С. А. Козлова, Т. А. Куликова

16
болады, өскелең ұрпақтың қалыптасуына өзін арнайды. 
Әлеуметтік зерттеулер деректері бойынша, мамандықты 
таңдаудың себептері қазіргі заманғы педагогикалық колледждер 
мен жоғары оқу орындарының студенттері арасында жеткіліксіз 
саналы түрде қабылданған болады. Кейде жас адам болашақ 
мамандығының басты мақсатын, оның соңғысының келешегін 
елестете алмайды.Дегенмен, оқыту жылдарында жас жігітті 
немесе қызды мамандық таңдауға бастапқыда талпындырған 
себептерді қайта ойластыру бар. Студенттер педагогикалық 
мамандықтың 
маңыздылығына 
еніп, 
оның 
мазмұнын, 
технологиясын меңгереді. Мамандық өзінің жеке мағынасына, 
эмоционалдық бояуына иеленіп, өзін-өзі жетілдіруге ұмтылуға, 
болашақ тәрбиеленушілер, оқушылар мүддесінде өзін-өзі 
белсендіруге жол ашады. Мұндай қызметті ынталандыратын 
себептер мағыналық қалыптастыру деп аталады (А.Н. 
Леонтьев). 
Педагогикалық қызметтің мақсаты қоғаммен анықталады. 
Ол жалпы сипатқа ие, бірақ әрбір мұғалімде өз қызметінде іске 
асыруға тырысатын жеке жағдайға айналады. 
Мысалы, тәрбиелеудің мақсаты - баланың жан-жақты дамуы 
- мектепке дейінгі мекемелердің көптеген тәрбиешілерінде
мектепке толыққанды дайындық, денсаулықты нығайту,
шығармашылық 
қабілеттерін 
қалыптастыру 
ретінде
нақтыланады.
А.Н. Леонтьевтің теориясына сәйкес, бір әрекетті басқасынан 
ерекшелендіретін басты нәрсе – бұл оған бағытталған зат. 
Педагогикалық қызметтің ерекшелігі нысанның, еңбек 
объектісінің ерекшелігінде – объектінің, еңбек нысанының 
айрықшалығында. Кез келген қызметте (оны орындайтын) 
субъект пен (субъектінің күштері бағытталған) объект бар. 
Педагогикалық қызметте субъектінің рөлін – педагог, ал объект 
рөлін тәрбиеленуші (оқушы) орындайды. 
Педагогикалық әсердің нысаны – өзінің құндылығы бойынша 
бірегей материал. 
Бұл – үнемі өзгерісте болатын дамушы тұлға. Бұл 
өзгерістердің сипаты негізінен мұғалімнің ұстанымымен 
анықталады. 
Егер мұғалім тәрбиеленушінің ерекшеліктерін, оның 
қажеттіліктерін, эмоцияларын, мүмкіндіктерін ескеріп, оның 
белсенділігін 
ынталандырса, 
өз 
беделімен 
баспаса, 

17
педагогикалық қызметтің нысаны оның субъектісі болып 
табылады. Бұл жағдайда педагогикалық қызмет субъектілік-
объектіліктен субъектілік-субъектілікке айналады, ол оны 
күрделі, стандартты емес, креативті етеді. 
Іс-әрекеттің көптеген түрлерінде адал ниетсіз, сапасыз 
орындалған жұмысты қайта қалпына келтіруге болады. 
Тәрбиелеу барысында оқытушы рұқсат берген неке қайтымсыз 
салдарға ие. 
Осылайша, баланың организмінің әлсіздігі мен осалдығын, 
баланың керемет әсерлілігін ескере отырып, мұғалім 
тәрбиеленушілермен 
қарым-қатынаста 
немқұрайлылықтан, 
қатыгездіктен, дөрекілік пен әдепсіздіктен аулақ болу керек. 
Егер таңертең баланы кездейсоқ ренжітіп алып, кешке 
әлпештесеңіз, реніштің ізі жоғалып кетпейді. Бала өз дамуында 
бүгін толық алмаған нәрсесін (аз ойнаған, себебі алда болатын 
ертеңгілікке дайындық жарты күнді алған немесе т.б.), басқа 
уақытта өтеуге болмайды. 
Бірқатар 
ғалымдардың 
психологиялық 
зерттеулері 
(О.Г.Газман, В.А. Петровский және т.б.) баланың мұғалімнің 
мінез-құлқымен бейсаналық «ластануын», тәрбиеленушінің 
тәрбиешінің мінез-құлық ерекшеліктерін, ыс-қимылын өзіне 
тартып алуын көрсетеді. 
Мұғалімнің жеке қасиеттерінің түріне байланысты балаларда 
ойлау ерекшеліктері (икемділік немесе, керісінше, ойлаудың 
инерциясы, шешімдердің бірегейлігі немесе стереотиптерге 
жүгіну) ашылып, білімнің бір немесе басқа салаларына 
артықшылық көзқарасы қалыптасады және т.с.с. Педагогикалық 
жұмыстың негізгі «құралдары» - дауысы (қарқыны, дыбыс 
деңгейі, интонация түсі, көркемдік), бет әлпеті, пластика, ым-
ишарат. Педагогикалық техника деп аталатындар –бұл 
мұғалімнің оқушыларға олардың белсенділігін ынталандыру 
мақсатында жұмсалатын жеке ықпалының әр түрлі дағдылары 
мен әдістері. Мұғалім белгілі бір жағдайға байланысты 
балалармен қарым-қатынастың дұрыс түрі мен стилін таңдай 
алуы қажет. Сөйлеу мәдениетінің маңызы аз емес - бұл сөзді 
жақсы білу, айқын дикция, сезімдерді, қарым-қатынастарды 
білдіретін интонациялық әртүрлілік. Педагогикалық технология 
тәрбие беру үдерісінде қызметтік (мағыналық емес) рөлді 
орындайды, аз қуатты шығындау арқылы жақсы нәтижелерге 
қол жеткізуге мүмкіндік береді. 

18
Педагогикалық қызметтің ерекшелігі тәрбиеші, мұғалім, 
оқытушының өз еңбегінің жемісін барлық жағдайда көре 
бермеуінен, оның шынайы нәтижелерін басы-қасында жеке 
бақылай алмауынан құралады: олар болашақта көрінеді. 
Кәсіптік білім беруді жүзеге асыратын мұғалімдер қандай 
маманды дайындағанын ешқашан көре алмайды, өйткені 
негіздері колледждерде, жоғары оқу орындарында салынған 
шеберлік біраз уақыт өткен соң анықталады. Мектепке дейінгі 
мекеменің тәрбиешісі оның күш-жігерінің нәтижесі туралы 
білмейді. Педагог қазір еңбек ете отырып «болашақты 

жүктеу/скачать 4.62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: