Құрамындағы консервіленген заттар бар сүт сынамаларына органолептикалық бағалауға тиым салынады

Соңғы жағдайда сүт тығыздығы бойынша өзгертулер енгізу.

2. Су банясында немесе кептіру шкафында сүтті кепкенше булау керек, ал кепкен қалдығын әлсіз отта шала күйдіру керек. Түтін тоқтағаннан кейін қыздыруды жоғарлатып және күңгірт сұр түсті қалдық қалғанша дейін жалғастыру керек.

3. Тигельді суыту, 15мл дистилденген суды құйып, содан соң баяу жылыту керек. Содан кейін золсыз сүзгіден сүзу керек. Тигелдегі қалған қалдықты аздап (5 – 6мл) мөлшерлеп 2 – 3 рет ыстық сумен өңдеу және сүзгіге ауыстыру керек.

4. Сүзгіден өткізілгеннен кейін фильтрді ерімеген қалдығы бар тигельге ауыстырып, кептіргіш шкафта кептіріп және одан соң муфелді пеште тигелде ақ-сұр түсті зол қалғанша күшті отта қыздыру керек.

5. Шаюдан қалған фильтрат тұнбаны зол бар тигельге ауыстырып, кепкенше буландырып және баяу отта шаншу керек.

6. Эксикаторда тигельді суыту; аналитикалық таразыда өлшеу және сүттегі зол мөлшерін формула бойынша есептеу:
З
Мұндағы З – сүттегі зол мөлшері (%); а – бос тигель массасы (г); б –

сүтпен тигель массасы (г); в – золмен тигель массасы (г).

10 кесте – Коэффициенттің ауытқуы және сүттегі лактозаның мөлшері

Ауытқу көрсеткіштері	Лактоза құрамы, %	Ауытқу көрсеткіштері	Лактоза құрамы, %
1,3390 91 92 93 94 95 96 97 98 99 1,3400 01 02 03 04 05 06 07 08 09 1,3410 11 12 13 14 15	3,01 3,06 3,11 3,16 3,21 3,26 3,31 3,36 3,42 3,47 3,52 3,57 3,62 3,67 3,70 3,72 3,77 3,82 3,87 3,93 3,98 1,03 4,08 4,13 4,18 423	1,3416 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 1,3430 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41	4,28 4,33 4,38 4,44 4,49 4,54 4,59 4,64 4,69 4,74 4,79 4,84 4,89 4,95 5,00 5,05 5,10 5,15 5,20 5,25 5,30 5,35 5,40 5,45 5,50 5,55

петки градуирленген пипетка, диагностикалық пластинкалар , пробиркалар.

молблау ерітіндісі, 2% мастидин ерітіндісі, маститодиагност, маститопроб, бромтимол тесттер.

Ауру сиырдан алынған бөгде заттары бар сүтпен жұмыс істегенде, оқытушы студенттерді қауіпсіздік техникасымен таныстыру керек.

1. ДИМАСТИН СЫНАМАСЫ. Бұның мәні арнайы димастин реактивінің қатысымен лейкоциттер қабықшасын жойып, рибонуклейн қышқылы бөлінеді. Маститпен ауру сиырдың сүтіне димастинді қосқанда ауру дәрежесіне байланысты, созылмалы немесе тығыз ұйығыш қызғылтым-сарғыш немесе қызғылт түсті консистенциялы масса түзеді. Сау сиырдың сүтіне димастинді қосқанда қызғылт сары реңді және тегіс (бір текті) консистенцияны береді.

1. Пластинканың тереңдеуіне 1 мл сүт 1 мл 5%-дық димастиннің сулы ерітіндісін құйып 10-15 с шыны таяқшамен араластыру керек.

2. Ішіндегінің түсін және консистенциясын анықтау керек. Сүттің түсі қызыл, қызғылт-сары тауық жұмыртқасының ақуызы сияқты консистенцияда және оны таяқшамен басқа қуысқа апаруға да болатын болса, бұл сүт маститпен ауыратын сиырдікі деп саналады. Маститпен ауырмаған кезде масса қызғылт сары немесе сарғыш қызғылт-сары түсті біртекті сұйық консистенцияда болады.

3. БРОМТИМОЛ СЫНАМАСЫ. Маститпен ауыратын сиырдың сүтінің рН өзгереді. Сүтке қосылған көгілдір бромтимол индикаторы сілтіге сипатты рең береді.

1. Ақ фарфор пластинкаға зерттелетін сүттен 2-3 тамшы және 1 -2 тамшы 0,2 % бромтимолблау спирттік ерітіндісін қосып таяқшамен араластыру керек.

2. Сүт сапасын анықтау. Сүт сары, жасылтым сары немесе сары-жасыл түске боялса, сиырдың сау екенін білдіреді. Маститпен ауыратын сиырдың сүті күңгірт жасылдан күңгірт көкке дейін боялады.

3. МАСТИДИН СЫНАМАСЫ. Бұл әдістің мәні мастидиннің әрекетінен, мастит ауруында сүт сілтілік реакцияда және лейкоциттің мөлшері жоғары болу анықталады. Бұл әдіспен лактацияның бірінші бес күндігіндегі сүті және сиырларды босататын кездегіні зерттеуге болмайды.

1. Пластинканың тереңдеуіне 1 мл сүт, 2% 1 мл мастидин ерітіндісін және 20 секунд шыны таяқшамен араластыру керек.

2. 11 кестені пайдалана отырып, қоспаның түсінің негізінде және желетектес ұйытқысына қарап сүт сапасына баға беру.

МАСТИТОДИАГНОСТПЕН СЫНАМА. Бұл сынаманың көмегімен маститпен ауыратын жеке сиырларды ғана емес, сонымен қатар 1% бастап одан жоғары жиынтықты сүттен анықтауға болады.

1. Пробиркаға 1 мл маститодиагнос, 1 мл зерттелетін сүт құйып 3-5 секунд араластыру, пробирканы жартылайгоризонталды жағдайда айналдыру керек.

2. Пробирка ішіндегісін қарастырып және сүт сапасына қорытынды беру. Индикатор бар сүт гомогенді қоспа түзеп, желе түземесе, ол сау сиырдың сүт болып табылады. Егер пробиркадағы консистенция көкшіл-жасыл түсті нашар желеден тығыз ұйытынды түрінде болса, онда сүт маститпен ауыратын сиырдікі болып табылады.

«МАСТИТСЫНАМА»

1. Пробиракаға 1 мл маститопроб 1 мл зерттелетін сүт құйып, пробирканы жартылай горизонталды жағдайда 3-5 с араластыру керек.

2. Пробирка ішіндегісін қарап және сүт сапасына қорытынды жасау. Егер сүт сау сиырдікі болса, онда пробиркада желе пайда болмай, гомогенді сұйықтық болады. Егер маститпен ауыратын сиырдың сүті болса, онда малдың ауру дәрежесіне байланысты пробиркада үлпек, жекелеген шырыштар, созылмалы шырышты масса немесе тығыз желе текті ұйытынды пайда болады.

9 САБАҚ

ФАЛЬСИФИКАЦИЯЛЫ СҮТТІ АНЫҚТАУ ӘДІСТЕРІ
Аспаптар және құралдар. Пробиркаға арналған штатив, пробиркала, 1, 2, 5, 10, 20 мл пипеткалар, термометрмен су банясы, капельницалар, 100 мл-лі химиялық стакандар, воронка, сүзгілер, 50 мл-лі колба.

Реактивтер: 2%-дық күмістік азотты қышқылды ерітінді, 0,5%-дық йодтың спирттік ерітіндісі, 0,2%-дық розол қышқылының спирттік ерітіндісі, аспирин қаныққан ерітіндісі, 10%-дық хлорлы темір, дистилденген су. Фальсификациялы сүт деп- сумен араластырылған, қаймағы алынған, сода мен аммиакпен бейтараптандырылған және т.б айтады. Фальсификацияланған, консервілеуші заттары, улы химикаттары, антибиотиктері бар және ауру сиырдан алынған сүт сатуға жарамсыз деп саналады.

Ең көп тараған фальсификациялау түрлері: сүтке су қосу, майсыздандырылған сүт (немесе қаймағын алып тасталған) және екі есе жалғандық.

Пробиркаға 2 мл сүт және 2 мл 2%-дық күмістік азотты қышқылды құю керек. Сүтте хромпик болса, онда ол сарғыш түске боялады.

Пробиркаға 5 мл сүт және 0,5 мл йодты калий ертіндісін және крахмалды құю керек. Сүтте сутегі тотығы болса, ол аздап көгеріңкірейді.

Пробиркаға 2 мл қышқыл қоспасын (күкірт және азот). Ақырындап пробирка қабырғасынан 5 мл сүт құю. Формалин болса сұйықтықтар түйісетін жерде күлгін түсті сақина түзіледі, ал болмаған жағдайда сары түсті.

Пробиркаға 5 мл сүт және 0,5 мл спирттік йод ерітіндісін құю.

Сүтте крахмал болса, күңгірт көк түске боялады.

Д. Сүттегі соданы анықтау

Сүтте соданы анықтау үшін розол қышқылымен немесе аспиринмен сынама жасауға болады.

1. Пробиркада 5 мл зерттелетін сүт пен 5 мл 0,2%-дық спирттік розол қышқылының ерітіндісін құйып араластыру. Сүтте сода болса, онда ол қызғылтым қызыл түске, ал болмаса қызғылт сары түске боялады.

2. Колбаға 10 мл сүт, 10 мл дистилденген су және 2мл қаныққан аспирин ерітіндісін құю. Колбадағы қоспаны араластырып және 60-65.С температураға дейін су банясында жылыту керек. 1 сағаттан соң колбаны банядан алып шығып, ішіндегіні сүзгіден өткізу керек. Мөлдір сүзгіге 8-10 тамшы 10%-дық хлорлы темірді қосу. Қара-қызғылт бояудан қызғылтым сары түске боялса, ал содан кейін тұнба түзсе, сода бар екенін білдіреді.

Зерттеу нәтижесін 12 кестеге жазу.

10 САБАҚ

ЖУУ ДЕЗИНФЕКЦИЯЛАЙТЫН ЗАТТАРДЫҢ ЕРІТІНДІЛЕРІН ДАЙЫНДАУ. САУУ ҚОНДЫРҒЫЛАРЫН САНИТАРЛЫҚ ӨНДЕУ ЖӘНЕ ЖЫЛУ АЛМАСТЫРУ АППАРАТТАРЫН КҮТУ

ЖУҒЫШ ЕРІТІНДІЛЕРДІ СҮТТІҢ ЫДЫСТАРЫНАН ТОЛЫҚТАЙ ЖОЮЫН ҚАДАҒАЛАУ

Кәсіпорындарындарда құрал-жабдықтарды жуу үшін келесі химикаттарды қолданады: кальцинирленген сода, натрий силикат (сұйық шыны), Na фосфат, каустикалық сода, HNO3 және РФ денсаулық сақтауы рұқсат берген синтетикалық жуу құралдары. Сапалы өнім өндіру үшін, құралдарды, ыдыстарды, құбырларды мұқият жуу, тазарту және т.б жүргізу керек.

13 кесте– Жуатын ерітінділердің концентрациясы, %

Технологиялық құралдарды және ыдыстарды жуу үшін әртүрлі жуғыш қоспалар қолданылады, оларды химиялық заводтарда тапсырыс арқылы немесе сүт кәсіпорынында жеке компоненттерді араластыру арқылы алынады. Пластикалы және түтікті құрылғыларды пастеризациялауды, қышқылдық және сілтілік қалдықтар толық кеткенше жүргізу қажет.

Сумен шаю тиімділігін лакмус қағазының көмегімен анықтайды. Бөтелкелерді бөтелке жуу машинасында жууған кезде, концентрациясын және жууғыш және дезинфекциялайтын ерітінділердің температурасын ауысым басында автоматтық бақылау арқылы лабораторияларда тексереді.

Жууғыш ерітінділер орталықтандырылған жалпыға бірдей ыдыстарда дайындалу тиіс.

Дезинфекциялау үшін: пар, ыстық су, хлорлы әктің ерітіндісі. Хлорлы әкті арнайы жабдықталған бөлмелерде сақтайды, әк ауада хлорды жоғалтып, тез ыдырайды, сондықтан белсенді хлордың құрамы бетінде астыңғы қабатына қарағанда аздау болады. Сондықтан сынаманы беткі және астыңғы қабатынан да алады. Дайындалған жуғыш және дезинфекциялайтын ерітінділерге лабораториялық бақылау жүргізіледі.

Каустикалық соданың концентрациясын бақылау
Талдау барысы. 1,0-ден 1,530-ге дейін бөлінген шкаласы бар денсиметр ерітіндінің тығыздығын анықтайды, ал содан кейін кестеден NaOH г/л бойынша тауып алады. Егер денсиметр болмаған жағдайда 1 мл NaOH-нің концентрленген ерітіндісін өлшеуіш колбаға немесе 100 мл цилиндрге құйып алып, белгіленген жерге дейін су құйып араластырады, басқа колбаға 10 мл араластырылған ерітінді өлшеп, 2-3 тамшы фенолфталеин тамызып, 0,1 н. тұз қышқылының нормалы ерітіндісімен толық түсінен айырылғанша титрлейді.

Дезинфекциялау үшін хлорлы әк ерітіндісін екі рет қолдануға даярлайды.

25-30% белсенді хлор бар 10% құнарландырылған ерітіндіні ең бірінші дайындап алады, содан соң оны кішке қойып, мөлдір тұнбаны құйып алып, ондағы белсенді хлорды анықтайды, содан соң қажетті концентрациялы жұмысшы ерітінділерді дайындайды. Белсенді хлордың болуы ерітіндінің тығыздығына байланысты болады, мысалы, 1,0025 г/см3 – 2,4 г/л; 1,025 г/см3 – 14,47 г/л. тығыздықта.

Концентрленген ерінділерді 2-5 тәуліктік қажеттілікке, ал жұмысшы ерітінділер күнделікті дайындалады. Жұмысшы ерітінділерді дайындау үшін келесілерді білу керек:

14 – кесте

Объект	Белсенді хлорды байланыстыру мл/л	Белсенді хлордың қатысумен 10 л судағы құнарландырылған ерітіндінің мл мөлшері
		36000	32000	28000	27000	20000	10000
Шыны ыдыстар және жұмысшы қолдары	100	28	32	36	41	50	63
Металлдан жасалған ұсақ құралдар (піспек, қуыс бұрғы)	150	42	48	55	62	77	100
Металл аппараттар (тан- ки, ванналар, цистерндер)	200	55	62	70	83	100	120
Едендер, қабырғалар, коммуникациялар	225	62	71	80	95	113	140
Ағаш құралдар және жабдықтар	400	112	124	142	168	200	250

Концентрленген хлорлы әк ерітіндісінің мл/л бойынша мөлшерін анықтау, келесі формула бойынша анықтайды:

А

Мұндағы,

А – хлорлы әк ерітіндісінің мөлшері;

Б – дайындалған жұмысшы ерітінді мөлшері, л бойынша;

В – 1 л жұмысшы ерітіндідегі белсенді хлор қатысы;

К – концентрленген ерітіндідегі белсенді хлор қатысы.

1

Мұндағы,

Б – мөлшері 0,1 н. Титрлеуге кеткен мл бойынша күкірт немесе тұз қышқылы ерітінділері;

0,053 – сілтілік компоненттердің тұрақты коэффициент сомасы;

К1 – децинормалды қышқылға қайта есептеу үшін титрге түзетулер жүргізу.

0,00355 – хлор эквиваленті, г;

100 – өлшеуіш шыны аспаптың көлемі;

А – количество раствора тиосульфата, пошедшего на титрование;

100 – нәтижелерді қайта есептеу коэффициенті;

К – тиосульфат ерітіндісінің титріне түзетулер;

Р – зерттелетін заттың г. бойынша өлшемі;

10 – титрлеуге алынған ерітінді көлемі мл бойынша.

:

а) анықтаулы майлылықты қаймақтың мөлшерін өлшеу мына формула бойынша жүзеге асырылады:

б) В қаймақтың абсолюттік шығымын (1 кг қаймақ алу үшін сүт мөлшері ) өнімдегі май бойынша немесе сепаратордан өткізілген сүт мөлшерін алынған қаймақ мөлшеріне бөлу арқылы есептеуге болады:

Белгілеулер:

С— қаймақ мөлшері, кг;

М—сепаратордан өткізілетін сүт мөлшері кг бойынша;

Ж_м—сүттегі май пайызы;

Ж_о—майсызданған сүттегі май пайызы;

Ж_е— кілегейдегі май пайызы.

г) кілегейді __________мөлшерлеу —жоғарғы майлылықты қаймаққа (тұтас және майсыздандылған )сүт немесе төмен майлылықты қаймақ қосу арқылы, берілген анықтаулы майлылықтағы қаймақ алады.

Нормализациялауды квадрат, ұшбұрыш немесе квадраттың негізінде құрылған кесте бойынша шығарады.

Мысал. 400 кг майлылығы 42% кілегей берілген, бұдан 30% майлылықты кілегей алу керек. Майсыздандырылған сүт майлылығы 05%.

Квадрат ортасына қаймақтың берілген майлылығы, сол жақ жоғарғы бұрышына — нормаланушы қаймақ майлылығы, ал сол жақ төменгі бұрышында — қаймақты нормалайтын өнім майлылығы. Көптеген сандардан ішінен ең төменгілері алынады және нәтижесі диагонал бойынша жазылады.
42 29,95

0,05 12,0

Шыққан сандар өнімнің әр бөлшектерінде ара қатынасқа сай келеді. Жоғарғы сан (29, 95) қаймаққа, ал төменгі (12) майсыздандырылған сүтке жатады. Пропорция құрамыз:

29,95 – 400

12 – х
Х =

400 кг қаймаққа 160,3 кг майсыздандырылған сүт қосу керек.

а) сепараторды қосу, арнайы қаймақ пен көк сүтке арналған таза ыдыс қою, содан соң сүтқабылдағышқа шамамен 1 л су (температурасы 40°С) құю, сүтқабылдағыштың шүмегін ашып сүт тартуды бастау керек. Сүтқабылдағыштан су ағып болғаннан кейін оның шүмегін жауып, суды ыдыстан төгу керек, содан соң шүмекті ашып сүтті тартуды жалғастыру қажет.

Фактілік жұмыстық қатынасын анықтау;

б) жұмыс аяқталған соң сепараторды жуу керек, ол үшін сүтқабылдағышқа 1 л майсыздандырылған сүт құйып механизмді іске қосу керек Қаймақ қабылдағыштан майсызданырылған сүт шыға бастаса, сүтқабылдағыштың шүмегін жабу керек;

в) сепараторды бұзу.

Сепараторда жиналған кілегейдің мөлшері мен түсіне қарап, тартылған сүттің санитарлық-гигиеникалық жағдайын анықтау;

г) ыдысты және сепаратордың барабанын жуу.