Республикасының аумағында өсіріліп жатқан, ағаштекті емес біржылдық

18 
1.2 Целлюлозаны алу көздері 
Ұзақ уақыт бойы химиялық өңдеу үшін пайдаланылатын, кейіннен 
қағаз алуға қолданылатын, өсімдік шикізатының маңызды түрі – піспеген 
өсімдік биомассасы болып табылады [27].
Ағаштекті өсімдіктерге қарағанда, ағаш текті емес өсімдіктерде лигнин 
аз мөлшерде болады, сондықтан олар целлюлозаның арзан көзі болып 
табылады. Целлюлоза алу көздері ретінде ауыл шаруашылығы дақылдарын, 
қант қамысын, багассаны қайта өңдеу қалдықтарын пайдалануға болады [28-
32]. Қазіргі таңда осы ауыл шаруашылық қалдықтарының барлық көлемі 
өртеледі немесе малға азық ретінде пайдаланылады. Осы айтылған шикізат 
көздерінің тез қайта қалпына келуіне байланысты табиғи талшықтарға арзан 
материал болып табылады. Жанама өнімдерді пайдалану целлюлоза алу үшін 
аз өңдеу сатысын талап етеді. 
Қазіргі уақытта бұл қондырғылардың маңыздылығын арттырмайды 
және оларды химиялық өңдеуде пайдаланбайды, ал бұл ағаш өңдеуден гөрі 
оңай жүзеге асырылуы мүмкін. Мұндай шикізатты дайындау тегістеуден, 
ыстық сумен немесе лаймен өңдеуден, басудан, одан кейін целлюлозаны 
ағаштан бөлген сияқты ары қарай бірдей етіп бөлуден тұрады. Бұл әдісте 
ағашты өңдеуге қарағанда реактивтерге деген қажеттілік төмен, сонымен 
қатар концентрация мен жылудың шығыны аз. Химиялық құрамы бойынша 
ағаштекті емес талшықты шикізаттың көптеген түрлері сүрекпен белгілі бір 
ұқсастыққа ие. Талшықты өсімдіктердің ішінде маңызды орынға мақта, 
зығыр, күлгін, агава, капок, сизаль, рами, қарасора және астық сабы ие. 
Пәкістан, Таиланд және Перу сияқты көптеген елдерде ағаштекті емес 
өсімдіктер целлюлозаны өндіретін басты шикізат түріне жатады. Қытайда 
құрамында целлюлозасы бар өнімдердің 87 % сабаннан жасалынады. 
Сабанды-целлюлозалы өндіріс ағаш аз немесе мүлдем жоқ – Голландия, 
Италия, Англия, Индия, Азия және т.б. елдерде кең қолданыс тапқан. Әлемде 
зығыр, қарасора, бамбуктан және қамыстан целлюлоза өндірісінің көлемі 
айтарлықтай қарқынмен өсіп келе жатқаны белгілі. 1995 жылы 
целлюлозаның көлемі жалпы целлюлоза өндірісінің 6,8 % -ын құрады, ал 
1998 жылы бұл шамамен 11 %, бүгінгі күні ол 15 % [33]. 
Биомассаны қайта өңдеудің жаңа технологияларын үнемі жетілдіру 
және іздеу, сондай-ақ жаппай тез жаңартылатын целлюлоза бар шикізатты 
іздеу жүргізілуде. Лигнинді алудың жеңіл жолы бар, агротехникалық өңделуі 
өңай, құрамында сапалы целлюлозаның қажет мөлшері бар қамысты және 
дәнді өсімдіктер белгілі [34]. Ағаш дайындау және одан целлюлоза алу өте 
көп еңбекті қажет ететін, күрделі және экологиялық мінсіз емес процесс. Бұл 
жағдайда жаңа шикізат көздерін іздестіру түсінікті болып табылады. 
Энергетикалық мақсаттар үшін өсімдіктерді өсірудің үнемі өсіп келе 
жатқан рентабельділігі көптеген зерттеушілердің назарын аударады. Бұл 
ретте олар өсірілетін орынға және тұтастай алғанда экожүйеге зиянды әсер 

19 
етпей, аз шығынды қажет етіп, ұзақ уақыт бойы биомассаның ең көп шығуын 
қамтамасыз 
ететін 
дақылдарды 
іздеу 
қажет. 
Сонымен 
қатар, 
ауылшаруашылық мақсатта қолдануға жарамайды деп шығарылған жерлерді 
пайдалану мүмкіндігінің болуы жақсы [35]. 

жүктеу/скачать 3.73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: