Сабақ эмр-дің теориалық астарымен оның объектісі

В) Жапонияда

Д) АҚШ-та

А) Өпдіріс саласына

Б) Өндірістік смес салаға

В) Жеціл өнеркәсіпке

Г) Ауыл шаруашылығы саласына

Д) Байланыс саласына

Казакстанның өтпелі экономикасы үшін Жапония мен Оңтүстік Кореяның өнеркосіпті күрылымдық жағынан кайта кұру,тәжірибесі өте маңызды. Өндірісті күрылымдык түргыдан кайта күрудын Оңтүстік Корея моделіне сүіисне отырып. салаларлын басынкы п,жақтарының алгы критерилерін колданылады.

Казакстан Республикасы страгегиялык даму шеңберінде 1993-ІІІІ жылдын басында к.абылданған. кезск күттірмейтін дағдарыска карсы Іиарачар мен әлеуметтік-экономикшіыкреформанытерендету бағдарламасында басым бағыттарға зкономиканын мынадай салалары агалкш: лк^чріетика, метаілургия. халык. түтынатын гауарлар, аіык-гүлік нндірісінің саіалары және коммуникация (баііланыс пен темір жол траиспорітар) саіасы.

Күрылымлык қайта күру саясатын жүзеге асыруда. мемлекеттін косшкерлік бастамасы ерекше орын алып, ол кәдімгчлей әлнін нәіижесін береді. Казаксган Республикасынла 1996-шы жььтдын аяғыида өндірістің күллырауы токіатыдды Казакстан Республикасы үкіметі әзгеріп отырған жаьлаиға белсоилілікпен карап. Кіклпкерлік бастаманы қолғалды. Күлдыраудыңжиегіидетұрған ірі чнергетика. метаілургия кәсіпорындарды көтеру үшін иіетеллік инвесторлардын тікелей инвестициясынтартты. Үкіметтіи есептеуі бойынша. 1997-ші жылдан бастап ауыр өнеркәсіп кәсіпорынында өнім өсімі 12-20% болу керек.

Казақстан Республикасында Теңіз мүнай көзініңбір кана клзба байлығын есептегенде, жакын арада 20 жыл ішінде 80 млрд долларға жуыктабыс алуға болады. Қазакстан Республикасы Президентінің 1997-ші жьшғы наурыздағы «Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдар жүйесін реформалаудың кезекті шаралары»¹ жарлығына сай кең масштабта мемлекеттік қызметті реформалау басталып, негізінен мемлекет басшысы тарапынан аткарушы органдар қызметіне бақылау күшейтілді. Бұл реформа жасаған стратегиялык жоспар негізінде Қазақстан экономикасының түракты дамуға көшетіндігін байкдтады; баскару жүйесін экономиканы реформалау деңгейіне сай келтіру; мемлекеттік органдар құрылымын ыкдіамдау және рационализациялау, бүл олардын функционатьдык жакын дегендерін біріктіріп. көп буынды бакылау мен кызметтін қосарлануын жайлап жояды; тікелей баскарудан бас тарту; кейбір мемлекеггік қызметтерді жеке секторға беру.
4 апта

Жазбаша бақылау-2 балл

Кәсіпкерлік пен бизнеске мемлекеттік қолдау көрсетуді ұйымдастырушылық құқықтық жағынан қамтамасыз ету.

1. 
   Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігі
   

2. 
   Кәсіпорынның экономикалық, техникалық ұйымдастыру мүмкіндіктері
   

3. 
   Өнім сапасын жақсарту
   

4. 
   Тауар өндірушілердің арасындағы бәсекелестік
   

5. 
   Кәсіпкерлік қызметтің түрлері
   

6. 
   Бизнесті мемлекеттік қолдау
   

7. 
   Жеке кәсіпкерлер, үй шаруашылықтары және олардың даму жоспары
   

8. 
   Бәсекелестіктің артықшылығы
   

Мемлекет пен нарықтың өзара катынасы нарыктык коғамда маңызды мәселелердің бірі, себебі бұл экономикалык жүйеде мемлекет ерекше қызметтерді аткарады. Шаурашылык байланыстарын интернадаонализациялау мемлекеттің экономиканы реттеуіндегі рөлін күшейтуге объективті жағдайлар жасайды. Экономиканы мемлекеттік реттеу жүйесі ұзаққа сызылған эволюцияның жемісі, бүл істі жүзеге асыруда оны реттеудін экономикалық механизмдері өзгеріп отырды. Мемлекеттің экономиканы реттеу турлері мен тәсілдерін жасауда дүниежүзілік экономикалык дағдарыстар, әсіресе 1929-1933 жылғы «ұлы депрессия» аталған әлемдік экономикалық дағдырыс ерекше роль атқарды. Бүл жағдайда мемлекет өзіне біркатар қызметті алуға мәжбүр болды, сөйтіп нарыктык экономикаға мемлекеттің араласуынын оңтайланған шекараларын іздеді.

Кез келген елдін экономикалык жүйесіндегі мемлекеттің рөлі онын кызметгері арқылы байқалады. Экономикалық қызметгің түрлері өте көп, сондыктан оны топтап, негізгі блоктарға біріктіру қажет:

біріншіден, нарық жағдайында мемлекет мына кызметгерді өз мойнына алады: стратегиялық, экономикалык, күрылымдық, техникалык. әлеуметтік, демофафиялық болжау мен жоспарлауды. Экономиканы реттеудін тікелей және жанама қызметін де атқарады. Осы аталған нәрселердің барлығының қызметін тек қана мемлекет өткеруі мүмкін;

екіншіден, мемлекет иығына мемлекеттік кәсіпкерлік қызметі жатады. Ол қоғамға қажет мемлекеттік кәсіпорын (қоғамдық пен шаруашылық есептегі) мен өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымды жасайды. Олар: темір жол мен жалпы ұлттык шоссе жолдары, көпір, каналдар, газ бен мүнай құбырлары, байланыс, аурухана, мектепт.б. объектілер;

үшіншіден. нарыктык. жүйе калыпты кызметін қамтамасыз ету. Сатып алушы мен кәсіпкер мүдделерін қорғау, стандарт қызметін күру, өнім сапасы мен салмағын өлшеу, бәсекені қолдай отырып, нарыктық экономикада монополизмнің болуына барынша күрес жүргізу, ол ұшін белгілі күқықтық база жасалады. Мемлекет бүл жағдайда өзіне коғамдық әрбір кызметін алғаны жөн;

төртіншіден, мемлекет дағдарысқа қарсы саясатты жасау мен еткеру кызметін аткаруды бюджет саясатының комегімен ұлтгық табысты улестіру аркылы жүргізеді. Түрғындардын толык, жұмыспен камтамасыз етілуін қолдш, экономиканы түрақттандыру кызметін жүзеге асырады;

бесіншіден, мемлекет тұрғындарды әлеуметгік цорғау жүмыстарын өзіне алады. Оларға — оқушылар, студенттер, зейнеткерлер, мүгедектер мен көп балалы отбасын жатқызамыз. Өскелең ұрпақты тәрбиелеуді де өз кызметі санайды.

1. 
   Транзиттік экономика
   

2. 
   Қаржы-бюджеттік реттеу
   

3. 
   Салықтық реттеу
   

4. 
   Ақша-несиелік реттеу
   

5. 
   Баға жөніндегі реттеу
   

6. 
   Лицензиялық-кедендік реттеу
   

7. 
   Нарықтық реттеу
   

8. 
   Қысқа мерзімді реттеу
   

9. 
   Ұзақ мерзімді реттеу
   

10. 
    Макроэкономикалық реттеу
    

Мемлекет заңдары өздігінен емір сүрмейді, олар қоғам дамуы деңгейінін көрінісі болып табылады. Саяси және экономикалық егемендікке ие болған Қазақстан үшін жаңа заңдар қабылдап, оны қогамдық дамудың бар саласында басшылыққа алу уақыт талабы.Мемлекеттің кәсіпкерлік іс-қызметіне оның толық не жартылай қатысуымен атқарылатын экономикалық іс-әрекеттердің әр түрлі нысаңцары кіреді. Олардың арасы-нан, мемлекеттік меншікті, жекелеген кәсіпорындар қызметіне мемлекет капиталының қатысуын, мемлекет мүддесін жүзеге асырудың басқа да формалары мен тәсілдерін бөліп керсетуге болады.

Қазақстанда мемлекеттің үлесін 30—40%-ке төмендету кезделіп, кептеген мемлекеттік кәсіпорындардың акцио-нерлік негізге көшуі жобалануда. Мемлекетке жал-пыүлттық мәңдегі кәсіпорындар тиесілі болады (темір жол, электроэнергия, еңдеуші және жекелеген дайындаушы ендіріс салалары және т. б.). Мемлекеттік сектордың басты міндеті өте жоғары пайда табу емес, негізінен ез кәсіпорындарының тиімділігін барьгаша жоғары дәрежеде сақтау және мемлекеттік емес сектордың тиімді жүмыс атқаруының жалпы багыттарын белгілеу мен жеке капитал игере алмайтын ендіріс орындарьшың іс-қызметін қалыптастыру. Бүрынғы КСРО-дагы және Шығыс Еуропа, Қытай т. б. елдердегі социалистік экономиканың салыс-тырмалы темен тиімділігі мемлекет секторының болуьшан емес, оның толық мемлекеттендірілу себептеріне байланыс-ты болган. Қоғам мен жеке мүдделердің табиғи қайшы-лықтары бүрынгы социалистік елдерде мемлекет тарапы-нан өз шешімін таппады.

Бүл елдерде экономиканың жеке секторын (жеке са-лаларын) дамыту мақсатында әр түрлі әсер ету формалары мен әдістерін қолдаудың орнына жалпымемлекеттік эко-номикалық мүдделерді сыңаржақ әсірелеу басым болды. Мүның өзі азаматтардын жеке мүдделерін елемей, тіпті оларды басып-жаншу арқылы мемлекет иелігіндегі мате-риалдық және рухани игіліктерді бейжай (пассивті) түты-нушыларға айналдырды.

Сондықтан, етпелі кезең үшін ең маңызды мівдет-тердің бірі отандық және шетелдік тәжірибені зерттеп, үлттық гүлденудің негізі болатын, жеке меншік сектордың үдемелі дамуын қамтамасыз ететін мемлекеттік ықпал ету механизмін жасау қажет.
6 апта

Коллоквиум-3 балл

Тауар-ақша қатынастарының дамуына және нарықтық мөлшерін функциясына тұрақты жағдай жасаудағы мемлекеттің мүддесі мен ролі.

1. 
   Ақша нарығы дегеніміз не?
   

2. 
   Ақша базасы дегеніміз не?
   

3. 
   Ақшаның қызметі
   
4. 
   
   
5. 
   Қаржы-бюджеттік реттеу
   

6. 
   Ақша-несиелік реттеу дегеніміз не?
   

7. 
   Жиынтық сұрынс пен жиынтық ұсынысты теңестірудің маңызды мәселесі
   

8. 
   Қоғамның өндіріс күштерін орналастыру
   

9. 
   Жеке тұтынушының шығыны
   

10. 
    Жалпы ішуі ақша қаражатын жұмсау
    

11. 
    Өкіметтің тауарды сатып алу
    

12. 
    Тауарлардың және қызметтердің экспорттары
    

13. 
    Жалпы қлттық өнім дегеніміз не?
    

Экономикадаѓы ќ±рылымдыќ µзгерістерді сипаттайтын кµрсеткіштер ж‰йесі мен дењгейі кµбінесе мемлекеттіњ экономикалыќ саясатын ж‰зеге асыру мен болашаќтаѓы кезењдерге белгіленген маќсаттарѓа ќол жеткізу жµніндегі наќтылы макроэкономикалыќ шаралар байланысты. Басќаша айтќанда, жалпы мемлекеттіњ экономикалыќ саясат – макроэкономикалыќ, салыќ жєне аймаќтыќ дењгейлерде ќ±рылымдыќ саясатты ќалыптастару негізі болып табылады. Макроэкономикалыќ т±рѓыдан алѓанда ќ±рылымдыќ саясатты ќалыптастыру негізінде µзара тиімді ќатынастарды ќамтамасыз ету жµніндегі бірќатар мєселелер жатады. Олар: ќоѓамдыќ µнім µндіру бµлімшелері арасындаѓы, аралыќ жєне дайын µнім, µнеркєсіптегі µндіріс ќ±ралдарыныњ µндірісі, ±лттыќ табыстаѓы т±тыну ќоры мен ќор жинау, µндірістік жєне µндірісітік емес к‰рделі ќаржы ж±мсау, ќ±рылыс – монтаж ж±мыстары мен µндіріс жабдыќтарына шыѓын ж±мсау араларындаѓы ќатынастар. Олардыњ негізінде тиімділікке ќол жеткізу дегеніміз – ќоѓамныњ табиѓи – шикізат, материалдыќ – техникалыќ жєне инттелектуалдыќ ќорларын ќолдана отырып, халыќтыњ материалдыќ жєне мєдени ќажеттіліктерін, жаќсы т±рмыс жаѓдайын ќамтамасыз ету. М±нда аталѓан мєселені шешуді тездеиудіњ негізі єрдайым аз шыѓын ж±мсап кµп нєтижеге ќол жеткізуге баѓыттайтын шаруашылыќ ж‰ргізудіњ нарыќтыќ моделі.

Макроэкономикалыќ салада оњтайландыру ісі халыќ шаруашылыѓыныњ салалыќ ќ±рылымына да єсер етеді. ¤йткені м±нда µзгерістерді ж‰зеге асырудыњ мањызды тегі – макроэкономикалыќ жаѓдайда єсер ететін салалыќ басымдылыќтарды ѓылыми негіздеу болып табылады. Республикамыздыњ жаѓдайында салалыќ ќ±рылымныњ тиімді жаѓдайы аныќтау – экономиканыњ шикізаттыќ баѓытын жою µнеркєсіпті дамыту мєселелерімен тыѓыз байланысты.

Болашаќтаѓы салалыќ µзгерістерді негіздеуде ескерілетін мањызды фактор – жиынтыќ с±раныс ќ±рылымы жайлы болжамды мєліметтер. Олар ішкі ќорлар мен импортты алмастыратын µндірісті ±йымдастыру есебінен жиынтыќ ±сыныс ќ±рылымын ќажет етеді. Єлемдік тєжрибеде, басќа елдерден алынатын ресурстар экономикалыќ егемендік ныѓайту септігін енгізбейтіндігін дєлелдеп отыр. Ал, егерде мєселе азыќ- т‰лік µнімдеріне деген с±ранысты µтеу жµнінде болса, онда импортќа баѓытталу елдіњ азыќ- т‰лік бойынша ќауіпсіздігін айтарлыќтай нашарлатады.

1. 
   Өндіргіш күштерді ұтымды орналастыру
   

2. 
   Құрылымдық инвестициялық саясат
   

3. 
   Экономиканы агроөнеркәсіп және машина жасау кешендерінің даму мәселелерін шешуге бағыттау
   

4. 
   Қоғамның өндіргіш күштерін ғылыми негіздеу мен жетілдіру – экономиканы мемлекеттік реттеудің маңызды міселесі
   

5. 
   Инфляциялық саясатты жүзеге асару
   

6. 
   Еңбекке жарамды халықтың жұмыспен қамтылуын қолдау
   

7. 
   Ескі өндіріс орындарының байта жарақтануы
   

8. 
   Қаржылай-бюджеттік қорларды бөлу мен пайдалану
   

Мемлекттік реттеудің рөлі қарастырып отырған салада адамның тіршілік әрекетінің табиғи ортасын смақтау барынша келелі, күрделі мәселе болып отырғанына байланысты үздіксіз артатындығын ерекше атап өту керек. Біздің жағдайымызда оның рөлінің артуы шаруашылық жүйесінің нарықтық үлгісіне өтудің алғашқы кезеңінде ерікті кәсіпкерлікке қатысушылардың өндірістік қызметінің сыртқы нәтижесін төмендету мүмкіндігіне үміт арта алмайтындығымызбен де түсіндіріледі. Оның үстіне экологияның кең ауқымды мәселелерін шешу көзптеген мемлекттер күш-жігерін біріктіру негізінде мүмкін болатындығы атап өтуге тура келеді . Ал бұл - әрбір мемлекттің , олардың экономикалық интеграциясына да жауап беретін орталық басқару оргындарының міндеті.

Нарықтық экономикасы дамыған елдер тәжрибесі трансакциалық шығындардың сипаты соншалықты объективтілігімен нарық субъектілерінің өзара сауда –айырбас келісіміне мемлекттің араласу қажеттілігін тудыратындығн дәлелдейді . Мәселен , егер келісм барысында екі жақты табыс өзінің абсолюттік мөлшерлері бойынша трансакциялық шығындар көлемінен аз болатын болса , онда мұндаи келісм өзінің экономикалық мағынасын

жояды. Олай болса , істің объективті барысы келесі жағдайға алып келеді, сауда айырбас келісімінің қатысушылары мемлекттің араласу әсерін пайдаланад,өйткені шартты бұзғысы келетін келісмге қатысушыны келісм шартын сақтауға мәжбүр ету әдістері арқылы қарастырып отырған шығындарды төмендетуге болады. Мұндай жағдайда шаруашылық жүргізудің нарықтық үлгісінің нығаюына мемлекттің ре ттуші әсері тікелей болып табылатындығын айту керек .

Б) Казақстан

В) Жапония

Г) Фрапция

Д) Ұлыбритания

2. Бұкіл әлем экономикасын шартын терең экономикалык, дағдарыс кандай жылы басталды?