Дәріс 13  Тақырыбы: Қ азақстан Республикасы ндағы мүмкіндігі

байланысты ұйымдастырылган шара болып саналады. 1991 жылы 
мектеп жасындағы зиятында жэне дене дамуында кемістіктері бар 7 
мыңнан астам балалар арнайы мектепте оку орнының болмауына 
байланысты жалпы білім беретін мектептердегі арнайы сыныптарда 
оқыды. 1999 жылы жалпы білім беретін мектептерде 45,7 мың 
мүмкіндігі шектеулі балалар білім алды. 2006 жылы 60 мыңнан астам 
бала окыды.
Республикалык ПМПК-ның мэліметтері бойынша 2003 жылы 
120665 мүмкіндігі шектеулі балалар аныкталған, 2011 
жылы 
мүмкіндігі шектеулі балалар көрсеткіші 151000 баладан асты. 
Мүмкіндігі шектеулі балалардың тек 15% ғана арнайы түзете білім 
алумен қамтылған, бүл көрсеткіш жалпы білім беру үрдісіне 
мүмкіндігі шектеулі баланың жалған біріктіріп окыту үрдісінің ілгері 
дамуына эсер етті.
Жалпы білім беру Департаменті мен ЮНЕСКО арасындағы 
келісімге сәйкес Қазақстан Республикасында 2000 жылы «Ерекше 
қажеттіліктері бар балаларға базалык білім беруге көмек» атты 
Пилотты жоба жүзеге асырылды, орындаушы ӘЕОБ орталыгы болды. 
Шетел тәжірибесі, білім беру үрдісінде коғамның дайындығы мен 
кажеттілігі және мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпы білім беру 
үрдісіне енгізу туралы зерттеулері жүзеге асты.
Жүргізілген зерттеулер нэтижесінде Р.А. Сүлейменова мен 
Г.Д. 
Хакимжанованың 
«Зарубежный 
и 
отечественный 
опыт 
включения детей со специальными нуждами в общеобразовательный
~ 134 ~

процесс. Проблемы и пути решения» кітабы жарық көрді. Сонымен, 
Қазақстанда 
мүмкіндігі 
шектеулі 
балаларға 
ерте 
жастан 
коррекциялык 
көмек 
көрсету 
жүйесінің 
негізін 
'салушы 
Р.А. Сүлейменова болып табылады.
Тәжірибелерді жалпылау - мүмкіндігі шектеулі балаларды 
жалпы білім беретін ортада окыту үрдісі кеңінен өзінің тарауын алуда 
жэне бүл үрдісті мемлекеттің білім беру саясатын дамытуда енгізген 
жағдайда жағымды нәтижесін беруде.
Бүл жобадағы инклюзивті оқытудың (біріктіріп оқыту, білім 
беру) шетел мен отандастық тәжірибенің салыстырылуы қазіргі 
кездегі білім беру жүйесінде инклюзивті оқытудын (біріктіріп 
оқыту, білім беру) маңызын көрсетті жэне арнайы жэне жалпы білім 
беру жағдайларын жақындату максатымен оның ілгері дамуын жэне 
ортак білім беру ортасын кұруды болжауға мүмкіндік берді.
И нклю зивті окы ту (біріктіріп оқыту, білім беру) жүйесінің 
пайда болуы (құрылуы)
2002 жылы САТР орталығының ұсынысымен кұрылған ҚР-ның 
«Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік жэне медациналык- 
педагогикалық түзете колдау туралы» заңы қабылданды.
Заңда «Барлығына арналған білім беру туралы Бүкіл әлемдік 
декларацияда» (1990 ж.); «Ерекше қажеттіліктері бар түлғаларға білім 
беру» Саламандық Декларация (1994 ж.) жэне т.б. көрсетілген білім 
беру саласындағы казіргі уакыттағы халыкаралык талаптар мен 
тенденциялар ескерілген.
- 1 3 5 -

