Сабақтың тақырыбы: Кіріспе. Әдебиет өнердің бір саласы Сабақтың мақсаты: Білімділік
жүктеу/скачать 0.95 Mb.
|
VІ. Түсінік тексеру: *Сұрақ жауап Өзеннің табиғаттағы, адам өміріндегі атқарар жүгін ақын қалай көрсеткен? Өлеңде қандай көркемдегіш сөз және сөз тіркестерін қолданған? Өлеңнің буын өлшемін және ұйқас түрін анықтаңдар VІІ. Жаңа сабақты бекіту: Өздік жұмыс:
Сөздік жұмысын жүргізу: Өксіген – шөлдеген мағынасында. Қынарда – жағасында, маңында. Жай – орын, қоныс. Жанабында – жанында, маңында.
1.Ы.Алтынсариннің өмірі туралы мәлімет жинау, жазу. 2. «Өзен» өлеңін жаттау.
1.Ы.Алтынсариннің өмірі туралы мәлімет жинау, жазу. 2. «Өзен» өлеңін жаттау.
«Топтастыру» стратегиясы. 
 
ІV Жаңа сабаққа дайындық 1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу 2.Сабақ мақсатын түсіндіру
Франк –француз ақшасының атауы.
VІ. Түсінік тексеру: *Сұрақ жауап 1.Әңгіменің мазмұнына зер салып оқыңдар. 2.Еңбек етуден ерінген адам қандай болатынын аңғарту. 3.Қайыршы Антонға бейтаныс кісінің ақылы қалай әсер етті? 4.Антон бұл сөзден қандай қорытынды шығарды? Мәтіннен тауып оқыңдар.
VІІІ.Сабақты қорыту: 1.Бағалау 2.Үй тапсырмасын беру 1.«Байлықтың көзі еңбекте» тақырыбында шағын шығарма жазу. 2. «Дүние қалай етсең табылады?» әңгімесін мазмұндау. Сабақ жоспары 1. Пән аты: Әдебиет 2. Сыныбы: 5 «Ә» 3. Күні, айы, жылы: 15-16.2015ж 4. Тоқсан: III 5. Мұғалім: Юнусова Жұлдызай Сабақтың тақырыбы: Абай Құнанбайұлы. « Қыс» «Ғылым таппай мақтанба» өлеңдері Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: оқушыларға қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығы туралы әдеби білім беру, « Қыс» өлеңінің мазмұнын, тілдік ерекшеліктерін меңгерту. 2. Тәрбиелік: оқушыларға эстетикалық тәрбие беру. 3. Дамытушылық: оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету,ойлау шеберлігін, сөйлеу мәдениетін жетілдіру. Сабақтың типі: жаңа сабақ. Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ. Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу, түсіндіру Сабақтың көрнекілігі: «Абай» энциклопедиясы, ақын портреті, қысты бейнелейтін суреттер, тірек сызбалар. Пәнаралық байланыс: тіл, тарих, бейнелеу өнері, саз өнері. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу. 2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру. 3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару. ІV Жаңа сабаққа дайындық 1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу 2.Сабақ мақсатын түсіндіру
Ұлы жазушы М.Әуезов Абай шығармашылығын алғаш зерттеп жүрген кезінде-ақ, былай деген екен: «Абайдың істеп кеткен қызметі-әдебиетімізге асыл іргетас. Бұл асыл іргенің үстіне салынатын ілгері қазақ әдебиетінің дүкені көрікті, көрнекті, нақысты өрнекті болуына лайықты. Қуанамыз! Нанамыз! Марқұм атамыз қазақ халқына халықтығын жоғалтпайтын өшпес белгі орнатты». Абай (Ибраһим) Құнанбаев 1845 жылы Шығыс Қазақстан облысындағы (бұрынғы Семей облысындағы) Шыңғыс тауында дүниеге келген. Абайдың әкесі тілге шешен, ақылға бай, әділ ел басқарып, жұртына жақсылық жасаған адам болыпты. Сол кездің өзінде жол бейнетін тартып, қажылық жолына тартып, Меккеге барған. Онда қажылыққа барған қазақтар үшін қонақ үй салдырған. Меккеден келген соң, ел басқаруды қойып, Қарқаралыда мешіт салдырып, мұсылманшылық жолын ұстаған. Абайдың «Арғы атасы қажы ед» атты өлеңіндегі әкесі Құнанбай туралы айтылған сөзін оқып көрелік. Арғы атасы қажы еді, Бейістен татқай шәрбәтті. Жарықтықтың өнері Айтуға тілді тербетті Адалдық, ақыл жасынан Қозғапты, тыныштық бермепті. Мал түгіл, жанға мырза еді Әр қиынға сермепті. Мұңды, шерлі, жоқ-жітік Аңсап алдын кернепті Бәрінің көңілін тындырып, Біреуін ала көрмепті. Әділ, мырза, ер болып Әлемге жайған өрнекті. Тәубесін еске түсіріп, Тентекті тыйып, жерлепті. Қазақтың ұлы қамалап, Іздеген жүзін көрмек-ті. Ақылынан ап қайтқан Өлгенше болар ермек-ті. Ол сыпатты қазақтан Дүниеге ешкім келмепті. Өлмейтін атақ қалдырып, Дүниеге көңілін бөлмепті. Құнанбай қажы туралы Абайдан артық ешкім айта алмас. Біздің білетініміз: Абайдың ақылды әкеден алған тәлімі, тәрбиесінің көп болғандығы. Абай өлеңді бала кезінен-ақ сүйді. Әжесі Зере мен анасы Ұлжаннан көптеген әңгімелерді, естеліктерді,ертегі, жырларды тыңдап өсті. Оқу дегенде, Абай не бары үш жыл мұсылманша, үш ай орысша оқыды. Абайдың табиғат лирикасы: Абайдың табиғат лирикасы – ақындық шеберлікпен жазылған сұлу, сырлы жырлар. Жыл мезгілдерін сипаттайтын өлеңдерінде оқушының көз алдына түрлі – түрлі табиғат көріністері келеді: жайқалған бәйшешек, «көгорай шалғын» мен күркіреген өзені бар, тамылжып тұрған шыбынсыз жазда сонда, ақтүтек бораны мен үскірік аязы бар, қылышын сүйреген қытымыр қыс та сонда, аспанын бұлт торлап, гүлі солған, сарғыш даласын шаң басқан, сұрғылт күз де сонда. Табиғат туралы әр өлеңінде ақын әуелі табиғат көріністерін суреттейді, ізінше сол көрініске бөленген қазақ ауылының тіршілік кәсібіне, шаруа жайына көшеді. «Жаз» өлеңінде күркіреп жатқан өзеннің көгорай шалғын жағасына көшіп барып, қонып жатқан ауыл, ақ білегін сыбанып, үй тіккен қыз-келіншектер суреттелсе, «Қыс» өлеңінде шидем мен тон қабаттап киіп, оранып алса да, долы боранға «бет қарауға шыдамай, сырт айналып» мұз жастанған жылқышылар, бет – ауызын үсік шалған жас балалар, суық өтіп, титығы құрыған жылқылар, айналада жортып жүрген аш қасқырлар көз алдымызға келеді. VІ. Түсінік тексеру: Суретпен жұмыс: сендер қыс бейнесін көз алдыларыңа қалай елестетесіңдер? Абай атамыз қысты қалай суреттеген екен? Түсініксіз сөздермен жұмыс істеу. Ұшпа – шашыранды бұлт. Шидем – қойдың жабағысынансыртын қаптап тіккен тон. Қондыбай, Қанай – кедей ауылдың аттары. VІІ Жаңа сабақты бекіту.
(«Қыстың сипаты», « Қысқы ауыл»)
Қыс    
Өлең құрылысы 
Көркемдеуіш құралдар 
Тақырыбы мен идеясы 4.Сұрақтарға жауап беру: Не білдік? Не үйрендік? Не білгің келеді? 5.Оқушыларға әдебиет теориясынан білім беру. VІІІ Сабақты қорыту:
1.Абай «Қыс», «Ғылым таппай мақтанба» өлеңін жаттау, өлең соңындағы сұрақтарға жауап беру. Сабақ жоспары 1. Пән аты: Әдебиет 2. Сыныбы: 5 «Ә» 3. Күні, айы, жылы: 22.01.2015 4. Тоқсан: ІІІ 5. Мұғалім: Юнусова Жұлдызай Сабақтың тақырыбы: М. Жұмабаев «Қысқы жолда» Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: М.Жұмабаевтың жыр әлемімен танысу, поэзияның тереңіне бойлау, өлеңнің, сөздің астарына, қыр – сырына мән беруге, идеясын түсініп, бағалай білуге баулу. 2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу. 3. Дамытушылық: оқулық және қосымша материалдар деректерін тиімді пайдалануға, ойын еркін айтуға, өз пікірін қорғап, айқын да айшықты тілмен сөһйлеуге дағдыландыру. Сабақтың типі: жаңа сабақ. Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ. Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау. Сабақтың көрнекілігі: портрет, тірек сызба суреттер. Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу. 2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру. 3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: 1.Абай «Қыс» өлеңін жаттау, өлең соңындағы сұрақтарға жауап беру. ІІІ. Білім тексеру: М.Жұмабаев шығармашылығы бойынша іздену жұмыстары.
ІV Жаңа сабаққа дайындық 1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу 2.Сабақ мақсатын түсіндіру
VІ. Түсінік тексеру: Өлеңді сатылай кешенді талдау: «Қысқы жолда» Өлең.
5 шумақ. 21 тармақ 8 бунақ 7-8 буын
Аралас ұйқас (а-а-б-б-в-б-г-в) а) Эпитет «Құлағын қайшыландырып» ә) Кейіптеу. «Екі иінінен дем алып», «Сақ – сақ күледі, долданып», «кебін жамылып», «екі санын шапақтап». Б) Теңеу: «Аңдай ұлып» 9) Қаракөк – аттың аты. 10) Өлең табиғаттың қаталдығы адамға, малға қауіпті екендігін білдіреді. VІІ. Жаңа сабақты бекіту: 1. Оқулықпен жұмыс.
2.Венн диаграммасы арқылы қыс пен жаз мезгілдерін салыстыру.  
VІІІ.Сабақты қорыту: 1.Бағалау 2.Үй тапсырмасын беру. 1. Өлеңді жаттау. 2. Қыс туралы әңгіме жазу, сурет салу.
I. Сабақтың тақырыбы: Мағжан Жұмабаев (1893 - 1938) «Қысқы жолда» өлеңі II. Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: Мағжан Жұмабаевтың жыр әлемімен танысу, өлеңнің мазмұнын, идеясын ашу, мәнерлеп оқыту. Өлеңнің көркемдік қуатын оқушылар санасына жеткізу 2. Дамытушылық: Оқушылардың қабылдауын, танымын, белсенділігін арттыра отырып, өз бетімен оқуға үйрету, сөйлеу тілін дамыту. 3. Тәрбиелік: Өлеңдегі табиғат суреті арқылы эстетикалық тәрбие беру. Туған жерге, елге деген сүйіспеншілігін арттыру. III. Сабақтың типі: жаңа сабақ Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ Сабақтың әдіс - тәсілдері: түсіндіру, талдау, әңгімелеу, сұрақ - жауап, сын тұрғысынан ойлауды дамыту стратегиялары Сабақтың көрнекілігі: тірек – кесте, ақын суреті, иллюстрациялық суреттер, интерактивті тақта Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, сурет Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру а) Оқушыларды түгендеу ә) Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру б) Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару Үй тапсырмасын тексеру: ІI Қызығушылықты ояту сатысы
ІІІ Жаңа сабақ: 1. Сабақ тақырыбы жазылады Мағжан Жұмабаев (1893 - 1938) «Қысқы жолда» өлеңі 2. Сабақ мақсаты түсіндіріледі. 3. Тірек - сурет (М. Жұмабаев) 4. «Топтастыру» стратегиясы Педагог қоғам қайраткері ақын Мағжан журналист публицист ағартушы аудармашы М. Жұмабаев – жүрегі от, рухы биік, жалынды ақын. Балы жасынан зерек болып өскен, Мағжан «Табиғаттың өз тілі бар» дегенге сенетін Соны білуді, үйренуді армандады. Мөлдіріне ұзақ қарап, көл жағасындағы ақ маржан тастарды уыстап алып, иіскеп, көзін жұмып, рақаттанып тұрғаны да шындық. (апасы Күләндәм, қызы Күлзипаның естеліктерінен) «Табиғатты Мағжаннан көп, онан артық суреттеген қазақ ақыны кемде - кем шығар» Ж. Аймауытов Ақынның табиғат лирикасына арналған бірнеше өлеңдері бар: Табиғат лирикасы → «Жазғытұрым», «Жазғытұры», «Жазғы таң», «Күз», «Жаз келеді», «Күзді күні», «Қысқы жолда», «Жазғы жолда» Балалар, біз ақынның «Қысқы жолда» өлеңін оқимыз
Сөздік жұмыс: 1) Сорап – ескі жолдың сүрлеуі, сілемі 2) Құлағын қайшыландырып – ерсілі - қарсылы қозғалу 3) Борт - борт желеді – аттың жайсыз желуі 4) Құр – бекер, бос, жай, әншейін 5) Аңдай – аң сияқты, аңға ұқсап 6) Қаракөк – аттың аты Эвристикалық тапсырмалар Сұрақтар: 1) Қыста табиғат қалай өзгереді? 2) Адамдар мен жан - жануарлардың тірлігі қалай болады? 3) Қыста адамдар қалай киінеді? 4) Өлеңдегі қыстың кейпінен нені аңғарамыз? Мәтінмен жұмыс 1 - тапсырма Өлеңнің тақырыбы мен идеясын ашу Тақырып – ақынның айтар ойының қазығы Идея – ақынның айтар ойы мен мақсаты Өлеңнің тақырыбы – қыс мезгілінің ерекшелігі, долы боранның адамға, жан - жануарға әсері. Өлеңнің идеясы – қыс сипатын күшейтіп, суреттеп, адамдарды табиғаттың долы күшіне қарсы тұра білуге шақыру. 2 – тапсырма Өлең неше шумақтан, неше тармақтан тұрады? (5 шумақ, 21 тармақ) Қыстың ерекше сипатын қай шумақтардан аңғардыңдар? 3 – тапсырма Әдебиет теориясы Өлеңнен кейіптеу, теңеу, эпитеттерді табу. Кейіптеу: Екі иінінен дем алып Ішін тартып осқырып Кейде қатты ысқырып Аңдай ұлып бір мезгіл Екі санын шапақтап Біресе сақ - сақ жүреді. Теңеу: Аңдай ұлып Эпиттеттер: қараңғы түн, сар дала, ызғарлы жел, суық кебін 4 – тапсырма «Салыстыру» стратегиясы А. Құнанбаевтың «Қыс» өлеңімен салыстыру Ақын шығармасы-------------------------------- Ұқсастығы------------ Ерекшелігі--------- Менің ойым 1. А. Құнанбаевтың «Қыс» өлеңі 2. М. Жұмабаев «Қысқы жолда» өлеңі Сергіту сәті Жұмбақтар шешу 1. Қолы жоқ, сурет салады Тісі жоқ, тістеп алады (Аяз) 2. Қанаты жоқ, ұшады, Аяғы жоқ, жетеді Аузы жоқ, ұлиды. (Боран) 5 – тапсырма «Тез тап!» психологиялық тренингі «Қыс» сөзіндегі әр әріптен қысқа байланысты сын есімдер құрастыру Қ - қарлы, қатты, қаһарлы Ы – ызғарлы, ызғырық С – суық, салқын Бекіту. Үйге тапсырма: 1. Өлеңді жаттау 2. Қыс туралы әңгіме жазу, сурет салу Бағалау Сабақ жоспары 1. Пән аты: Әдебиет 2. Сыныбы: 5 «Ә» 3. Күні, айы, жылы: 05.02.2015ж 4. Тоқсан: ІІІ 5. Мұғалім: Юнусова Жұлдызай Сабақтың тақырыбы: Жамбыл Жабаев « Өтеген батыр» Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: оқушыларға Жамбыл Жабаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы әдеби білім беру, дастанның тақырыбы, идеясы мен мазмұнын меңгерту. 2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, ұлтжандылыққа тәрбиелеу. 3. Дамытушылық: оқушыларды пікірлерін ашық айта білуге, бір – бірімен пікір алыса білуге, талдауға , ой – өрістерін дамыта отырып өздіктерінен қорытынды жасауға машықтандыру.. Сабақтың типі: жаңа сабақты түсіндіру. Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ. Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру, мәнерлеп оқу, әңгімелеу. Сабақтың көрнекілігі: портрет. Сызба - нұсқалар Пәнаралық байланыс: тіл, тарих. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу. 2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру. 3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару. ІV Жаңа сабаққа дайындық 1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу 2.Сабақ мақсатын түсіндіру
«Ой қозғау» стратегиясы. А) Суырып салма дегеніміз не? Ә) «Өлең сөзің даналығы» сөзіне талдау жасау Б)Ауыз әдебиеті дегеніміз не? В) Жамбыл жылдан ұзақ ғасыр жасаған ақын 3. «Топтастыру» стратегиясы Ақынның ақындық, тұлғалық бейнесін жасау.
Суырып салма   
Айтыс ақыны өнерлі
2. Жамбыл Жабаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет беру. Жамбыл Жабаев (28.02.1846ж. Жамбыл облысы, Хан тауының етегі -22.05.1945ж.) –халық ақыны. Балалық шағы Жетісу өңірінде – осы күнгі Алматы облысының Жамбыл ауданында өткен. Анасы Ұлдан мен нағашысы Қанадан әнші, күйші өнерпаздар екен. Жамбыл жастайынан осындай өнерлі ортада өсіп, ер жеткен. Ол нағашысының соңына ере жүріп, қобыз, домбыра тартуды үйренеді. Жабай баласының бұл беталысын ұнатпай, оған тоқтам салуға тырысқан. Өнерге ұмтылған жас малшы, жалшылар бас қосқанда, түнгі күзет кезінде батырлар жыры, ертегі, аңыз әңгімелер тыңдап, оның кейбірін өзі өлеңдетіп жүрген. Сүйінбай ақынға шәкірт болып, одан бата алған, бірқатар өлең, дастандар үйренген. Содан былай ол: «Менің пірім – Сүйінбай, сөз сөйлемен сыйынбай» деп, жырды өрбіте түскен. Басқа да көптеген атақты ақын-жыршылармен кездесіп, достасқан. Жамбылдың енді бір үлкен мектебі – қазақ фольклор қазынасы болды. Ол жастайынан-ақ «Қобыланды батыр», «Алпамыс батыр» және қырғыздың «Манас» эпосынан үзінділері, Шығыстың «Рүстем» дастанын, «Көрұғлыны», «Жүсіп – Зылиқаны» жатқа жырлады. Сүйінбай ұстазынан Сұраншы, Өтеген батырлар туралы аңыздарды үйренеді. Айтыс өнеріне Жамбыл жастайынан араласқан. Шілдехана, жиын-тойларда қыз-жігіттермен түре, сүре айтысқа түсіп, қарсыластарын көбінде жеңген. 16-17 жасынан-ақ ел аузына ілігіп, «ақын бала» атанды. Бұл жөнінде «Менің өмірбаяным» деген өмірбаяндық толғауында былай деген. «Топ десе он жетімде тартынбадым, семсердей майдандағы жарқылдадым». Жамбыл – көптеген ақындармен айтысып, жеңіске жеткен, халқымыздың ақындық өнерін дамытуға үлкен үлес қосқан ақын. Өзінің айтуынан, шәкірттерінің жадында сақталғандарынан жазылып алынып, хатқа түскендері мыналар: Жамбыл мен Айкүміс, Бақтыбай мен Жамбыл, Бөлектің қызы мен Жамбыл, Жамбыл мен Сара ақын, Майкөтпен дидарласу, Жамбылдың Шыбыл шалға айтқаны, Жамбыл мен Бөлтірік, Жамбыл мен Сарыбас, Құлмамбет пен Жамбыл, Жамбыл мен Доспанбет, Жамбыл мен Шашубай. Бұлардың бәрі жинақтарына еніп, зерттеулер мен мақалаларда талданып келеді. Жамбылдың ақындық, айтыскерлік даңқын шығарған – Құлмамбетпен айтысы.
Шығарманың композициялық құрылымына талдау жасау
жүктеу/скачать 0.95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
