Сайфуллаев бауыржан нұрымбетұЛЫ


-жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп, сөздердегі қатаң дауыссыздарды  сызыңыз.  ЕСЕНКЕЛДІ БИ



Pdf көрінісі
бет9/175
Дата25.05.2024
өлшемі3.36 Mb.
#501851
түріПрактикум
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   175
Қозоқ тили практикуми

18-жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп, сөздердегі қатаң дауыссыздарды 
сызыңыз. 
ЕСЕНКЕЛДІ БИ 
Есенкелді Құдайназарұлы (18 ғ.) Жоңғар шапқыншылығы кезінде ғұмыр 
кешкен қазақтың белді билерінің бірі. Қазақ шежіресінде Есенкелді бидің арғы 
тегі Бәйдібек бабаның үшінші зайыбы Домалақ анадан тарайды. Сол Домалақ 
анадан Жарықшақ деген ұл, Күбибі және сыбан деген қыздар туады. 
Жарықшақтан Албан, Суан, Дулат тайпалары тарайтыны белгілі. Дулаттың 
Ботбайынан Құдайқұл, Шағай, Итемген, Меңіс, меңістен Тәңірберді, Тілеберді, 


14 
Тіңірбердіден Есенкелді бидің әкесі Құдайназар туыпты. Қызай, Меңіс, 
Тәңірберді, Құдайназар бәрі де шетінен бабасы Бәйдібекке ұқсап елін, жерін 
қорғап өткен батырлар екен. Солардың ішінде әсіресе, Қызай қызбен 
Құдайназардың асқан батырлығы ел аузында аңызға айналып, осы кезге дейін 
айтылып келеді. Қызай аспанға лақтырған тақияны, көз ұшында ұшып бара 
жатқан торғайды атып түсіре беретін мерген бопты. Бір соғыста Қызай 
шапқыншылардың құз басына бекінген он бес мергенін атып түсіріп, өздеріне 
жол ашады. Аякөз, Матай аралығындағы тауларды жайлаған ауылдарды мал-
жанымен жаудан құтқарып алады. Сол таулардағы қырғын шайқаста өзі де 
ерлікпен мерт болады. Кейін ел-жұрты сол тауды «Қызай тауы» деп атап кетеді.
(Қазақтың би-шешендері). 
19-жаттығу. Көп нүктенің орынына тиісті дауыссыз дыбысты қой. 
п-б 
...айдасың, са...ар, са...тау, қа...ылда, ла...ылда, са...ақ. 
т-д 
ба...пақ, қа...ақ, са...ақ, ...ақ, ...абыс, ...алап, ...әрі, ...аналық. 
к-г 
Ә...е, е...ін, кө...тем, кө...ер, ...гүл, ...еремет, тө..., те...еу. 
қ-ғ 
қа...аз, ба...дарлама, ба...ыр, ...асыр, ба...ыт, ...арыш, ...асық, қа.... 
с-з 
А...амат, ба...тыр, сү...бе, сү...істі, ...а,ыз, қа.... 
ш-ж 
ша...пау, қа...ымас, қа...қын, ...апырық, ...иен, ...аттық, ...аттығу.
20-жаттығу. Берілген жұмбақтың жауабын тап. 
Фонетикалық екі ұғым 
Бірі мен бірі сыбайлас
Бірі – айтылады да естіледі, 
Екіншісі – жазылады. 
Өз құрамында үш буын, жеті әріп бар, 
Жалпы қарауындағы әріптері 
Құрамындағыдан алты есе көп. 
Бір ағашта отыз жеті алма, 
Оны алып жемек болсаң, 
Он шақтысы тамағыңнан еркін өтіп кетеді 
Қалғандары қақтығып барып өтеді. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   175




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет