Психология негіздері

Такырып бойынша негізгі р ы м дар :
Дефектология, дефектолог, ерекше білім алу кажеттіліктері, 
мүмкіндіктері шектеулі бала (балалар), дамуындағы ауытқулар, 
олигофренопедагогика, 
логопедия, 
тифлопедагогика, 
сурдо­
педагогика, көптеген бүзылыстар, түзету, патология, өтемақы, 
мүмкіндіктері шектеулі балаларға элеуметтік жэне медициналық- 
педагогикалық түзетушілік колдау көрсету.
Мазмұны
Коптеген жылдар бойы дефектология саласындагы мүмкіндігі 
шектеулі түлгаларды зерттеу, оқыту мен тэрбиелеу мэселесі баска 
ғылыми салалармен бірігіп қарастырылып келеді. Психикалық 
дамудың кешеуілдеуі дефектологиялык зерттеулерде клиникалық, 
психологиялық жэне педагогикалык түрғысынан зерттелген.
Дамуында 
ауыткулары 
бар 
балалар 
туралы 
Аристотель 
заманынан белгілі. Тэн саулыгына табынушылық көп ғасырлар бойы 
кұрылған ежелгі Спартада 
ауыткулары айкын білінетін адамдар 
(жэне бірінші кезекте балалар) өлім кесілген болатын.
Кейіннен медицина дами келе осындай балаларға көмек көрсету 
мэселелері көтеріле бастады. Дамуында бүзылыстары бар балаларга 
көмек корсетудің бірінші кезеңі калыпты жағдайдан ең айкын 
білінетін ауытқулары бар балалармен байланысты еді - бүл 
психикалык жэне интеллектілік ақаулар.
Француз психиатр дәрігері Филипп Пинель (1745-1826) 
алгашқы рет есі ауысқандарға адамгершілік көзқарас білдіріп,
~ 7 ~

сондай-ақ осындай ауруларға ғылыми ыңғайын тапты. Жан-Этьен- 
Доминик Эскироль (1772-1840) - «деменция» түсінігін, «ақыл 
кемшілігі» 
ұғымын 
енгізді. 
Эскироль 
жарыместіктің 
симптоматикалық жіктемесінің негізігі салушылардың бірі болды.
Песталоцци (1746-1827) алғашқы рет жарымес балаларды 
ерекше формада оқытып тэрбиелеу қажет деген ойын білдірді.
Жан Итар (1775-1838) терең интеллектілік ауытқушылықтары 
бар 
балаларға 
көмек 
көрсетудің 
медицинальщ-педагогикалъщ 
бағытының негізін салды, оның ішінде медициналық тәсіл басым 
болып отыр.
XIX ғ. ортасындағы жаратылыс ғылымдары саласында ашылған 
іргелі жаңалықтар жарыместіктің сипаты мен мэнін түсінуде екі 
жаңа: анатомиялық-физиологиялық (Б. Морель, Э. Крепелин,
А. 
Берштейн, 
Г. 
Трошин 
жэне 
т.б.) 
жэне 
психологиялық- 
педагогикалық (Ж. Филипп, П. Бонкур, Т. Симон, А. Бинэ жэне т.б.) 
бағыттың пайда болуына себеп болды. Э. Крепелин (1856-1926) 
«олигофрения» ұғымын енгізді.
XIX 
ғ. басы мен XX ғ. соңында келесі негізгі тәсілдер бөліп 
шығарылды:
1. 
Медициналық-клиникалық: кемістігі этиологиясы біліміне 
негізделген. Дамуындағы бұзылуына алып келетін анатомиялық- 
физиологиялық 
жэне 
генетикалык 
бұзылыстар 
себептері 
қарастырылған.

2. 
Психологиялық: 
Мүгедек 
адамдардын 
психикалык
қызметінің, эмоциялық аясының жэне жалпы жеке түлғаның бейнесін 
карастырады.
3. Педагогикалык: дамуында акауы бар балаларды окыту мен 
тәрбиелеудін педагогикалык ұстанымдарын, түзету әдістері мен 
формаларын зерттеп үйымдастырады.
Қазакстанда мүмкіндіктері шектеулі балаларға көмек көрсету 
жүйесінін пайда болуының алғышарттары өткен ғасырдың 20-шы 
жылдарында салынды. 1931 ж. Қазакстанда кажеттіліктері ерекше 
балаларды 
жалпы 
міндетті 
оқытуды 
енгізу 
туралы 
шешім 
кабылданды. 1969-1970 жылдары арнайы мектептердің саны 49 жетті. 
1992 ж. Қазакстанда сегіз типті 126 арнайы мектеп ашылып үлгерді. 
Біздің 
мемлекетімізде 
XX 
ғ. 
90-шы 
жылдарында 
басталған 
элеуметтік-экономикалық 
өзгерістер 
демократизация 
жэне 
гуманизация үстанымдары негізінде білім беру жүйесінің сапалы 
жаңартылуына 
түрткі 
болды. 
Қазакстан 
Республикасынын 
«Мүмкіндіктері шектеулі балаларды элеуметтік жэне медициналык- 
педагогикалык түзетушілік қолдау туралы» Заңы (2002 ж.) арнайы 
білім беру мәселелерін жаңа деңгейде шешудегі бастаушы нүктесі 
болды.
Казакстанда 
балаларды 
окыту, 
үйрету 
жэне 
тэрбиелеу 
проблемасының дүрыс 
ьщғайын 
табу 
кешенді 
медициналык- 
недагогикалык сипатты иеленді.
~ 9 ~

XX 
ғасырдың 90-шы жылдарынан бастап екі ғылымның: арнайы 
педагогика мен арнайы психология саласының бағыттары дербес 
дами бастады.
Арнайы 
педагогика аралас ғылымдармен, 
соның ішінде 
медицинамен, арнайы психологиямен тығыз байланыса отырып, 
педагогикалық ғылымның бір саласы ретінде қарастырылды.
Арнайы психология зақымдалған психикалық ерекшеліктерін, 
оның ішінде себептерін, оның мэнін, заңдылыктарын, танымдык 
эрекеттері мен эмоциялық-ерік саласын, тұлғалық дамуын зерттейді.
Арнайы педагогика жалпы педагогиканың кұрамдас бөлігі бола 
отырып, оның бір саласы ретінде дене жэне психикалық дамуында 
кемшілігі бар тұлғаларға арнайы білім берудің теориялык жэне 
колданбалы аспектілерін кұрастырады.
Қазіргі уақытта халықаралық педагогикалык теория мен 
практикада «арнайы педагогика» мен «арнайы білім беру» атаулары 
катар колданылады. Бұл атаулар элемдік білім беру жүйесіндегі 
гуманистік 
көзқарастар 
бойынша 
«коррекция», 
«қолдау» 
түсініктерімен сэйкес келеді. Ағылшын тіліндегі «special» атауының 
түп-тамыры бойынша «ерекше, жеке» деген үғымды бере отырып, 
арнайы педагогиканың жеке түрдегі бағытын анықтайды.

жүктеу/скачать 2.42 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: