқаста тҧмаурату, тҥшкіру, жӛтелу, жас ағу, гипергидроз байқалады. Ішек перистальтикасы кҥшейеді. Апиынды наркомания кезінде абстиненцияның психикалық кӛріністері ҥрей, мазасыздық, генерализацияланған ауыру сезімі, ауыр ҧйқысыздықпен сипатталады. Кешірек (2-3 тәуліктен кейін) аталған бастапқы симптомдардың кҥшеюі фонында шайнау кезінде бҧлшықеттегі ауыру сезімі, жҥрек соғысы мен тыныстың жиілеуі, бҧлшық еттердің фибриллярлы дірілдері, қан қысымының жоғарылауы байқалады. Субъективті тҥрде науқас бҥкіл денесінде кҥшейіп келе жатқан сырқыраған ауру сезімін, әсіресе буын, бел және іштің тӛменгі аймақтарында сезінеді. Бҧл симптомдар наркотик қабылдауды тоқтатқан соң 3 – 4 тәуіліктен кейін ең жоғарғы айқындылық дәрежесіне жетеді, ӛзін ауыр сезінеді, тәбеті жоғалады, қҧсу, профузды іш ӛтулер байқалады. 4 – 5-ші тәулікте айтылған белгілер ақырындап қайта бастайды, бірақ келесі 1 – 2 айлар ішінде буындарда ауыру сезімі және ҧйқысыздық кезеңмен пайда болуы мҥмкін. жүктеу/скачать 5.77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|