Құрастырушы: б.ғ. д, профессор Аятхан М

(қолы)

КЕЛІСІЛГЕН *

(қолы)

(қолы)

А.Ж.Т. Аятханұлы Мағаш

Ғылыми дәрежесі, атағы, қызметі б.ғ.д., профессор

Биотехнология кафедрасы А1 корпусында

(мекен-жайы), А – 112 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны

67-36-41, ішкі 1294

Мал акушерлігі және көбею биотехнологиясы пәні 050802 Зоотехния мамандығы бойынша оқитын студенттерге арналған.

• 
  ұрғашы және еркек малдың жыныстық аппаратының құрылымдық
  

• 
  жыныстық циклдің өтуін
  
• 
  ұрықтандырудың уақыты мен реті
  
• 
  буаздық, туу және туғаннан кейінгі
  
• 
  бедеуліктің себептерін
  
• 
  сүт безі және төл ауруларын
  
• 
  қолдан ұрықтандыру және эмбрионды көшіріп – қондыру
  

• 
  жыныстық феномендерді анықтауды
  
• 
  шәуеттің және эмбрионнның сапасын анықтауды
  
• 
  малды қолдан ұрықтандыруды
  
• 
  эмбрионды көшіріп – қондыруды
  
• 
  буаздықты анықтауды
  
• 
  бедеулікті диагностикалауды
  
• 
  гинекологиялық және акушерлік ауруларды дауалауды
  
• 
  туа алмай жатқан малға көмек көрсетуді
  
• 
  малды көбейту жөніндегі көптеген сұрақтарды өз бетімен шешуді
  

Келесі тәжірибелік машықтарға ие болу керек:

• 
  малды қолдан ұрықтандыру техникасын,
  
• 
  буаздықты анықтауды, тууға көмектесуді
  
• 
  акушерліқ және гинекологиялық патологияларды дауалауды
  
• 
  төл және сүт безі ауруларын емдеу
  

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет:

• 
  жануарлар физиологиясы
  
• 
  жануарлар морфологиясы
  
• 
  жануарлар биохимиясы
  
• 
  биофизика
  
• 
  микробиология
  

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет:

• 
  мал дәрігерлік негіздері
  
• 
  мал жануарларды азықтандыру
  
• 
  ауыл шаруашылық жануарларды өсіру мен селекциясы
  

Мал акушерлігі және көбею биотехнологиясы пәні мал шаруашылығы мамандарын дайындауда негізгі пәндерінің бірі болып табылады.

Мал акушерлігі ауылшаруашылық жануарларының өсіп - өну үрдісінің физиологиясы мен патологиясын зерттейді. Көбею биотехнологиясы бөліміне әр түрлі аналықтарды қолдан ұрықтандыру және донор малдардың ұрығын көшіріп отырғызу сияқты жасуша биотехнологиясының тәсілдері қамтылады.
10 Курс компоненттері

10.1 Зертханалық сабақтардың мазмұны және тізімі

Тақырып 1. Акушерлік негіздері. Малдың көбеюінің негіздері.

№ 1 Зертханалық жұмыс Ұрғашы және еркек малдың жыныстық аппаратының анатомиясы, топографиясы және түліктік ерекшеліктері.

Әртүрлі ұрғашы малдың жыныс мүшелерін клиникалық әдістерімен зерттеу.

Ата малдың жыныс мүшелерінің анатомиясы: ұма, ен, ен қосымшасы, шәует түтікшелері, шағылысу мүшесі, күпек және қосымша жыныс бездері. Әртүрлі ата малдың жыныс мүшелерін клиникалық әдістерімен зерттеу

№ 2 Зертханалық жұмыс Жыныстық циклдің феномендерін анықтау. Күйіттеуші малды дайындау.

№ 3 Зертханалық жұмыс Буаздықты және бедеулікті анықтау әдістері.

№ 4 Зертханалық жұмыс Буаздықтың, туудың және туғаннан кейінгі кезеңнің патологиялары

Акушерлік құрал, саймандар. Іштөлінің теріс орналасуы, теріс жайы және қалпының салдарынан мал төлдей алмағанда көрсететін акушерлік көмектер. Фетотомия. Жатыр түсу, айналу, төлдегеннен кейіңгі салдану, жатыр субинволюциясы, эндометритті анықтау, емдеу және алдын алу.

аурулары

№ 5 Зертханалық жұмыс Желін ауруларын, жаңа туған төл ауруларын анықтау және алдын алу.

Мазмұны. Жаңа туған төл ауруларын анықтау. Тұншығу. Тоңғақ қату. Тік ішек тесіксіз туу. Кіндік ісіну. Әр түлік ұрғашылырында гипо-агалактиясын анықтау. Туа біткен гиполактия. Кәрілік гиполактия. Алиментарлы гиполактия. Климаттық гиполактия. Эксплуатация гиполактиясы. Жасанды гиполактия. Симптомдық гиполактия.

Тақырып 7. Көбею биотехнологиясы. Аталық малды көбею биотехнологиясында пайдалану.

№ 6 Зертханалық жұмыс Жасанды қынаптың құрылысы, оны жинау және дайындау.

№ 7 Зертханалық жұмыс Шәует алу техникасы.

№ 8 Зертханалық жұмыс Шәуетті органолептикалық және санитарлық бағалау.

№ 9 Зертханалық жұмыс Спермийлердің тыныс алу коэффицентін, өлі, тірісін және патологиялық түрлерін анықтау. Спермийлердің концентрациясын, шәуеттің pH және абсолюттік өміршеңдігін анықтау.

№ 10 Зертханалық жұмыс Шәуетті сұйылту. Шәуетті сақтау және тасымалдау.

№ 11 Зертханалық жұмыс Сиырды, қойды, биені және мегежінді қолдан ұрықтандыру әдістері.

№ 12 Зертханалық жұмыс Эмбриондарды шайып алу және көшіріп-қоңдыру әдістері. Донор мен реципиентті дайындау.

№ 13 Зертханалық жұмыс Дьюар ыдыстарының сипаттамасы. Сұйық азотпен жұмыс істегенде қауіпсіздік техникасы.

1) Овогенез және спермиогенез

2) Буаздықтың, туудың және туғаннан кейінгі кезеңнің патологияларын дауалау мақсатында буаз малды азықтандыру, күтіп – бағу және пайдалану. Буаз малдың жағдайын бақылау.

3) Ұрықтандыру уақытын және буаздықтың ұзақтығын, ескере отырып, туудың күнтізбелік жоспарын құру.

4)Буаздыққа зерттеу жүргізу жоспарын құру (қой, сиыр, бие, мегежін)

5)Туу сатыларын анықтау және оның дер кезінде акушерлік көмек көрсетуде маңызы.

6) Фантомда тірі төлді шығарып алу және фетомия бойынша акушерлік көмек көрсету тәсілдеріне машықтану.

7) Акушерлік жіптерді, ілмектерді және қысқыштарды пайдалана отырып, төлду бекітіп байлау (сойыс материалдарында, тұлыпта) тәсілдеріне машықтану. Сойыс материалдарында және тірі малда шу түсіру тәсілдеріне машықтану.

8) Жаңа туған төл патологиялары кезінде көмек көрсету тәсілдерін игеру.

9) Жаңа туған төл ауруларының алдын алу бойынша жүргізілетін іс шаралардың жоспарын құрастыру. Бедеуліктен келетін экономикалық шығынды есептеу.

10) Бедеуліктің алдын алу бойынша іс шаралар кешенін құру.

11) Сиыр мен құнажынды, қой мен ешкіні, биені, мегежінді қолдан ұрықтандыру нұсқауын оқып – үйрену.

Межелік бақылауға пәннің оқу бағдарламасындағы тексеріліп отырған модуль бойынша барлық талаптарды орындаған және ағымдағы үлгерім баллдары бар студенттер жіберіледі.

Межелік бақылауда 50 баллдан төмен балл алған немесе қатыспаған студенттерге факультет деканы қорытынды бақылауға дейін оны қайта өтуге рұқсат бере алады. Егер студент қорытынды бақылауға дейін межелік бақылауды өтпеген жағдайда ( қайта 50 баллдан төмен балл алса, келмесе) тексеріліп отырған модуль бойынша рейтинг анықталмайды.

Емтиханға келесі студенттер жіберілмейді:

• 
  оқу жұмыс бағдарламасының барлық талаптарын орындамаған;
  
• 
  1 немесе 2 межелік бақылауды тапсырмаған;
  
• 
  50 баллдан төмен жіберу рейтингі бар.
  

• 
  сабаққа дайындалу, топпен жасалатын жұмыстарға белсене қатысу
  

• 
  зертханалық және өздік жұмыстарды уақытында және сапалы
  

• 
  сабаққа қатысу және басқа
  

Ағымдағы үлгерім және межелік бақылау бағалау нәтижесі бойынша студенттің пән бойынша рейтингі (Р1 және Р2) анықталады:

Р1(2) = ТАҮ1(2)*0,7 + МБ(2)*0,3.

Егер оқу жоспарында емтихан және сынақ қарастырылса, сынақты екінші рейтингті анықтағанда екінші межелік бақылау ретінде есептеу керек.

Егер студент МБ-ды өтпесе немесе МБ бойынша 50 баллдан төмен алса, рейтинг есептелмейді. Бұл жағдайда межелік бақылауды тапсырудың мерзімін декан белгілейді.

Семестр аяғында пән бойынша студенттің емтиханға жіберу рейтингі төмендегі формула бойынша есептеледі:

ЖР = (Р1+Р2)/2.

Пән бойынша қорытынды бақылауға (ҚБ) оқу жұмыс бағдарламасын толық меңгерген (барлық зертханалық мен өздік жұмыстарды орындау және тапсыру) студенттер ғана жіберіледі. Қорытынды бақылауға жіберілу рейтингі 50 баллдан төмен емес.

2010 – 2011 оқу жылында жіберу рейтингінің және қорытынды бақылаудың салмақ үлестері 0,6 және 0,4 сәйкес тең болады.

Пән бойынша жіберу рейтингі де, қорытынды бақылау да оң бағаланған жағдайда ғана қорытынды баға есептеледі. Дәлелсіз себепиен қорытынды бақылауға келмеген жағдайда, қанағаттанарлықсыз деген бағаға теңеледі. Пән бойынша аралық аттестаттау және емтихан нәтижелері студенттерге сол күні немесе, жазбаша емтихан болған жағдайда, түстен кейін өткізілсе келесі күні жарияланады.

Қорытынды бақылау бойынша оң бағаны жоғарлату мақсатымен емтиханды қайта тапсыруға рұқсат берілмейді.

Емтихан тапсырмаған жағдайда студент пәнді ақылы негізде қайта оқиды.

Негізгі:

2. 
   Студенцов А.П. и др. Акушерство, гинекология и биотехника размножения животных. М: «Колос», 2000 г.
   
3. 
   Никитин и др. Практикум по акушерству, гинекологии и биотехнике размножения животных. М.: «Колос», 2004 г.
   

4. Полянцев Н.И. и др. Ветеринарное акушерство, и биотехника репродукции

животных. « Феникс», Ростов на Дону, 2001 г.

5. ШипиловВ.С и др. Практикум по акушерству гинекологии и искусственному