Сабақтың мақсаты: романның мазмұнын меңгерту

1.Сабақ мақсатын хабарлау.

2.Кіріспе. «Бізде балалар әдебиеті жасалмаған әдебиет.

Бізде әсіресе техника,өнер жайында шығармалар туған жоқ.Енді бұл кетікке кірпіш қалауымыз керек».

ЖИГСО әдісі арқылы 4 топ !лияс Жансүгіровтың өмірі және қызметі,балаларға арналған шығарамаларының тақырыптары,ақынның танымдық сипаты,ақын өлеңдеріндегі эстетикалық идеал тақырыптарындағы мәтіндерді эксперименттік топта талқылап,түсініп алады.Сонан соң жанұялық топтарына барып бірінші бөлімнен бастап кезек-кезек әр оқушы өздерінің оқып келгендерін айтып түсіндіреді.Осы әдіс бойынша берілген мәтіннің мазмұнымен барлық оқушы танысып шығады.

«сандар сыр шертеді» кестесі бойынша Ілияс өмірі,қызметіне шолу жасайды.

1894

1938

Балаларға арналған шығармаларының тақырыптары.

(Кестені әр топтан оқушылар шығып толтырады).

І
Оқу білім

Табиғат

Еңбек
лиястың балаларға арналған өлеңдерінің тақырыптары


Алған білімдерін бекіту.

№4 практикалық жұмыс.

Практикалық бөлімде І.Жансүгіровтың бастауыш сынып оқулықтарына енген шығармаларын талдаймыз.

(Әр топқа 1-4 сынып «Ана тілі» оқулықтары таратылып беріледі).

1-топқа тапсырма: 1-сынып. «Жазғы шілде»

1.Өлеңді мәнерлеп оқу. 2. Өлеңді ұйқасына,құрылысына талдау. 3.Өлеңнің тақырыбын анықтау.

2-топқа тапсырма: 2-сынып. «Малта»

1.Өлеңді мәнерлеп оқу. 2.Өлеңнің негізгі ойын анықтау. 3. Өлеңді құрылысына талдау.

3-топқа тапсырма: 3-сынып «Шәркей»

1.Әңгімені рөлге бөліп мәнерлеп оқу. 2.Әңгіменің тақырыбын анықтау. 3.Әңгіме кестесін толықтыру.

Әңгіме кестесін толықтыр.

1.Әңгіменің тақырыбы. 2.Әңгіме кейіпкері 3.Оқиға болған жер. 4.Әңгіме бізді неге үйретті?

4-топқа тапсырма: 3-сынып. «Жазғытұрым»

1.Өлеңдегі суреттеме сөздерді табу. 2.Өлеңді құрылысына талдау. 3.Өлеңді мәнерлеп оқу.

Сабақты бекіту. І.Жансүгіровтың бастауыш сынып оқулықтарына енген шығармалары.

1-сынып 2-сынып 3-сынып 4-сынып

«Жазғы шілде» «Күн шыққанда» «Жазғытұрым» «Шәркей» «Көкшетау»

Үйге тапсырма.

Бағалау.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

Сабақтың барысы.

1.Ұйымдастыру.

2.Үй тапсырмасын тексеру.

І.Жансүгіровтың «Құлагер» поэмасы бойынша берілген сұрақтарға жауап алу.

1.Ақын «Құлагер» поэмасын қалай жазды? Негізгі тақырыбы,идеясы.

2.Поэмада ащы сатира,улы ирония бар ма?

3.Құлагер мен Ақан трагедиясы поэманың қай бөлімінде шешіледі?

4.Поэмадан өзің ұнатқан үзіндіні жатқа мәнерлеп оқы.

Жаңа сабақты түсіндіру.

- Балалар,біз кейінгі ұрпаққа заман сырын терең ашқан «Құлагер» поэмасымен таныстық.Бүгінгі сабақта Ақанның трагедиялық образ екендігін ашуымыз керек.

