С. Б. Балшыкеев
жүктеу/скачать 1.13 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Аспан ұлы»
| (Әңгімелер
мен талқылаулар) атты жинақта мазмҧндалған. Космологиялық идеялар ӛткеннің шындығының айнасы болғандықтан, қызықты болған. Негізгі космологиялық категория – Аспан. Конфуций заманында Аспан қҧдірет кҥші, Реттеуші, Тӛреші және сана мен әділдікті танытушы ретінде айқындалған. Аспан нақтылықтан алшақ, ол дерексіз. Аспанның мейірімділігі немесе қаһары жӛнінде табиғи қҧбылыстар арқылы пікір айтқан: қуаңшылық, су тасқыны, қҧрғақшылық, індет және т.б. Аспанның ашу-ызасын білдірді. Керісінше, қоғам мен мемлекеттегі оң істер аспанның адамдарға деген жақсы кӛзқарасын білдіріп отырды. Адамдар мен Аспан арасындағы басты делдал ретінде «Аспан ұлы» 49 лауазымын алған Қытайдың жоғарғы билеушісі танылды. Императордың ӛзі ырым, салттарды орындап, Аспанға қҧрметіне қҧрбандық шалып отырған. Император діни қҧдіреттілікке ие болды, бірақ мҥмкіншіліктері шектеулі еді. Қызметшілерді мемлекетке қызмет ету, мемлекетке табыну және ол арқылы Аспанға табынуды білдіру жӛнінде сендірген. Билеушінің ӛзі де бір мезгілде Аспанның тҥрлі міндеттемелерін орындауға мәжбҥр болды. Оның барлық іс-әрекеті мҧқият алдын-ала белгіленген. Ол тамаққа, киімге, ырымдарға қатысты ежелден белгіленген қағидаларға сҥйенеді. Конфуциандық діні билеушілердің ӛзімшілдігі мен ӛз еркімен әрекет етушілігіне қарсы болған. Егер билеуші Аспан бҧйрығын орындамаса, ол мемлекетті басқару қҧқығынан айырылады. Бас тарту дәрежесі император ақсҥйектері жанындағы кеңесшілер мен министрлердің басты ҧстанымдарын қолдаған конфуциандық ғалымдармен анықталады. Конфуций әркімді билеушіге қарсы жағымсыз шындықты да бетіне тік айтуға, ешбір ҥрейсіз сын айтуға ҥйретті. Оның кӛптеген шәкірттері шындықты жақтайтын, ӛз антын ҧстану мақсатында ӛлім жолына дейін баратын міндеттерін орындады. Конфуций ілімінде тақсыр тек Аспан Ҧлы ғана емес, сонымен қатар, халықтың, мемлекеттің қызметшісі болып табылатынын айту қажет. Егер ол халықты қанап, қатігездік пен әділетсіздік танытса, Аспан бҧйрығын орындамаса, халық оны зорлықпен орнынан тайдыруға дейін барады. жүктеу/скачать 1.13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|