Р. Қ. Ниязбекова, В. Н. Михалченко, Г. Қ. Бектұрғанова, В. А. Донбаева, К. У. Тоғызбаев, Л. А. Байбосынова
жүктеу/скачать 2.41 Mb.
|
uc (У)
i=l л 2 Эх,. и2( x.) (83) u(y) қосынды стандартты белгісіздігін қосынды дисперсиядан оң квадраттық түбірді алып табады: мұндағы f - өлшеу теңдеуінде келтірілген функция, u(x) - эр кіріс шамасының стандартты белгісіздігі. Бұл теңдеу бірінші ретті Тейлор қатарымен өлшеу теңдеуін аппроксимациялау нәтижесінде алынады және белгісіздіктің таралу заңын көрсетеді. f дх жеке түбірлері с. сезімталдық коэффициенті деп аталады және у шығыс бағасы х1, х1, . хп кіріс бағаларына тәуелді өзгері- сін көрсетеді. Сонымен (83) теңдеуі келесідей болады: t ci2 u 2( x) uc (У) df (84) i=1 Кей жағдайда ci = сезімталдық коэффициенттері f функ- циясынан есептелмейді, бірақ басқа кіріс шамалары өзгеріссіз деп, таңдалынған Х. өзгеріс негізіндегі Y өзгерісті өлшеумен тәжірибелік жолмен анықталады. Кей өлшеудің математикалық моделінің жеке жағдайларында (84) теңдеу қарапайым түрде көрсетілуі мүмкін. 1-ереже. Егер өлшеу моделінің функциясы кіріс шамаларының қосындысынан тұрса, яғни (85) Y = X, ± Х2 ± ...± X, 12 n’ Мұндағы қосынды стандартты белгісіздік u(y) келесі тең- деумен анықталады: uc (У) = ^t u 2( xi ) = Vu 2( Xl) + u 2( Х2 ) + ••• + u 2( xn ) (86) Y = Х-Х2 ■ ...• X немесе Y = Х,/Х2/- .../X 1 2 n 1 2 n мұндағы (4) теңдеуді келесідей көрсетуге болады: (87) У V ~tul (xi) i =1 x і u2 (x1) u2 (x2) u2 (xn) + ••• + ■ x x x (88) Яғни, қосынды стандартты белгісіздік келесідей анықталады: 11 x. u 2(xi) + u 2( x2) + + u (xn ) x x 2-ереже. Туынды немесе түбірден шығаруды бірітіретін модельдер үшін, мысалға: 4. 4. 3. Кеңейтілген белгісіздікті есептеу U кеңейтілген белгісіздік - өлшенетін шамаға қосуға бо- латын мәндердің реттелуінің көп бөлігі соның шегінде жатады деп болжанатын өлшеу нәтижесінің маңындағы аралықты анықтайтын шама. U кеңейтілген белгісіздікті шығыс мәнінің у бағасымен байланысты u(y) стандартты белгісіздігін к кеңейту коэффициентіне көбейту арқылы табады: U=ku(y) (90) Р сенім деңгейіне сәйкес аралықты көрсететін k кеңейту коэффициентін анықтау үшін өлшеу нәтижесінің таралуын сипаттайтын ықтималдықтың реттелу заңы туралы нақты мәліметтерді білу керек. Мысалға, егер у шамасы қалыпты заңмен таралған болса, онда түрлі сенім деңгейлеріне кеңейту коэффициенті к 9-кестеде көрсетілгендей болады. 20-кесте. Қалыпты таралу деп есептегенде р берілген сенім деңгейіне k кеңейту коэффициентінің мәні
Егер у шамасы тікбұрышты таралған болса, онда түрлі сенім деңгейлеріне к кеңейту коэффициенті 10 кестеде көрсетілген- дей болады 21-кесте. Тікбұрышты таралу деп есептегенде р берілген сенім деңгейіне k кеңейту коэффициентінің мәні
Көп тәжірибеде ықтималдықтың қалыпты таралуы болжанады және к 2 тең деп алынады, бұл 95% ықтималдыққа сәйкес келеді. Өлшеу нәтижесін көрсету Өлшеу нәтижесінің сандық мәнін келесі түрде жазу керек «у ± U k кеңейту коэффициентінде және Р=95% сенім деңгейінде». Белгісіздіктің сандық мәнін максимум екі цифрмен жазады. Өлшеу нәтижесінің сандық мәнін кеңейту белгісіздігіне сәйкес сонша сандық мәнде дөңгелектеу қажет. Мысал. Калибрлеу кезінде кір массасы (100,022±0,015) г мұндағы k=2, Р=95%. Белгісіздікті бағалау мысалы В7-37 волтьметрінің калибрленуі Agilent 3458А эталондық вольтметрінің көмегімен Х489 қалыпты элементі арқылы 1 В шамасында тұрақты токтың кіріс кернеуін берген кезде жүргізіледі. В7-37 көрсетуі Vc = 1,018 В, эталондық вольтметр көрсетуі Vs = 1,018128 В. Өлшеулер зертхана шарттарында 20°С температурада жүргізіледі. Қолданылатын жұмыс эталондары: Agilent 3458А эталондық вольтметр: - 3458А мултиметрінің 1 В шегіндегі тұрақты тоқтың кернеуін өлшеудің негізгі абсолютті қателігінің шегі (в В): qs = ±(8x10-6'V +3x10-7'V ), S v изм пр мұндағы Vизм - тұрақты ток кернеуінің өлшенген мәні, В; V - өлшеу шегі, В; - таблоның ең төменгі дәрежесіне сәйкес келетін Agilent 3458А мүмкіндік шегі, яғни 0,000001 В. Салыстырып тексерілетін В7-37 вольтметрдің таблоның ең төменгі дәрежесіне сәйкес келетін мүмкіндік шегі, яғни 0,001 В. жүктеу/скачать 2.41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|