Р87 Ғылыми-практикалық конференция материалдарының электрондық жинағы. Алматы: «Өрлеу» баұо ақФ Қр ббжқбари, 2018. 380 б

302 
 
3.  Тарихи  тұлғалар.  Танымдық  -  көпшілік  басылым.  Мектеп  жасындағы 
оқушылар  мен  көпшілікке  арналған.  Құрастырушы:  Тоғысбаев  Б.  Сужикова 
А. – Алматы. “Алматы кітап баспасы”, 2009   
4.  М.С.Керімбаева. «Ұлттық мәдениетті қалыптастырудағы мектептің  
қызметі». Астана, 2008 ж. 
 
 
РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ АРҚЫЛЫ ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ 
 
Оралбаев Канатбек Амантаевич 
Қарағанды облысы, Қарқаралы ауданы 
Көктас ауылының жалпы білім беретін № 4 орта мектебінің 
базасындағы тірек мектебі (ресурстық орталық) КММ 
Директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары 
 
Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани 
жаңғыру»  бағдарламалық  мақаласы  ел  дамуының  жарқын  үлгісі  мен  нақты 
қадамдарын  көрсететін  келелі  ой,  салиқалы  пікір,  батыл  шешімдерге 
құрылған  маңызды  құжат.  Бұл  мақалада  сананы  жаңғырту,  ұлттық 
болмыстан, ұлттық кодтан айырылып қалмай, оны әлемдік құндылықтармен 
үйлестіріп,  Қазақстанның  игілігіне  жарату  жолындағы  мақсат-мүдделер 
туралы  өзекті  мәселе  көтеріліп  отыр.  Онда  ел  Президенті  Қазақстан  үшін 
қайта  түлеудің  айырықша  маңызды  екі  үдерісі  –  саяси  реформа  мен 
экономикалық  жаңғыруды  қолға  ала  отырып,  Біртұтас  Ұлт  болу  үшін 
болашаққа қалай қадам басатынын және бұқаралық сананы қалай өзгертетіні 
жөнінде алысты болжайтын көзқарастарымен бөліседі. 
Мемлекет  басшысы  аталмыш  жаңғырудың  негізгі  қызметі  мен 
ерекшеліктеріне  ой  жүгіртіп,  бұл  жаңғырудың  маңыздылығына  тоқталады: 
«Жаңғыру  атаулы  бұрынғыдай  тарихи  тәжірибе  мен  ұлттық  дәстүрлерге 
шекеден  қарамауға  тиіс.  Керісінше,  замана  сынынан  сүрінбей  өткен  озық 
дәстүрлерді табысты жаңғырудың маңызды алғышарттарына айналдыра білу 
қажет.  Егер  жаңғыру  елдің  ұлттық-рухани  тамырынан  нәр  ала  алмаса,  ол 
адасуға  бастайды.  Сонымен  бірге,  рухани  жаңғыру  ұлттық  сананың  түрлі 
полюстерін  қиыннан  қиыстырып,  жарастыра  алатын  құдіретімен  маңызды». 
Саяси,  экономикалық  реформаларда  егеменді  еліміз  бірқатар  жақсы 
нәтижелерге  қол  жеткізгені  баршаға  мәлім.  Ол  адами  құндылықтар,  рухани 
қазына, жастарды тәрбиелеу, олардың бойына патриоттық рухты сіңіре білу 
жұмысында рухани салаға басымдық берудің қажеттілігін алға қойып отыр. 
Бұл  дегеніміз  –  ұлтымыздың  барлық  ұлттық  салт-дәстүрлерін,  мемлекеттік 
тіліміз бен әдебиетімізді, мәдениетімізді, ұлттық рухымызды жаңғырту деген 
асыл  ұғымға  келіп  саяды.  Елбасымыздың  рухани  жаңғыруға,  руханиятқа, 
білім,  ғылымға  маңыз  беруі  –  үлкен  көрегендік  пен  ұлттың  алға  ілгерлеуін 
жылдам  қарқынмен  жылжытатын  қозғаушы  күш.  Бұл  –  тәуелсіз  еліміздің 
бақытты  болашағы  мен  алаңсыз  келешегі  үшін  жасалып  жатқан  жұмыс. 

303 
 
Өйткені, рухани байлықтың кемел болғаны бұл жеке азаматтарымыз үшін де, 
әрбір  жеке  тұлғадан  құралған  қоғам,  туған  еліміз  үшін  де  өте  маңызды 
үдеріс. 
Н.Ә.Назарбаев бұл ретте, тұтас қоғамның және әрбір қазақстандықтың 
санасын  жаңғыртудың  бірнеше  бағытына  жеке-жеке  тоқталады.  «Сананы 
жаңғыртудың»  мазмұнын  негіздей  отырып,  Президент  жаңғырудың  алты 
бағытын белгілейді: 
1. Бәсекеге қабілеттілік; 
2. Прагматизм; 
3.Ұлттық бірегейлікті сақтау; 
4. Қазақстанның революциялық емес, эволюциялық дамуы; 
5. Білімнің салтанат құруы; 
6. Сананың ашықтығы. 
Аталмыш  бағыттардың  бәрі  барынша  өзектендірілген  және  уақыттың 
талаптарына нақты жауап береді. «Мәңгілік ел» болуымыз үшін бізге ауадай 
қажетті  қасиеттер  мен  құндылықтардың  қайнары  тоғысып,  ақыл-парасаты 
толысқан, ғаламдық ғылымды игерген адамдар көп болса, еліміз өркениетті, 
бәсекеге  қабілетті  болатыны  ақиқат.  «Болашақта  ұлттың  табысты  болуы 
оның  табиғи  байлығымен  емес,  адамдарының  бәсекелік  қабілетімен 
айқындалады…  Сондықтан,  әрбір  қазақстандық,  сол  арқылы  тұтас  ұлт  ХХІ 
ғасырға  лайықты  қасиеттерге  ие  болуы  керек.  Мысалы,  компьютерлік 
сауаттылық, шет тілдерін білу, мәдени ашықтық сияқты факторлар әркімнің 
алға  басуына  сөзсіз  қажетті  алғышарттардың  санатында.  Сол  себепті, 
«Цифрлы  Қазақстан»,  «Үш  тілде  білім  беру»,  «Мәдени  және 
конфессияаралық  келісім»  сияқты  бағдарламалар  –  ұлтымызды,  яғни  барша 
қазақстандықтарды  ХХІ  ғасырдың  талаптарына  даярлаудың  қамы»,  –  деп 
ашып  көрсетеді.  Бәсекеге  қабілеттілік  саясат  пен  экономикада,  білім, 
ғылымда, технологияда, яғни барлық салада болуы тиіс. Бәсеке болған жерде 
әрбір  тұлға  өзінің  ең  сапалы  қызмет  түрін  ұсынады.  Білім  мен  тәрбиесі 
ғажайып  түрде  үндескен,  ұлттық  идеологиясы  темірқазығына  айналған 
табысты ел болуымыз үшін жақсылыққа ұмтылып, жаманшылықтан арылып, 
саналы  түрде  барлық  қасиеттерімізді  ізгілендіріп,  сананы  рухани  жағынан 
үнемі жетілдіріп, дамытып отыруға тиістіміз. 
Болашаққа  бағдар  еліміздің  барлық  мектептерінде    білім  алып  жатқан 
жастарымыз  Елбасының  осы  сөздерін  өздерінің  алға  қойған  өмірлік 
мақсаттарына  енгізе  отырып,  еліміздің  рухани  тұрғыдан  дамып, 
интеллектуалдық  дәрежесінің  жоғарылауына  үлесін  қосады  деген 
сенімдемін.  Тәуелсіз  еліміздің  болашағы  –  жастарымыздың  интеллектуалды 
көрсеткіштері  олардың  тек  білім  деңгейімен  ғана  емес,  сонымен  бірге 
олардың  ұлттық  тәрбиесімен,  рухани  жаңғыруымен  де  тікелей  байланысты. 
Ұлттық  кодтың  өзегін  сақтай  отырып,  болашаққа  қадам  басуымыз  қажет. 
Білім  –  рухани  жаңғырудың  басты  алғышарты.  Өйткені,  ой  жүйесі  терең, 
алыстан  пайымдап,  тереңнен  тамырланған  дүниетанымы  кең  адам  ғана 
бәсекеге төтеп береді деген ауқымды ұғымды білдіреді. 

304 
 
Мен  Елбасының  осы  сөздерін  толық  қолдай  отырып,  рухани 
мәдениеттің  дамуы  үшін  тағылымды  ұлттық  тәрбиенің  қайнарынан 
сусындап,  биік  адами  құндылықтардың  кемелдену  барысында  әрбір  маман 
иесі кәсіби қызметін жоғары деңгейде жүзеге асыруы қажеттілігін түсінемін. 
Ел  Президентінің  рухани  жаңғыруға  қатысты  ұстанымдары  бүгінде 
бірауыздан  қолдау  тауып,  ұлттың  кемелденіп  дамуына  әсер  етуші  ең 
маңызды фактор деп санаймын. Жастарымыз басымдық беретін межелердің 
қатарында білім жүйесі әрдайым бірінші кезектегі орында тұруы міндет деп 
есептеймін. 
Ұлттық жаңғыру дегеніміз – ұлттық санамен тығыз байланысты. Оның 
түпкі мақсаты – ұлттық бірегейлікті сақтап, ел ішінде бейбітшілік пен келісім 
үйлесе  отырып,  ұлттық  береке,  бірлік  салтанат  құрған  бәсекеге  қабілетті, 
табысты  ел  болу.  «Сонымен  бірге,  жаңғыру  ұғымының  өзі  мейлінше 
көнерген,  жаһандық  әлеммен  қабыспайтын  кейбір  дағдылар  мен  әдеттерден 
арылу дегенді білдіреді» , -дейді Н.Ә.Назарбаев. Сондықтан рухани жаңғыру 
үдерісін  дер  кезінде  қабылданған  оң  шешім  деп  танимыз.  Осы  рухани 
жаңғырудың  жүзеге  асырылуын  біз  және  сіз  болып,  «Бір  жағадан  бас,  бір 
жеңнен  қол  шығарып» бірлікте  орындауымыз  аса  қажет. Бәсекеге  қабілетті, 
әлемдік деңгейде танылған әрі дамыған рухани кемел ел болу  – Елбасының 
асыл  арманы.  Ендеше,  мемлекет  басшысының  жастарға  соны  серпін,  тың 
бастама ұсынуы келешекке қамданудың әрекеті деп түсінеміз. 
Ел  Президенті  аталмыш  тұғырнамасында  білім,  ғылымға  ерекше 
басымдық  беріп  отыр.  «Терең  білім  –  тәуелсіздігіміздің  тірегі»,  –  деген 
Н.Ә.Назарбаев  «Мәңгілік  ел»  болуға  қадам  басқан  тәуелсіз  Қазақстанның 
ендігі жаһандану алдында ұлт ретінде жойылып кетпеуі үшін ұлттық кодын 
сақтаған,  терең  білімді,  бәсекеге  қабілетті,  ұлттық  құндылықтарын  бойына 
сіңірген  ақыл-ойы  кемел  тұлға  болуына  маңыз  береді.  Осы  бағдарда  ол 
бабалар  ұлағатымен  астасып  жатқан  зерделі  ойы  мен  парасатты  пайымын 
білдіреді: «Білімді, көзі ашық, көкірегі ояу болуға ұмтылу – біздің қанымызда 
бар  қасиет.  Тәуелсіздік  жылдарында  қыруар  жұмыс  жасалды.  Білімнің 
салтанаты жалпыға ортақ болуға тиіс. Оның айқын да, бұлтартпас себептері 
бар». Осылайша мақалада айтылған әрбір ойдың астарында терең мазмұн мен 
зерделі пікір жатыр. 
Қазіргі  таңдағы  мектептердегі  білім  мен  тәрбие  жүйесі  Елбасының 
парасатты пайымдарын негізге ала отырып, қарқынды түрде жүзеге асыруда. 
Ал  идеология  мәселесіне  келер  болсақ,  кестелі  сөз,  кесек  ойлары  көрініс 
тапқан  ой-толғауында  Президент  елес  идеологияларға  ермей,  заманға  сай 
амал  етуге  үндейді:  «Өкінішке  қарай,  тарихта  тұтас  ұлттардың  ешқашан 
орындалмайтын  елес  идеологияларға  шырмалып,  ақыры  су  түбіне  кеткені 
туралы  мысалдар  аз  емес.  Адамның  да,  тұтас  ұлттың  да  нақты  мақсатқа 
жетуін  көздейтін  осындай  бағдарлар  ғана  дамудың  көгіне  темірқазық  бола 
алады.  Ең  бастысы,  олар  елдің  мүмкіндіктері  мен  шама-шарқын  мұқият 
ескеруге тиіс».  

305 
 
Елбасы  Н.Ә.Назарбаев  «Болашаққа  бағдар:  рухани  жаңғыру»  атты 
бағдарламалық  мақаласында  тарихтың  өткеніне  көз  жүгіртіп,  жаңа  тарихи 
кезеңдерге жан-жақты баға бере отырып, рухани жаңғыру арқылы болашаққа 
деген өзінің парасатты пікірлері мен көзқарасын білдірді. «Екі дәуір түйіскен 
өліара  шақта  Қазақстанға  түбегейлі  жаңғыру  және  жаңа  идеялар  арқылы 
болашағын баянды ете түсудің теңдессіз тарихи мүмкіндігі беріліп отыр. Мен 
барша  қазақстандықтар,  әсіресе,  жас  ұрпақ  жаңғыру  жөніндегі  осынау 
ұсыныстардың  маңызын  терең  түсінеді  деп  сенемін.  Жаңа  жағдайда 
жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс – біздің дамуымыздың ең басты қағидасы», -
деп ел келешегіне үміт артады. 
Ендеше, рухани жаңару арқылы әлем мойындар табысты ел болып, жарқын 
болашаққа  деген  сенім  мен  үмітті  үндестіре  отырып,  баршамыз  бірлік  туы 
астында бақытқа бірге жетейік! 
Жалпы, «Рухани жаңғыру» идеясы ұзақ мерзімге  жоспарланған жоба. 
Елбасы    осынау  жобаны  жүзеге  асыру  арқылы  халықтың  санасын 
жаңғыртып,  өркениетті  қоғам  құруды    көздеп  отыр.  Бұл    ретте  жастарға 
үлкен  жауапкершіліктің  артылып отырғанын айта кету керек. Атадан қалған 
мына  жерді,  тіл  мен  дәстүрді,ұлттық  құндылықтарымызды  сақтап  қалу  өз 
алдына,    қазіргі    ұрпақ    Қазақстанды  әлемдегі    ең    дамыған    елдердің 
қатарына қосуы тиіс.  
          «Рухани    жаңғыру»    болса  осы  міндетті  жүзеге  асыруға  сеп  болатын 
басты  құралға  айналмақ.  Ұлттық  құндылықтарымызды  насихаттауға  қай 
пәннің болса да ыңғайы мен мүмкіншіліктері мол.  
«Рухани  жаңғыру-  болашаққа  бағдар»  жобаға  үлес  қосуда  технология 
сабақтарында  қолөнерге  үйрету  арқылы  тәлім  –  тәрбиедегі,  оқу  —  тәрбие 
процесінде 
арқау 
ету 
қажеттігі 
күн 
санап 
сезінілуде. 
         Қолөнер  бұйымдарын  заманауи  саласында  дизайнді  меңгертуде 
келешекте  табиғи  материалдардың  бірі  жүнді  пайдалану  арқылы  қолөнер 
бұйымдары:  киіз  басу,  сырмақ  сыру,  текемет,  алаша  және  ұлттық  киімдер 
мен кілем тоқу сияқты күні бүгінге дейін өз маңызын жоғалтпай келе жатқан 
сондай  дәстүрлі  колөнер  үлгілерін  жаңаша  әдіс  —  тәсілдерін  үйрету  — 
оқушыны  еңбексүйгіштікке,  әсемдікке  талпындырып,  халқының  тарихын 
біліп,  мәдени  мұрасын  қадірлеп,  дәстүрін  жалғастыра  білуге  баулыса  нұр 
үстіне нұр болары сөзсіз. Оның үстіне  ұлттық колөнер өзінің тарихы терең, 
мазмұны  сан  қилы    ерекшеліктерімен  болашақ    жастарға  рухани, 
эстетикалық,  эмоционалдық,  интеллектуалдық  тұрғыда  әсер  етіп,  олардың 
тұлғалық 
және 
сапалық 
қасиеттерін 
дамыта 
түсері 
сөзсіз. 
             Оқушыларға  тәрбиелік  мәні  бар  халықтық  мұралар  аз  емес.  Қазақ 
халқының өнерін, іскерлігін, өнер шеберлерінің қолынан шыққан алуан түрлі 
заттар мен бұйымдарды айтып, бұрынғысымен бүгінгісін салыстыра отырып, 
ұлттық  енерді  сүюге,  кұрметтеуге  баулу,  бүгінгі  шәкірттерді  ертеңгі 
еңбеккер,  жан  —  жақты  жетілген  азамат  етіп  тәрбиелейді,  оқушылардың 
жүрегіне  жол  тауып,  олардың  бойында  еліне,  жеріне,  ұлттық  өнерге  деген 
сүйіспеншілігін, пәнді оқып үйренуге деген ынтасын, құштарлығын арттыру, 

306 
 
қазақ  колөнерін  жас  жеткіншектердің  санасына  жеткізудің  құралы. 
Әлемдік  өркениетке  бет  бұрған  еліміз  үшін  ұлттық  құндылықтарымызды 
сақтауда  жас  жеткішектерге  тәлім-тәрбие  беру  басты  парызымыз  деп 
ойлаймын. 
 
Осы  орайда  мектебімізде  оқушыларға  қолөнер  бұйымдарын  үйретуде 
үйірмелер  жұмыс  жасап  келеді.  Үйірмелер  барысында  ши  тоқу,  ілмек  біз 
арқылы  тоқу,  кесте  біз  тоқу,  арқылы  ұлттық  құндылықтарымыздың  қыр  –
сырын  тереңінен  меңгеріп,  оны  жетілдіру  жұмыстарын  қолға  алу,  болашақ 
ұрпақты  әсемдік  пен  шеберлікке  баулу.  Атқарылған  жұмыстардың 
нәтижесінде  оқушыларымыз  ғылыми  жобаларға  қатысып,  нәтижелі 
жұмыстарымен ерекшеленіп келеді.  
 

жүктеу/скачать 3.87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: