Сабақ тақырыбы Модуль /пән атауы Қазақстан тарихы
жүктеу/скачать 3.62 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Михаил Порфирьевич Вяткин
- С. Аманжолов
- М. С. Мұқановтың
| Н.А.Аристовтың ойынша, "жүздерге бірігу жоңғар шапқыншылығы кезінде шыққан".
Василий Владимирович Бартольд: "Қазақ жүздерінің пайда болуына географиялық фактор әсер етті, табиғи-географиялық жағдайға икемделу және аумақтық оқшаулану жүздердің мәдени-шаруашылық ерекшеліктерін қалыптастырды", — деп есептейді. Михаил Порфирьевич Вяткин: "Жүздердің құрылуына табиғи-географиялық себептермен қатар саяси оқиғалар әсер етті, жекелеген ордалар ерекше саяси одақтар ретінде XVI ғасырдың аяғында қалыптасты", — дейді. С. Аманжолов: "Қазақ елі, жері үш жүзге моңғолдарға дейінгі кезеңде — X—XII ғасырларда бөлінді", — деп есептейді. Шығыстанушы Тұрсын Икрамұлы Сұлтанов жүздердің құрылуы жөнінде нақты деректердің тапшылығын айта келіп: "XVI ғасырдың екінші жартысында ұлыс жүйесі біртіндеп жүздерге ауысқан", — деген болжам айтады. Жүз ұғымының мәні де толық ашылған жоқ. Біраз зерттеушілер қазақтың "жүз" деген сөзін арабтың "джуз" — бір нәрсенің "басты бөлігі", "тармақ" деген сөзімен сәйкестендіреді. Махмүд бен Уәлидің 1634—1641 жылдарда жазылған еңбегінде: "Шайбани хан өлгеннен кейін оның ұлы Баһадүр осы ел мен ұлысқа басшылық ете бастады... ол қыстауы мен жайлауы үшін Ақ Орданы таңдап алды, ол әрі Йүз-Орда ретінде де белгілі", — дейді. Осы деректе кездесетін йүз (жүз) сөзін кейбір зерттеушілер қазақтың жүзімен теңестіреді. М. С. Мұқановтың пайымдауынша, қазақтың жүздері этноәлеуметтік ағзаның жоғары санаттарының бірі. "Этноәлеуметтік организм" деп этностық, әлеуметтік, шаруашылық, саяси бірлестіктерді түсінеміз. Б Аудиторияның төрт бұрышына А4 форматында жазылған «ұйымдастырушы, біріктіруші, шаруашылық, сепаративтік» деген сөздерді іліп, білімгерлерді жазылған сөздердің бірін таңдап, орналасуын сұраңыз. Жүздік жүйенің қазақ қоғамындағы орны мен рөлі қандай? деген сұрақ қойып, оқушылардан неліктен осы сөзді таңдағанын нақты дәлел келтіру арқылы өз ойын негіздейді. Белсенді оқыту әдісі: «Өз шежіре, ру, жүзіңді білесіңбе? жүктеу/скачать 3.62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|