Жасушалық тыныс алу кезеңдері - Жасушалық тыныс алу процесінде глюкоза біртіндеп көмірқышқыл газы мен суға дейін ыдырайды. Сонымен қатар, кейбір АТФ глюкозаның ыдырау реакцияларында түзіледі; алайда АТФ -тың көп бөлігі тотыға фосфорлану процесінде кейін синтезделеді. Тотыға фосфорлану электрондардың тасымалдау тізбегі бойымен қозғалысын қамтамасыз етеді, ол ішкі митохондриялық мембранаға енген ақуыздар тобымен ұсынылған.
- Бастапқыда бұл электрондар глюкозадан тасымалданады және НАД және ФАД электронды тасымалдаушылармен электронды тасымалдау тізбегіне беріледі, олар электрондарды қабылдап НАДН+ және ФАДН2 -ге айналады. Молекула нөлден жасалмайды, ол жай электронды түрге айналады:
- НАД+ + 2е- + 2Н+ = НАДН + Н+
- ФАД+ + 2е- + 2Н+ = ФАДН2
- Жасушалық тыныс алу кезеңдері
- Гликолиз процесінде глюкоза, 6 көміртекті қант, химиялық өзгерістерге ұшырайды. Нәтижесінде ол 3 көміртекті пируваттың екі молекуласына айналады. Жолда АТФ түзіледі, ал НАД+ НАДН түрлендіріледі.
- Пируваттың тотығуы. Гликолизден кейін пайда болған әрбір пируват молекуласы митохондриялық матрицаға - оның ішкі кеңістігіне енеді. Онда ол 2-көміртекті молекулаға айналады және ацетил-КоА түзу үшін кофермент А-мен байланысады. Жол бойында көмірқышқыл газы бөлініп, НАДН түзіледі.
- Үшкарбон қышқылының циклы. Алдыңғы қадамда түзілген ацетил-КоА 4 көміртекті молекуламен қосылып, реакциялар циклінен өтеді, нәтижесінде сол 4-көміртекті түпнұсқа қайтадан түзіледі. Бұл жолда АТФ, НАДН және ФАДН2 молекулалары түзіліп, көмірқышқыл газы бөлінеді.
- Тотыға фосфорлану. Басқа сатыларда пайда болған НАДН және ФАДН2 молекулалары электронды тасымалдау тізбегіне электрондарды ішкі митохондриялық мембранаға береді, қайтадан НАД+ және ФАД формаларын қабылдайды. Электрондар тізбек бойымен қозғалғанда, энергия бөлінеді, ол протондарды матрицадан беру үшін пайдаланылады, бұл градиенттің пайда болуына әкеледі. Матрицаға оралатын протондар АТФ синтезінің ферментативті кешені арқылы өтеді. Электронды тасымалдау тізбегінің соңында электрондар оттегіне ауысады, ол протондарды қабылдап су түзеді.
- Гликолиз оттегісіз жүре алады, бұл жағдайда ол ашыту деп аталады. Жасушалық тыныс алудың басқа үш кезеңі - пируват тотығуы, үш карбон қышқылының циклы және тотыға фосфорлану - оттегінің болуын талап етеді. Тікелей оттегі тотыға фосфорлану сатысында қажет, алайда қалған екі кезең тотыға фосфорланусыз жүре алмайды.
|
