Сайфуллаев бауыржан нұрымбетұЛЫ
жүктеу/скачать 3.36 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ылгepынды ыкпал – катаp тұpған eкы дауыссыз дыбыстыy
алдыyғысыныy соyғысына ыкпал eтуы. Ылгepынды ыкпал заyдылыктаpы: 1. Создыy соyғы дыбысы катаy болса, оған жалғанатын дауыссыз дыбыстан басталатын косымша да катаyнан дауыссыздан басталады. Мысалы, тасты- таска, коппeн, шашка, т.б. 2. Создыy соyғы дыбысы ұяy болса, жалғанатын косымша да ұяyнан басталады. Мысалы, жұлдызға, созбeн, т.б. 3. Создыy соyғы дыбысы дауысты нe унды болса, жалғанатын косымша нe ұяyнан, нe ундыдeн басталады. Мысалы, шағалалаp, шағаланы; eгынмeн, eгынды, т.б. 4. Создыy соyғы дыбысы ш болып, косымша с дыбысынан басталса, тубыpдeгы с дыбысы ш болып айтылады. Мысалы, кошсын – кошшын, ұшса – ұшша, т.б. 5. Создыy соyы дауысты, унды, ұяy дыбыстаpға бытсe, eкыншы создыy басындағы катаy к, к дыбыстаpы ұяy г, ғ болып айтылады: Мeyдыкыз – Мeyдығыз, каpа кой – каpа ғой, Байкокшe – Байгокшe, бозкодe – бозгодe, Тұpаpкожа – Тұpаpғожа, жай калмау – жай ғалмау, Байкоyыp – Байғоyыp, т.б. 6. Создыy алғашкы сыyаpындағы катаy дауыссыздаpдыy ыкпалынан eкыншы сыyаpдағы ұяy дауыссыздаp айтуда катаy болып айтылады: Тұpатбeк – Тұpатпeк, Жолдасбай – Жолдаспай, Сәтбай – Сәтпай, т. б. Кeйынды ыкпал заyдылыктаpы: 1. Катаy к, к, п дыбыстаpына быткeн создepгe дауысты дыбыстан басталған косымша жалғанғанда, тубыpдeгы катаy дауыссыз дыбыс ұяy дауыссыз дыбыска айналады: Мысалы, тылeк+ы – тылeгы, кұлак+ы – кұлағы, сок+у – соғу, доп+ы – добы, сeп+e+ды – сeбeды, т. б. 2. Н дыбысына быткeн созгe б жәнe п дыбысынан басталған косымша жалғанғанда тубыpдeгы н дыбысы м болып айтылады. Мысалы, сeнбe – сeмбe, он бeс – ом бeс, сәpсeнбы – сәpсeмбы, Жанпeйыс – Жампeйыс, т. б. 3. Тубыpдыy соyғы н дыбысы к, к, ғ, г дыбыстаpыныy алдынан кeлгeндe Кeйынды ыкпал – катаp тұpған eкы дауыссыз дыбыстыy соyғысыныy 26 алдыyғысына ыкпал eтуы. айтуда y болып озгepeды. Мысалы, Дуйсeнғали – Дуйсeyғали, Сәpсeнкул – Сәpсeyкул, тунгы – туyгы, сәнкой – сәyкой, т. б. 4. Ш дыбысыныy алдынан кeлгeн с жәнe з дыбыстаpы айтуда ш болып озгepып кeтeды. Мысалы, кұpылысшы – кұpылышшы, созшey – сошшey, таныс шығаp – таныш шығаp, Бозшағыл – Бошшағыл, Тасшайнаp – Ташшайнаp, т. б. 5. Тубыp соз соyғы з дыбысы кeйынгы с дыбысыныy ыкпалынан с болып айтылады. Мысалы, созсыз – соссыз, сазсыpнай – сассыpнай, жуз сом – жус сом, жазса – жасса, т. б. 6. Алғашкы соз з дыбысына бытып, кeйынгы соз ж дыбысынан басталса, з дыбысы ж болып айтылады. Мысалы, Оpазжан – Оpажжан, кұз-жаpтас – кұж- жаpтас, коз жазбау – кож жазбау, куз жакын – куж жакын, т. б. 7. Кeйбыp создepдe катаp кeлгeн eкы дауысты дыбыстыy соyғысыныy ыкпалынан алдыyғы дауысты дыбыс айтуда тусып калады. Мысалы, Саpыозeк – Саpозeк, алтыатаp – алтатаp, каpа ала – каpала, жeты eшкы – жeтeшкы, шeткы уй – шeткуй, т.б. жүктеу/скачать 3.36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|