Кезінде Мәшһүр Жүсіп «Ақан – заманның сұңқары,қызыл тіо\лдің ділмәрі,жігіттің құлпы жібегі,сөздің ағытылған тиегі» деген екен.Заманынан озып туған дүлдүл әнші,майталман орындаушы Ақан сері неге трагедиялық образ болады?Саңлақ мініп,сұлу сүйген Ақанның трагедиясы неде?Сол бір келмеске кеткен дәуір шындығын ашуымыз керек.Сабағымыздың негізгі түйінін ашып,ойымызды топтастыру әдісімен

жинақтайық.

сұм заманда

қара күште

күншілдікте

әділетсіз орта

Ақан – трагедиялық образ.

Трагедиясы неде?

сүйгенінен

айрылуында

болуы

талантты

адамын бағалай

алмауында

қайсар-

лығында

Жігіттің бағланы,жұртының ардағы,тіл біткеннің шешені,суырылып сөйлер көсемі болған Ақанда теңіздей терең ой қалды.Ақанның трагедиясы қара күште,сұм заманда,пасық жандарға бас ие алмаған қайсарлығында.

-Қалай ойлайсыңдар,қазіргі өнер адамдарына қастандық жасала а? ..

- Біз өнер адамдарын бағалаймыз,олармен мақтанамыз.

Аяқ-қолы байланған Біржан сал,кісен салынған Құрманғазы, Жаяу Мұса,Мәдидің тағдырлары да аянышты.

«Ортасын олқы көрген ол бір дара» тақырыбына ойтолғау жазу.

Ребус шешу. «Құлагер».

Сабақты қорытындылау.

Бағалау.

Үйге тапсырма:

1. 
   С.Жүнісовтың «Ақан сері» романын оқу.
   
2. 
   Шығарма жұмысына дайындық.
   

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

Топ мүшелері Ибраһим,Абай,Телғара деген атпен үш топқа бөлініп,өздері шығарған өлеңдермен қорғайды.

2.Абайдың алғашқы өлеңдер жинағы қай жылы,қай жерде басылып шықты? (1909ж. Петербург)

3.Абайдың қоңыраулы балуан атанған атасы. (Ырғызбай)

4.Абай ең алғаш дәріс алған татар молдасы.(Ғабитхан)

5.Абайдың жеті атасын атаңыз. (құнанбай - Өскенбай – Ырғызбай – Айдос – Томан – Тобықты – Арғын)

6.Абайдың үш поэмасы. «Масғұт», «Ескендір», «Әзім әңгімесі».

7.Абайдың атақты ертекшісі. (Баймағанбет)
Абай тобына.

1. 
   Абайдың ең момын,жуас атасы (Айдос)
   
2. 
   Абайдың руы. (Тобықты)
   
3. 
   Абайдың неше күйі бар? ( «Май түні», «Желдірме», «Торжорға»)
   
4. 
   Абайдың атақты әншісі.(Әлмағанбет)
   
5. 
   «Медғат-Қасым» поэмасын Абайдың қай баласы жазған? (мағауия)
   
6. 
   Табиғат лмрмкасының ішіндегі ең алғашқы жазылған өлеңі.(«Жаз», 1886 ж.)
   
7. 
   Құнанбай қайда мешіт салдырды? (Қарқаралы)
   

2.Абайдың «қараша,желтоқсан мен сол бір-екі ай» атты өлеңі кімге арналған? (Тәкежанның әйелі қаражанға)

3.Абайдфң алғашқы өлеңдері кімнің атынан шықты? (Көкбай)

4.Абайдың «Ей сорлы заман,менен аяған қай қастығың қалды... Мен ішпеген у бар ма! ...» деген тарихи сөзі қандай оқиғаға байланысты айтылған? (мағауияның өлімі)

5.Абай ел билеу ісіне неше жасынан бастап араласты? (13 жасынан)

6.Абайдфң баласы Әбдірахманның қайтыс болған жылы. (1895 ж.)

Берілген тор көздерді шахмат атының жүрісі бойынша асып өту керек.Бір басқан тор көзді қайталауға болмайды.Дұрыс шешкенде Абай өлеңдерінің атын оқуға болады. («Қансонарда», «Жазғытұрым», «Дүтбайға», «Сегіз аяқ», «мәз болады болысың», «Қыс»).

2. «Белгілі бір жүйемен»

Ромбик ішіндегі шеңберлердегі әріптерді белгілі бір жүйемен құрастырғанда, «Абай афоризмінің» авторының аты-жөні шығады. (Құлмат Өміралиев).

Жұмысы жоқтық

Тамағы тоқтық

---------------------- (Аздырар адам баласын)

------------------------------------- (Ыстық қайрат,нұрлы ақыл,жылы жүрек)

Дүниені көздеп

--------------------- (Екі жаққа үңілдім)
Қайратсыз ашу – тұл

Тұрлаусыз ғашық – тұл

------------------------------- (Шәкіртсіз ғалым - тұл)
Әуелде бір суық мұз – ақыл зерек

------------------------------------------- (Жылатқан тұла бойды ыстық жүрек)

-------------------------- (Досы көппен сыйлас)

--------------------------------------- (Алда – ойын,артқы жағы мұңға жуық)

Бойыңа жұқпай сырғанар. (Ынталы жүрек сезген сөз------------------------ Бір тамырды қуалар)

ә) «Ғылым таппай мақтанба»

б) «Өлең – сөздің патшасы,сөз сарасы».
2.Абай өлеңдерінің жалғасын тап. (Ойдан өзі шығару керек)
-------------------------- Пайда ойлама,ар ойла,

-------------------------- Талап қыл артық білуге.

Ұстаздық еткен жалықпас, --------------------------

Үйретуден балаға. --------------------------

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

2.Өткен сабақты пысықтау.

1.Кіріспе әңгіме.

М.Әуезов 1897 жылы Семей облысы Абай ауданында дүниеге келген.Оның арғы атасы Қаратау өңірінде туған.Мұхтардың атасы Әуез,әжесі Дінәсіл.Жастайынан Абайдың өлеңдерін жаттап өскен.Алғаш Абай ауылындағы бастауыш мектепті,сосын Семей қаласындағы орыс мектебінде оқып,содан кейін білімдерін әр түрлі оқу орындарында жалғастырады.

Мұхтардың ең құнды шығармасы – «Абай жолы» эпопеясы.

М.Әуезовтің өлкемізге келу тарихымен таныстыру.

М.Әуезов өлкемізде.

Зерттеу жұмыстарының тағы бір тарихи тұлғасы ұлы жазушымыз М.Әуезов 1927 жылдары біздің өлкемізде болған.М.Әуезов сол жолы өлкемізге келіп 1916 жылғы Қарқара жәрмеңкесінде болып Албандар көтерілісі туралы жазған (М.Әуезов «Қилы заман» Алматы,1975.10-бет)

Ауданымызда болған жерлердің карта схемасымен таныстыру.

Сабақ өту барысында мәтін бойынша жұмыс істеледі.

3.Әңгімені қысқаша баяндау.(мұғалім)

4.Әңгімені оқушыларға әр абзацтан кезектестіріп оқыту.

5.Сұрақтар арқылы оқушылардың мәтін мазмұнынан түсінгендерін тиянақтау.

1.Бала Мұхтарды атасы неліктен «Қоңыр қозым» деп атады.

2.Атасы Мұхтарды қайда апармақшы болды?

3.Бала Мұхтар ойынға неге араласпады?

4.Ол назарын не нәрсеге аударды?

Мәтінмен жұмыс.

а) Мәтіннен Мұхтар ауылының суреттелген жолдарын тапқызу.

ә) Абай ауылының көрінісі суреттелген жолдарды тауып,оқыту.

б) Бала Мұхтарға мінездеме беру.

Дәптермен жұмыс.

Қаздар көгілдір толқынды көлге қонып,қанаттарын сабалай қағып,жүзіп ала жөнелді. (Сөйлемдегі зат есімнің астын бір,сын есімнің астын екі сызыңдар).

Мәтінді мұғалім басынан аяғына дейін мәнерлеп оқып,оқушылар іштей ілесіп отыруын тапсырады.

Сабақты қорыту.

1.Әңгіме кім туралы?

2.Олар қайда келеді?

3.Бала Мұхтар қандай екен?, т.б.

Бағалау.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

1-топ Ақан сері Қорамсаұлының өмірбаяны,шығармашылығы жайлы айтады.

2-топ Сәкен Жүнісовтың «Ақан сері» романындағы Ақан бейнесіне тоқталады.

3-топ Ғабит Мүсіреповтың «Ақан сері-Ақтоқты» драмасындағы Ақан бейнесіне тоқталады

1-топ оқушылары Х сыныпта өтілген материалды еске түсіреді.Ақанның өмірбаяны,шығармашылығы туралы айтып,өздеріне ұнаған өлеңдерді жатқа мәнерлеп оқиды.

Ақан сазгердің «Қараторғай» әні тыңдалады.

ІІ кезең. «Нені білдік?»

«Құлагер» поэмасындағы Ақан образын талдау.Тапсырма үйге берілген (барлық оқушы орындайды).

Ол төмендегі кестеге толтырылады.

Дәйектеме	Қорытынды
1.Қайырып қыстай баптап Құлагерді, Осы астың дақпыртына Ақан келді	Атбегі
2.Ақ отау топырлады Ақан түскен, Қалың жұрт кетті керіп сырттан,іштен. Шығады Ақан даусы әнге толып, Безелген ғашық жармен,қыран құспен.	Еліне сыйлы, өнері,көпке ортақ, елдің еркесі.
3.Жайраңдап жайсаң Ақан қаймыққан жоқ, Жүрегін жолбарыстан айнытқан жоқ. «Жат елде жалғыз жүрмін» деп именіп, Болар деп түбі қалай қайғыртқан жоқ.	Ешкімге бас имейтін,асқақ жан.
4.десеңдер қайда Ақандай қыран құсты, Ол тастап аста тұрған жиылысты, Болғанын бір сұмдықтың іші сезіп, Қылаң ат қылт еткенде-ақ бермен ұшты.	Сезімтал,сергек
5.Құлагер қорықпайды қаныменен, Ақан да шырқырайды жаныменен, Егіліп,төгіледі Ақан сері, Зарлаған Құлагердің әніменен. Шынымен кеткенің бе,Құлагерім! Қасымда қасынып тұрар едің. Баспа-бас қызға бермес жануарым, Басылар өлгенімше қайтіп шерің.	Жан серігі Құлагерінен айырылған Ақан жан шыдамас азап шекті.
6.Ән болып Көкшетаудың күңіренгені, Сөз болып,жат мінезі шерткен шері. Кетіпті елдің аузы әуезе қып: «Жын құшып,жалғыз жүрген Ақан-пері»	Бәрінен түңілген Ақан тауда жалғыз өмір сүруді қалады.
7.Көңіліне Құлагердің құйылып мұз, Күйініп отыр таста Ақан байғыз. Жан тынышын елден емес,жерден тапқан, Сондай бір адам бопты жаны жалғыз.	Жан жарасын Ешкімге көрсетпей табиғатпен бірлікте болуды қалады.
8.Таба алмай тыныштықты туған елде, Кете алмай біржолата бөтен жерге. Тартқанда жалғыздықтан жаны қорлық Төсеген талай ерлер оққа кеуде.	Ешкім жанын түсінбеген ақын бәрінен де биікте тұр.

Оқушылар өз талдауларын оқып береді.Толықтырулар жасалады,пікір айтылады.

2-топ оқушылары Сәкен Жүнісовтың «Ақан сері» романындағы Ақан бейнесі туралы қысқаша айтып шығып,керек үзіндіні оқиды.

3-топ оқушылары Ғабит Мүсіреповтың «Ақан сері-Ақтоқты» драмасындағы мааббатын қорғаған,әділетсіздіктен жапа шеккен ақын туралы айтады.