Сабақтың тақырыбы: Кіріспе. Әдебиет өнердің бір саласы Сабақтың мақсаты: Білімділік

Бірінші ойыншыға:

3. 
   Барсакелместегі «інжілі қой» ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?
   
4. 
   Жаман тұлпардың сиырға шатыс екенін қалай білді?
   

3. 
   Барсакелместегі «інжілі үйрек» ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?
   
4. 
   Жаман гаухар тастың ішінде құрт бар екенін қалай білді?
   

3. 
   Барсакелместегі «дәудің інжілі қара арғымағы » ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?
   
4. 
   Жаман ханның наубайдың баласы екенін қалай білді?
   

3. 
   «Е, шырағым, жасым сексенге келгенде біреудің қанын жүктеп не қылайын? Бір сыр бар еді, оны тәңірінің өзі ғана білетін еді, мен білетін едім». Осы сөз кімнің сөзі?
   
4. 
   Ертегіде Жаманды дарға асып өлтіргелі жатқанда кеоген адам қалай бейнеленген?
   

3. 
   Ханның әкесінің аты кім еді?
   
4. 
   Жаман неліктен ханға шынын айтпаған еді?
   

3. 
   Меңді сұлу Жаманды өлімнен құтқарып, дардың жібін қиып, көкірегіне қылышын тастап кеткені оның не дегені? (Мен үшін күнәсіз өлме, ерлігіңді көрдім. Қылыш үстінде серт жүрмейді деуші еді, антыңды қайтып ал , дегені еді).
   
4. 
   Уәли байдың қызы Меңді сұлуға келген бай балалары мен бай балалары қыз берген заттарды көргенде неге ашуланатын? («Менің үйімде пышағым жоқ па, болмаса қазынамда гауһар тасым жоқ па, я тіпті қайрақ таба алмай жүрмін бе?)
   

Бірінші ойыншыға ІҮ бөлімнің сұрағы

3. 
   Хан шаңыраққа қарап , ойланып жатып, қырық уәзіріне қандай жүмбақ жасырады? (жау шапты, ел бүлінді, апат соқты)
   
4. 
   Жаман Барсакелместен келгенде ханға не дейді?(Уәзірлер шығарып салған соң, бір аш арыстан соңымнан қалмады. Мына жауды мұқатайын деп, қылышымды суырып алып қуып кеттім. Осы сіздің ордаға кірді ме деп отырмын)
   

3. 
   Жаманды шақыруға хан бір адамды жібереді. Жіберген жігітті барып, үйден сығалап қараса, төрде төсек үстінде Жаман жатыр. Ал Жаманның әйелі оы уақытта не істеп отыр еді?(әйел төрдегі айнаға қарап, өз көркіне таңғалып отыр екн).
   
4. 
   Жаман өзі хан болған соң ордасының маңдайшасына не шегелеп қойды? (жыртық тоны мен жаман тымағын)
   

3. 
   Шегелеулі тымағы мен тонына қарап, Жаман не деп өз көңілін басатын? (« Ай, Аяз, баймын деп аспа, ханмын деп таспа! Аяз, әліңді біл, Құмырсқа жолыңды біл)
   
4. 
   « Аяз би» ертегісі ертегінің қай түріне жатады?
   

адал
қайырымды мейірімді

айлалы кішіпейіл

1 «Аяз би» ертегісі туралы түсінік

1 Ертегіні ары қарай жалғастырып жаз.

2. Сөз жұмбақ құрау
ІІІ. Білім тексеру:

1. Ер Төстіктің ертегінің ұнаған жері туралы шығарма жазыңдар.

2. Ер Төстіктің ертегі кейіпкерлерінің суретін салыңдар.
ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Қайталау - оқу айнасы.

2. Кітап – досың, ақылшың.

3. Өнерлі өрге жүзер

4.Кейіпкер келбеті.

5. Білімдіден ақыл шығар.

* Ертегі дегеніміз не?

* Ертегінің құрылысы қандай?

* «Керқұла атты Кендебай ертегісі қандай ертегіге жатады?

1. Кендебайдың дүниеге келуі.

2. Мергенбай батырдың баласымен кездесуі.

3. Кендебайдың малшы болуы.

4. Алтын құйрықты құлын.

5. Ханның шарты.

ә) Мәтінмен жұмыс

- Қазанқап кедейдің іс – әрекеті, кәсібі туралы айтылған жерді тауып оқу.

- Сиыр айдап өткізер жерін табу.

3. Өнерлі өрге жүзер.

Кендебай мен жетім бала кездескен сәтінен инсценироака көрсету.

Мақал – мәтелмен түйіндеу.

1. Кішіпейілділік – кішілік емес, кісілік.

2. Мейірімділік – жүректен,

Мейірімсіздік – білектен.

а) Сыртқы түрін, қимыл – әрекетін, мінез – құлқын, басқалармен қарым – қатынасын ойша біліп, көз алдымызға елестетеміз. Шығармадағы адамдардың көркем бейнесін кейіпкер деп атаймыз.

ә) Ертегідегі қарама – қарсы кейіпкерлерді табайық.

Кендебай Бай балалары

-еңбекқор -еріншек

-мейірбан -жалқау

- батыр -өтірікші

-жігерлі -шыдамсыз

жанашыр

адал
қайырымды мейірімді

айлалы кішіпейіл

1-қатар: Кендебайға ұқсағың келеме?

қай қасиеті көбірек ұнады?

Қазіргі жастар бойынан осындай қасиеттер кездесе ме?

2-қатар: Сен осы ертегіге қандай өзгеріс енгізер дедің?

3-қатар: Суреттер сөйлейді. Тест сұрақтарын беру.

Өзіміз оқыған ертегілердің қайсысына ұқсайды?

Ер Төстік Кендебай

-Жылқы малымен дос болу

-сөйлеуі


VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5 «Ә»

3.Күні, айы, жылы: 10.10.2014

4.Тоқсан: I

5.Мұғалім: Ж.Юнусова

Сабақтың тақырыбы: «Сырттандар» ертегісі

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға ертегінің мазмұнын ұғындыру, кейіпкертерге мінездеме беруді үйрету.

2.Тәрбиелік: оқушыларды қайырымдылыққа, мейірімділікке, адамгершілікке тәрбиелеу, оқу-өнерді насихаттау.

3.Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, өзіндік пайымдау дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: Ертегілер жинағы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1 «Аяз би» ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлерінің суретін салу.

ІІІ. Білім тексеру:

1. 
   Ертегілерде нелер баяндалады?
   
2. 
   Ертегілер бізге қалай жеткен?
   
3. 
   Ертегілердің қанша түрі бар?
   
4. 
   Хайуанаттар туралы ертегілер деген не?
   
5. 
   Қиял – ғажайып ертегілер деген не?
   
6. 
   Ер Төстік ертегісі қандай ертегіге жатады?
   

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

* Жоспар құру:

1. 
   Бай баласының түс көруі.
   
2. 
   Әке – шешесінің қобалжуы
   
3. 
   Сәуегейдің түс жоруы
   
4. 
   Баланың қашуы
   
5. 
   Кербестінің шабысы
   
6. 
   Қара қасқыр
   
7. 
   Ми даладағы жалғыз үй
   
8. 
   Бай баласының басынан өткенін баяндауы
   
9. 
   Қара ауыз
   
10. 
    Жігіттің өкініші
    
11. 
    Ит атаулының қасқырға қожа болуы.
    

• 
  Мәтінді бөлімдерге бөліп, әр қатарға тапсырмалар беріледі.
  

1. 
   Бай баласы қандай түс көрді?
   
2. 
   Әке – шешесі не істеді?
   
3. 
   Түсті кім және қалай жорыды?
   
4. 
   Бала қасқырдан қалай қашып құтылды?
   
5. 
   Баланың қасқырдан қашып құтылуына кім көмектесті?
   
6. 
   Қара ауыз ит қара қасқырды қалай жеңді?
   

1. 
   Кербестіге, қара қасқырға, қара ауыз итке мінездеме беру
   
2. 
   Қара ауыз иттің өлуі нені байқатады?
   
3. 
   Ертегіні басқа ертегілермен салыстыр, ерекшелігін айт.
   
4. 
   Өз ойларыңнан ертегі жазып көріңдер
   

1. «Сырттандар» ертегісі туралы түсінік.

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5 «Ә»

3. Күні, айы, жылы: 16-17.10.2014

4. Тоқсан: I

5. Мұғалім: Ж.Юнусова

Сабақтың тақырыбы: «Қырық өтірік» ертегісі

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: оқушыларды ертегі мазмұнымен таныстыру, кейіпкерлерге мінездеме беру.

2. Тәрбиелік: Оқушыларды ұлтжандылыққа, елді қорғауға тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту, қосымша деректер арқылы пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың типі: жаңа сабақты түсіндіру сабағы

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: талдау, мәнерлеп оқу, әңгімелеу, түсіндіру.

Сабақтың көрнекілігі: тіл, тарих, география

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабақ

қатысын тексеру.

3.Оқушылардың зейіндерін

сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. «Қырық өтірік» ертегісіне түсінік айту

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жасау


ІІІ. Білім тексеру:

1. 
   Өтірік әңгімені толық оқып шығып, мазмұнын естеріңе сақтаңдар.
   
2. 
   Өтірік әңгіменің оқиғасының қызық та күлкілі болып шығуына, мән мағынасына зер салыңдар.
   
3. 
   Өтірік әңгіменің оқиға тұтастығын аңғар.
   
4. 
   «Қырық өтірік» атты әңгіменің тууына себепші болған оқиғаны баяндап, мәтінен тауйп оқыңдар.
   
5. 
   Тазша баланың қырық өтірік әңгімесін өз алдына оқып, бөлімдерге бөліп қараңдар:
   

ә)қоянның оқиғасы;

б)етіктің шатағы.
ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Жоспар:

1. 
   Ханның халқына шығарған жарлығы.
   
2. 
   Тазша баланың хан алдына келуі.
   
3. 
   Ханның Тазша баланы мысқылдауы.
   
4. 
   Тазша баланың өтірік әңгімесі.
   
5. 
   Тазша баланың өтірік әңгімесінің аяқталуы.
   
6. 
   Ханның Тазша балаға таң қалуы.
   
7. 
   Тазша баланың өтірік өлеңі.
   
8. 
   Ханның жеңілуі.
   

1. 
   Оқулықпен жұмыс.
   

1. 
   Әр бөлімнің мазмұны мен оның ішіндегі әңгімені бөлек айтыңдар, оның неге өтірік екенін дәлелдеңдер.
   
2. 
   Өтірік өлеңнің әр шумағын жеке – жеке оқып, оның мәнін, мағынасын түсіндіріңдер.
   
3. 
   Өтірік әңгімеден тұтастай қарағанда қандай құндылықтар аңғаруға болады?
   
4. 
   Ертегінің басталуы мен аяқталуында өздерің бұрын оқыған ертегілермен ұқсастық бар ма?
   
5. 
   «Қырық өтірік» ертегісін ертегілердің шыншыл түріне қандай сипаты жағынан жатқызуға болады?
   
6. 
   Ертегіге берілген суреттерге қарап әңгімелеңдер.
   

1. «Өтірік өлең» туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5 «Ә»

3. Күні, айы, жылы: 23.10.2014

4. Тоқсан: І

5. Мұғалім: Ж.Юнусова

Сабақтың тақырыбы: Аңыз – әңгімелер, Асан Қайғы

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларды аңыз – әңгімелер туралы түсінік беру, Асан қайғы туралы аңыздармен таныстыру, оларды тілдік тараптан талдауға үйрету.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: жаңа сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: Аңыз – әңгімелер жинағы.

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. 
   Әдебиет теориясынан түсінік беру.
   

Аңыз белгілі бір адамның атына, іс- әрекетіне байланысты туады. Кейде аңыз – әңгімеде шындық оқиға мен қиял- ғажайып оқиға аралас келіп отырады. Аңыз – әңгіме көбінесе тарихта болған адамның басына құрылады. Ол адам не батыр, не ел басшысы немесе әділ би, ақыл – парасатымен ел құрметіне бөленген беделді адам болуы мүмкін. Бірақ ол адамдардың айтқан сөздері мен істеген іс – әрекеттеріне байланысты айтылған әуелгі шындыққа қоспалар қосып , сол істепті – міс, сол айтыпты – мыс деген әртүрлі лақап біртіндеп аңызға айналады. Оны әңгіме, жыр етіп, біреуден – біреу жаттап алып, кейінгі ұрпаққа жеткізіп отырған.

Қазақ аңыздарындағы Асан қайғы, Жиренше, Қорқыт, Жошы хан сияқты кейіпкерлер-бәрі де тарихта болған, ел басқарған дамдар, бірақ кейін олардың әрекеттері біреуден – біреуге ауызша айтылып аңыз болып кеткен.Мысалы:

Асан Қайғының Жернұйықты іздегені

Асан Қайғы Желмаяға мініп, жиһан кезіп «Жерұйық» дейтін ну орманды, көкорай шалғынды, сулы жер, қой үстінде бозторғай жұмытрқалайтын қоныс іздейді.

Асан қайғы Маңғыстауға үш барып үш қайтыпты. Асан шұрайлы қоныс, нулы өлке іздеумен өмір бойы Желмаясымен желіп өткен екен. Ұлытаудың бас жағына келіп дүние салыпты.

Сұрақ жауап

1. 
   Аңыз дегеніміз не?
   
2. 
   Аңыз қалай пайда болған?
   
3. 
   Аңыз – әңгіме неден құралады?
   
4. 
   Аңыз – әңгіме бізге қалай жеткен?
   
5. 
   Асан Қайғы жерұйықты қалай іздеген?
   
6. 
   Асан Қайғы қайда қайтыс болған?
   

1.Өзіңнің туған жеріңе Асан Қайғыша баға беріп көр. Суретті пайдаланып, шығарма жаз, эпиграф етіп Асан Қайғының бір сөзін алуға тырыс.

2.Бұл әңгіменің аңыз екенін мына белгілер бойынша айтыңдар:

1.Асан Сәбитұлының тарихта болғаны;

2.Жерұйықты іздеудегі мақсаты, арманы;

3.Көнген жерінің бәрәне қонымды баға беруінің мәні, оның

шындыққа қатысы;

4.Әркімнің туған жері - жерұйық екендігін дәлелдеу.

1. Аңыз – әңгімелер, Асан Қайғы туралы түсінік.

1. Аңыз – әңгімелер, Асан Қайғы туралы түсінік.

7. 
   Аңыз дегеніміз не?
   
8. 
   Аңыз қалай пайда болған?
   
9. 
   Аңыз – әңгіме неден құралады?
   
10. 
    Аңыз – әңгіме бізге қалай жеткен?
    
11. 
    Асан Қайғы жерұйықты қалай іздеген?
    
12. 
    Асан Қайғы қайда қайтыс болған?
    

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру


V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Ақсақ құлан Жошы хан

Жошы ханның ашамайға мінгізген жас баласы аңшылармен бірге жүріп, бір жерде қашып бара жатқан ақсақ құленды қуып кетіпті. Ақсақ құлан жүйіткіп бара жатқан бір топ құланға қосылыпты.Баланың астындағы еріккен тұлпар елігіп құландарға қосылады. Құланның әңгісі баланы шайнап өлтіреді. Жошы аңшыларға қаһарын төгіп: «баламды тауып бер» деп қалың кісіге іздетеді.

Баламды өлді деп естірткен адамның құлағына қорғасын құямын деп жарлық қылады. Енді ешкім баласының өлгенін Жошы ханға айта алмайды. Ақыры көпшілік ордада отырып, бір домбырашыға күймен айтқызады.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

Жошы ханның жас баласы қалай қайтыс болған?

Жошы қаһарын қалай төкті?

Жошы не деп жарлық шығарды?

Жошыға баласының өлгенін кім және қалай естіртті?

• 
  Аңыздың оқулықта келтіріліп отырған екі нұсқасын да ой сала, мәнерлеп оқып шығыңдар.
  
• 
  Кет Бұға күйшіге оқулықтағы суретті пайдалана отырып, мінездеме беріңдер.
  
• 
  
  

1. Аңыздың фолклорлық нұсқасы мен белгілі жазушы Мұхтар Мағауин жазған әдеби үлгісін салыстырып, ауыз әдебиеті мен жазба әдебиетінің ұқсастығы мен айырмашылығына зер салыңдар.

1. Ақсақ құлан, Жошы хан туралы түсінік.