Бұл заңның қабылдануы ҚР-ның арнайы білім беру жүйесінің 
дамуына негіз болып, арнайы білім беру мекемелерінің жаңа 
түрлерінің пайда болуына түрткі болды.
Республикада 0-18 жастағы балалардын 1:60 мың есебінен 57 
психологиялы қ-м едициналы қ-педагогикалы қ консул ьтац и ял ар
(кеңес беру) (ПМПК), 128 психологиялы қ-педагогикалы қ түзету 
кабинеттері (ППТК), 16 оңалту о р тал ы қ тар ы (ОО), 480 нен астам 
логопедиялы қ пункттер ашылды.
Арнайы білім беру саласындағы Республикада жүргізіліп жаткан 
іс-шаралар білім беру үрдісіне дамуында күрделі кемістіктері бар 
балаларды енгізу туралы мәселелерді шешуде көмектесуде жалпы 
білім беретін мектептерде окитын мүмкіндігі шектеулі балаларға 
түзете колдау көрсететін психологиялық-педагогикалық түзету 
кабинеттеріне негізгі жүк жүктеледі. Қазакстан Республикасынын 
«Білім беру туралы» заңына сәйкес мемлекет мүмкіндігі шектеулі 
азаматтарға білім алуға жағдай жасайды, даму кемістігін түзетеді 
жэне элеуметтік бейімдейді.
ПМПК мүмкіндігі шектеулі баланы тексеруді жэне оның ерекше 
білім алу кажеттіліктерін жүзеге асырады, кажеттіліктеріне сэйкес 
білім беру мекемесіне окытудың үсынысымен қорытынды шығарады.
Ата-аналар ПМПК-ның қорытындысымен білім беру мекемесін 
таңдауға кұкықты.
Қазақстан Республикасында инклюзивті оқытудың (біріктіріп 
оқыту, білім беру) кұкыкты базасын (орталығын) кұруға арналған іс-
- 1 3 6 -

шаралар 
тізбегі 
жүргізілді. 
Түзету 
педагогикасының 
ұлттық 
ғылыми-практикалық 
орталығы 
кұрастырған 
жэне 
Қазақстан 
Республикасының білім жэне ғылым Министрлігімен (ҚР Б жэне ҒМ) 
бекітілген бірнеше нормативті кұжаттар:
Оңалту орталығының кызметін ұйымдастыру ережесі; 
Психологиялык-педагогикалык 
түзету 
кабинеттерінің 
кызметін ұйымдастыру ережесі;
Логопедиялық пункттердің кызметін үйымдастыру ережесі.
Қазақстанның білім беру жүйесін 2011-2020. жылға дейін 
дамытудың 
мемлекеттік бағдарламасында мүмкіндігі шектеулі 
балаларды 
оқыту 
мен 
тэрбиелеуді 
ұйымдастырудағы 
басты 
мәселелерДі шешу жолдары айқын көрініс тапты. Олар төмендегідей:
1) арнайы білім беру үйымдарын, түзету жэне инклюзивті 
білім беру кабинеттерін, арнайы балабақша жэне мектеп, ата- 
аналарға кенес беру пунктерін сақтай жэне кеңейте отырып ерте 
жастан түзете-педагогикалық колдау көрсету;
1) білім беру мекемелерінде білім алуға мүмкіндігі жоқ, үй 
жағдайында 
білім 
алатын 
мүмкіндігі 
шектеулі 
балаларды 
кашықтықтан 
оқытуды 
үйымдастыру 
жэне 
жеке 
бағдарлама 
күрастыру;
2) мұгалімдердің 
казіргі 
таңдағы 
жаңа 
технологиялық 
кұралдармен жүмыс жасау біліктілігін арттыруда жэне жаңа білім 
беру жүйесінде кәсіби кұзыреттілігін дамытуда кайта даярлану мен 
арнайы курстардан өткізу;
~ 1 3 7 -

3) 
балабақша жэне жалпы білім беру мекелерінде мүмкіндігі 
шектеулі эр балаға «тосқауылсыз» жағдай мен ортаны кұру.
Мұның барлығы Қазақстан Республикасындағы арнайы білім 
беру тенденциясы мен инклюзивті білім беру жүйесінде білім алып 
жаткан мүмкіндігі шектеулі балаларға кешенді түзете колдау көрсету 
мен ғылыми-негізделген жүйені кұру керектігін көрсетеді.
Қазақстан Республикасында инклюзивтік білім беруді жүзеге 
асырудың негізгі бағыттары төмендегідей:
- Мемлекет тарапынан инклюзивтік білім беруді жүзеге 
асыруда кажетті каражатпен қаржыландыру;
- Инклюзивтік білім беруді іске асыру үшін жоғары білікті 
мамандарды даярлау;
- Арнайы жэне жалпы білім беру мекемелерді оку-әдістемелік 
жэне оқу қүралдармен қамтамасыз ету;
- Жалпы білім беру мекемелеріндегі мұғалімдердің мүмкіндігі 
шектеулі балалармен жұмыс жасай алу біліктілігін жоғарлатуда 
арнайы курстардан өткізу;
- Жалпы білім беру мекемелерін кажетті кұрал-жабдықтармен 
камтамасыз ету;
- Мүмкіндігі шектеулі балаларды 
ерте жастан анықтауды 
үйымдастыру жэне оларға түзете-педагогикалық көмек көрсету.
Мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпы білім беру 
үрдісіне 
енгізудің кенінен таралған тэжірибесі - арнайы сыныптарда оқу, 
жалпы сыныптарға ену болып табылады.
~ 1 3 8 -

жүктеу/скачать 2.42 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: