Р87 Ғылыми-практикалық конференция материалдарының электрондық жинағы. Алматы: «Өрлеу» баұо ақФ Қр ббжқбари, 2018. 380 б

118 
 
түсінгендіктен,  біз  білімге  бөлінетін  бюджет  шығыстарының  үлесі  жөнінен 
әлімдегі ең алдыңғы қатарлы елдердің санатына қосылып отырмыз. Табысты 
болудың  ең  іргелі,  басты  факторы  білім  екенін  әркім  терең  түсінуі  керек. 
Жастарымыз басымдық беретін межелердің қатарында білім әрдайым бірінші 
орында  болуы  шарт.  Себебі,  құндылықтар  жүйесінде  білімді  бәрінен  биік 
қоятын ұлт қана табысқа жетеді [1].  
Мемлекет  басшысының  «Болашаққа  бағдар:  рухани  жаңғыру»  атты 
мақаласында 
айтылып 
кеткендей, 
технологиялық 
ревалюцияның 
беталысында  таяу  онжылдықта  қазіргі  кәсіптердің  жартысы  жойылып 
кетеді[1]. 
Соңғы  жүргізілген  зерттеулер  нәтижелері  жұмыс  орындарының 
көпшілігіне  қауіп  төніп  тұрғанын  көрсетті.  Яғни,  қазір  бізге  таныс 
мамандықтар болашақта қажет болмай қалуы әбден мүмкін.  
2020  жылға  қарай  әлем  бойынша  еңбек  нарығында  40  млн  жоғары 
білімді  маманға  қажеттілік  болады  деген  болжам  бар.  2015  жылы  Оксфорд 
университетінің  баспасынан  Ричард  Сасскинд  пен  Дэниель  Сасскиндтің 
"Мамандықтар болашағы" атты кітабы жарық көрген. Онда болашақта қазіргі 
мамандықтарды  екі  түрлі  өзгеріс  күтіп  тұрғаны  айтылған.  Біріншіден,  жаңа 
технологиялар  дәстүрлі  жұмыс  түрін  жеңілдетуі  мүмкін.  Мысалы,  дәрігер 
емделушімен  Skype  арқылы  байланысады,  сәулетші  дизайн  жасау  үшін 
компьютерлік  бағдарламаларды  қолданады.  Екіншіден,  технологиялар  кез 
келген  салада  проблемаларды  шешудің  тиімді  тәсіліне  айналады.  Мысалы, 
жоғарыда  айтылған  медициналық  онлайн  диагностикалау  маманының 
жұмысын  жеңілдетсе,  кейбір  жаңа  технологиялар  кесірінен  қызметкерлер 
жұмысынан айырылуы мүмкін.  
Билл  Гейтстің  айтуы  бойынша,  алдағы  20  жылда  қазіргі 
мамандықтардың  көпшілігі  автоматты  бағдарламалармен  жабдықталып, 
біліктілігі  төмен  қызметкерлер  бәсекеге  ілесе  алмай  қалуы  мүмкін.  Елбасы 
Нұрсұлтан  Назарбаев  та  бір  сөзінде:  "Болашақта  мүлдем  жаңа 
мамандықтарға  қажеттілік  туады.  Роботтар  жұмыс  істей  бастайды.  Қазір 
ғылым генді инженерия мен биология саласын дамыту үшін жұмыс істеуде. 
Әзірге барлық компьютерлер адам миын алмастыра алмайды. Бірақ жасанды 
интеллект бар. Барлық қиын жұмысты компьютерлер мен роботтар атқарады. 
біздің  мамандық  туралы  барлық  түсініктеріміз  өзгереді.  Сондықтан  біз 
қаласақ  та,  қаламасақ  та  жұмыс  орындары  қысқара  бастайды",  деген  еді. 
Расымен,  Оксфорд  сарапшыларының  айтуынша,  алдағы  20  жылда  қазіргі 
мамандықтардың  47  пайызы  жойылады.  Зерттеу  нәтижелері  көрсеткендей,  
қазір мектепте оқып жатқандардың 65 пайызы болашақта енді пайда болатын 
мамандық иелері атанады [2].
 
 
Болашақта пайда болуы мүмкін мамандақтар тізімі: 
- робоэтика бойынша адвокат; 
- қоршаған ортаны қалпына келтіру менеджері; 
- криптовалюта банкирі; 
- ІТ генетик; 

119 
 
- интеллектуалды  жекеменшікті бағалау; 
- нейропсихология; 
- медициналық роботтехник; 
- виртуалды өмір архитекторы;  
- галактикалық архитектор т.б. [2].   
 
Қазақстанда түлектердің 40% өз мамандықтарымен жұмыс жасамайды 
екен.  Оның  көптеген  себептері  бар:  дұрыс  таңдалмаған  мамандық;  еңбек 
нарығында мамандыққа сұраныстың болмауы; т.б. Мысалы, соңғы 1-2 жылда 
экономист,  заңгер  мамандықтарына  сұраныс  азайған.  Бірақ  түлектер 
арасында  бұл  мамандықтарды  таңдау  азайған  жоқ.  Ал    дұрыс  таңдалмаған 
мамандықтың жағымсыз тұстары тек адамның өзіне ғана емес, бүкіл қоғамға 
кері әсерін тигізеді. Ғалымдардың есебі бойынша мамандықты дұрыс таңдау 
кадрлар тұрақсыздығын – 2 - 2,5 есе азайтса, еңбек өнімділігін – 10 - 15%-ға 
арттырады  да,  кадрларды  оқытуға  жұмсалатын  қаржыны  –  1,5  -2  есеге 
азайтады екен [3]. 
Қазіргі  білім  саласында  оқушыларға  кәсіптік  бағдар  беру  жұмыстары 
жүйелі және үздіксіз  жүру қажет.  
Жас  ерекшелігіне  байланысты  оқушыларға  кәсіптік  бағыт  берудің 
мақсаты мен міндеттері: 
1-4  сынып.  Еңбекке  көзқарысан  қалыптастыру  және  кәсіптің  өзі  үшін 
де,  қоғам  үшін  де  маңыздылығын  түсіндіру.  Зерттеушілік,  ойындар  сияқты  
оқу-танымдық іс-әрекеттер арқылы оқушының  қызығушылығын және оқуға 
мотивациясын арттыру. 
5-7  сынып.  Бұл  кезеңде  оқушы  кәсіби  іс-әрекетке  де,  танымдық 
жағынан  да  өз  қызығушылықтарын  айқындап,  өзіндік  "Мен"  мен 
мүмкіндіктерін  қалыптастырады.  Сонымен  қатар  медицина,  өнер,  мәдениет, 
техникадан да хабардар болуы қажет.  
8-9  сынып.  Оқушыларға  кәсіби  бағыт  беруде  ең  маңызды  кезең.  Осы 
жаста  мұғалімдер  факультативтік  сабақтар  мен  болашақ  мамандыққа 
байланысты  курстарды  нақтылау  қажет.  Оқушылар  үшін  жеке  кеңестер 
ұйымдастыру  маңызды.  Ондағы  мақсаты,  оқушыларға  қызығушылықтары 
мен қабілеттерін ескеріп, мамандық таңдауға көмектесу. 
10-11  сынып.  Жүргізілген  жұмыстарды  қорытындылау.  Таңдаған 
мамандығына дайындық деңгейін бағалау.  
  
Адамның кәсіби өзін табу бағдарына көптеген факторлар әсер етеді, 
соның ішіндегі ең маңыздылары: 
  Мамандық және оның қажеттілігі туралы білу; 
  Бейімділіктер (қызығушылық, еңбек түрткісі, ынтасы); 
  Қабілеттер, денсаулық (ішкі мүмкіндіктер мен шектеулер); 
  Ықылас деңгейі мен өзін-өзі бағалау; 
  Ата-ананың, отбасының көзқарасы; 
  Құрбы-достарының көзқарасы; 
  Мұғалімдер мен мамандардың көзқарасы. 

120 
 
 

жүктеу/скачать 3.87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: