Моногибридті будандастыру (Мендельдің бірінші заңы) Гибридтердің бірінші ұрпағының біркелкілігі. Ұрпақтар фенотипі: сары генотипі: гетереозиготалар - А –Сары тұқым
- а –Жасыл тұқым
Белгілердің ажырау заңы (Мендельдің екінші заңы) - Фенотип 3(сары) : 1(жасыл)
- Генотип 1(АА) : 2(Аа) : 1(аа)
- Фенотип бойынша ажырау: 3:1
- Генотипі бойынша: 1(АА):2(Аа):1(аа)
- Моногибридті будандастырудың
- цитологиялық негіздері:
- Моногибридтік шағылыстыруға
- генетикалық есептер шығару әдісі
- Есептерді шығару барысында мынадай мәселелерді ескеру қажет.
- Есептің шартын мұқият оқып шығып, тұқым қуалайтын белгілерді аныктау.
- Осы белгілерді бакылайтын гендердің аллельдерін белгілеу.
- Есептің шартында көрсетілген ата- ананың және ұрпақтын генотипін біліп, оны генетикалық формуламен немесе хромосомалық үлгімен көрсету.
- Будандастыру кезінде түзілген гаметаларды
- белгілеп, ұрықтану нәтижесінде пайда болатын зиготалардың барлық типтерін көрсету;
- Пеннет торын сызып,оған жұмыртқа жасушаларының типтерін сол жағындағы тік бағытқа, сперматозоидтердің типтерін жоғарыдағы қөлденең бағытқа жазады;
- Пеннет торын толтырғанда ұрпак
- дараларының генотипін жазып, ондағы әртүрлі фенотиптер мен генотиптердің сандық қатынасын көрсету қажет
№1 есеп - Генотиптері АА, Вв, Сс, ДД болатын ағзаларға тән мүмкін болатын гаметаларын тап.
- Берілгені:
- АА, Вв, Сс, ДД
| | | | | - Тышқанда ақ реңді жүн қара реңге басымдық жасайды. Гетерозиготалы аналық пен қара аталықтан қандай ұрпақ алынуы мүмкін? Барлық дарақтардың генотипі мен фенотипін анықтаңдар?
- Берілгені:
- А- ақ жүн
- а-қара жүн
- ♀- Аа
- ♂-аа
| | - Т/К:
- Ата-ана генотипі,
- фенотипі?
- Ғ1- генотипіғ, фенотипі?
| | - Толық доминанттылыққа арналған есептерді шығару жолдары.
- Бұл будандастыруға арналған есептерді үш топқа бөлуге болады.
- 1-топ. Гаметалардың түзілуі мен типін анықтауға арналған есептер.
- 2-Топ. Ата-аналық даралардың генотиптері арқылы ұрпағының генотипін және фенотипін анықтауға арналған есептер.
- 3-Топ. Ұрпақтардың фенотипті белгілі болған жағдайда аталық пен аналық генотиптерін анықтауға арналған есептер.
- Гаметалар тазалығы ережесі.
- Г.Мендель хромосомалық теория қалыптаспай тұрып-ақ, мейоздық бөлінудің механизмі мен гендердің әрекеттері туралы күні бұрын дұрыс болжам жасап, гамета тазалығы туралы ережесін ұсынды.
- Оның мәні — ағзаның кез келген белгі-қасиетінің дамуын тұқым қуалау белгісі, яғни ген анықтайды.
- Гамета түзілгенде оған тек бір ғана доминантты А гені немесе рецессивті а гені беріледі.
- Бұл жағдайда будан ағзаның гаметасында аллельді (жұп) гендер бір-бірімен араласып кетпей, таза күйінде сақталады яғни гамета тазалығы .
- Геннің толық басым болмаған жағдайына арналған есептерді шешу жолдары.
- Өсімдіктер мен жануарлардың бірқатар белгілеріне аралық сипат немесе толымсыз доминанттылық тән.Ол кезде ата–енелерінің белгілері толық мәнінде жарыққа шықпай, аралық сипатта көрінеді.
- Геннің толық басым болмаған жағдайына арналған есеп.
- Қызыл жемісті құлпынайды ақ жемісті құлпынаймен шағылыстырғанда алынған бірінші ұрпақтың қызғылт жемісті өсімдіктерін өзара шағылыстырса екінші ұрпақтың генотипі мен фенотипі қандай болады?
| | | - Т/К:
- Ғ 2- генотипі мен фенотипі?
| | №5 тапсырма - 1.Г.Мендельдің тәжірбиелеріндегі бірінші ұрпақ гибридтері дамитын зиготаның генотипін анықтаңыз.
- Гомозигота
- Гетерозигота
- Аллельдер
- D) Гомозигота және гетерозигота
- 1.Г.Мендельдің тәжірбиелеріндегі бірінші ұрпақ гибридтері дамитын зиготаның генотипін анықтаңыз.
- Гомозигота
- Гетерозигота
- Аллельдер
- D) Гомозигота және гетерозигота
- 3.Гетерозигота дегеніміз қандай дара екендігін көрсетіңіз:
- A) Әр түрлі аллельді гендер бар
- B) Бірдей аллельді гендер бар
- C) Гендері жоқ
- D) Мутант гендері бар
- E) Аллельді және мутант гендерінің жиынтығы бар
- 4.Фенотип 3:1 формуласы бойынша ажырау қандай будандастыру кезінде байқалатынын анықтаңыз:
- A) Аралық тұқым қуалайтын моногибридті будандастыру
- B) Талдаушы бәдандастыру
- C) Дигибридті будандастыру
- D) Моногибридті будандастыру кезіндегі толық доминанттылық
- E) Моногибридті будандастыру кезіндегі толымсыз доминанттылық
- .
- Үй тапсырмасы
- Қызыл және ақ түсті екі намазшамгүл өсімдігін будандастырғанда гүлдері қызғылт түсті намазшамгүл өсімдігі пайда болды. Есептің шешу сызбанұсқасын құрып, ата-аналардың генотиптерін,бірінші ұрпақтың гибридтерін және белгінің тұқым қуалау типін анықтаңыз.
Қолданылған әдебиеттер: - 1. Д.Тейлор, Н.Грин, У. Стаут
- Биология том 1 Изд. «Мир»,2008
- 2. Н.Г.Асанов 10 сынып Биология Алматы Атамура 2010 275-285 беттер §34
- 3. Т.Касымбаева Жалпы биология, Алматы.- Мектеп, 2010 бет 159-163 §37
- 4. А.В.Теремов Биология, Москва.- Мнемозина, 2010, бет 260- 274 §49
- 5. Е. Н.Ярошевич. Биология весь школьный курс в таблицах, 343-347 беттер
- 6. С.Ж.Стамбеков. Генетика 2-басылым Новосибирск,2002
Достарыңызбен бөлісу: |
