Сайфуллаев бауыржан нұрымбетұЛЫ


Устeу мағынасына каpай жeты туpгe болынeды



Pdf көрінісі
бет82/175
Дата25.05.2024
өлшемі3.36 Mb.
#501851
түріПрактикум
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   175
Қозоқ тили практикуми

Устeу мағынасына каpай жeты туpгe болынeды: 


118 
1. Мeзгыл устeуы кашан? Кашаннан? дeгeн сұpакка жауап бepып
кимылдыy, ыс-әpeкeттыy мeзгылын, мepзымын, уакытын былдыpeды. Мeзгыл 
устeуы eтыстыкпeн тыpкeсып колданылады. 
Мысалы, таyepтeyнeн (кашаннан?) кeтты, жазғытұpым (кашан?) кeлeды, 
ала жаздай (кашан?) eyбeктeнды, куны-туны (кашан?) окыды, т.б. 
2. Мeкeн 
устeуы кимылдыy, ыс-әpeкeттыy оpындалатын оpнын, 
мeкeнын коpсeтып, кайда? кайдан? калай каpай? сұpактаpына жауап бepeды. 
Мысалы, Тауға каpай (калай каpай?) оpмeлeу, алға (кайда?) жылжыды, ылгepы-
кeйын (кайда?) козғалды, жоғаpыдан (кайдан?) тусты, т.б. 
3. Сын-кимыл (бeйнe) устeуы ыс-әpeкeттыy, кимылдыy амалын, тәсылын, 
сын-бeйнeсын былдыpeды. Сұpактаpы: кайтып? калайша? калай? кымшe?. 
Мысалы, Акыpын (калай?) жугыpды, казша (калайша?) каyкылдады, бeкepдeн-
бeкep (калай) отыpма т.б. 
4. Молшep устeуы канша? каншама? каншалык? каншалап? дeгeн 
сұpактаpға жауап бepeды. Молшep устeуы сынныy нeмeсe кимылдыy колeмдык 
дәpeжeсын, молшepын, шама-шаpкын былдыpeды. Молшep устeуы eтыстыкпeн 
тыpкeсып 
кeлгeндe, 
кимылдыy шама-шаpкын, 
молшepын 
былдыpeды. Мысалы, сонша (канша?) шаpшапты
быpшама (каншама?) кeшыгып 
калды, нeдәуыp (калай?) оскeн 
eкeнАл сонша (канша?) биык
быpшама (канша?) алыс, нeдәуыp (калай?) ұзак дeгeндe молшep устeулep сын 
eсымдepмeн тыpкeсып, сынныy молшepын, колeмын былдыpeды. 
5. Кушeйткыш устeуы кимылдыy, ыс-әpeкeттыy, сынныy сапасын
бeлгысын нe солғындатып, нe кушeйтып коpсeтeды. Сұpағы: калай? Мысалы, 
әбдeн жудeпты, кepeмeт билeды, мулдeм козғалта алмады. 
6. Максат устeуы нe максатпeн? калай? дeгeн сұpакка жауап бepып, ыс-
әpeкeттыy, кимылдыy оpындалу максатын былдыpeды. Мысалы, әдeйы айтты
касакана кeтып калды, жоpта былмeгeнсыды, әдeйылeп шакыpды. 
7. Сeбeп-салдаp устeуы нe сeбeпты? калай? нeгe? дeгeн сұpактаpға жауап 
бepeды. Сeбeп-салдаp 
устeуы кимылдыy, 
ыс-әpeкeттыy 
болу 
сeбeбын былдыpeды. Сeбeп-салдаp устeуынe: кұp боска, лажсыздан, боска, 
амалсыздан, бeкepгe, шаpасыздан создepы жатады. Бұл создep eтыстыкпeн 
тыpкeсып колданылады. Мысалы, боска peнжыды, лажсыздан кeлысты, т.б. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   175




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет