Сборник материалов Международной научно-практической конференции

1. 
   Ғ. Сапарғалиев, А. Ибраева. Мемлекет құқық теориясы. – Алматы, 1998.
   
2. 
   Т. Ағдарбеков. Мемлекет және құқық теориясының проблемалары. Оқу құралы. – Алматы, 2006.
   
3. 
   Қ. Жоламан, А. Мұхтарова, А. Тәукелов. Мемлекет және құқық теориясы. – Алматы, 1999.
   
4. 
   Д. Булгакова. Мемлекет және құқық теориясы. Оқу құралы. – Алматы, 2001.
   
5. 
   Ғ. Сапарғалиев. ҚР Конституциялық құқығы. Оқулық. – Алматы: Жеті Жарғы, 1999.
   
6. 
   А. Сагиндыкова. Конституционное правот РК. Курс лекций. – Алматы: Білім, 1999.
   
7. 
   ҚР Конституциясының түсіндірме сөздігі. – Алматы: Жеті Жарғы, 1996.
   
8. 
   Зиманов С. Конституция и Парламент РК. Общественно-политическая литература. – Алматы: Жеті Жарғы, 1996.
   
9. 
   ҚР Конституциясына ғылыми-құқықтық түсіндірме. – Алматы, 1999
   
10. 
    Н. Б. Ермекбаев, Г. Т. Қойшыбаев, К. К. Лама Шариф. Қазақстан және әлем елдері. – Алматы: Өнер баспасы, 2007.
    

Разработка теоретических представлений о гражданском обществе имеет длительную историю. Среди тех, кто размышлял над этой темой, —  мыслители высочайшей квалификации, в том числе такие выдающиеся, как Д.Локк, Г.Гегель, К.Маркс, А.Грамши и другие. Многие аспекты теории гражданского общества уже нашли более или менее адекватное решение. Но еще больше таких, которые представляют собой предмет научных поисков и страстных дискуссий. Объясняется это не только субъективными пристрастиями, но и вполне объективными причинами, в первую очередь — крайней сложностью анализируемого феномена. Поэтому нынешний интерес общественной науки к гражданскому обществу не имеет ничего общего с той модой, о которой говорилось выше. У него есть весьма глубокие реальные корни. Глубокое осмысление понятия гражданского общества получило в трудах Гегеля, а именно в его «Философии права». Одним из принципов гражданского общества по Гегелю, является конкретное лицо, имеющее свои конкретные цели, то есть индивид. Другим принципом – «всеобщность», то есть соотношение лиц между собой, то есть, все тот же вопрос о взаимодействии индивида и общества и об ограничении свободы одного индивида, свободой другого в обществе, об ограничении свободы индивида интересами общества.

Сюда относится замечание Гегеля о новой проблеме появившейся в связи с функционированием буржуазного общества – о проблеме налогов. Гегель утверждает, что индивид обязан платить налоги – без этого государство так оскудеет, что индивиды, члены гражданского общества, вообще не смогут удовлетворять свои потребности.

Гегель раскрывает содержание гражданского общества. Это, во-первых, определение потребностей индивида и их удовлетворение посредством труда этого индивида, а так же удовлетворение потребностей других членов общества в той же трудовой деятельности. Это – во-вторых, сохранение свободы во «всеобщем», то есть в обществе, защита собственности посредством правосудия. Наконец, в-третьих, предотвращение остающихся в обществе «случайностей», внимание к личности, ее интересам как интересам общества. Иными словами, гражданское общество включает в себя целенаправленную трудовую деятельность индивидов, свободу предпринимательства и другие свободы, собственность, правильное взаимодействие личности и общества, четко работающую судебную систему осуществляющую защиту на основе права. Таким образом, гражданское общество Гегеля – это хорошо известное нам первоначальное общества расцвета буржуазии, со всеми его характеристиками и практикой.

Экономическая (финансовая) поддержка государством гражданского общества может носить как прямой, так и косвенный характер и ее формы варьируются от прямого финансирования деятельности НКО до обычных налоговых льгот.

Законодательство Республики Казахстан предусматривает возможность предоставления субсидий в виде льготной ставки сбора за государственную регистрацию детским и молодежным общественным объединениям, а также общественным объединениям инвалидов, но не определяет критериев, по которым организации признаются детскими (определение молодежных организаций дано в Законе РК «О государственной молодежной политике»). Также актами местных органов власти в ряде регионов Казахстана, в том числе в самом большом городе Казахстана – Алматы, предусматривается льготная аренда общественными организациями помещений, находящихся в коммунальной собственности. Льготная ставка аренды примерно в 10 раз ниже рыночной стоимости аренды аналогичных помещений и с точки зрения положительной международной практики такая льготная аренда является натуральной субсидией. Однако, как и в случае с детскими организациями, законодательство не устанавливает каких-либо критериев для квалификации организаций в качестве общественных. Без таких критериев предоставление льготной аренды по существу передается на ничем не ограниченное произвольное усмотрение чиновников, в чьем ведении находится управление государственной собственностью на местах.

Принятию нормального законодательства, которое бы должным образом урегулировало бы процесс представления как денежных, так и натуральных государственных субсидий для НКО препятствует существование конституционного заперта на государственное финансирование общественных объединений в Республике Казахстан. Этот запрет еще более усугубляется с принятием нового Бюджетного Кодекса, в котором под понятие «финансирование» попадает любое использование бюджетных денег, в том числе и оплата по договорам государственных закупок.

В течение последних четырех лет в налоговое законодательство РК были введены значительные налоговые льготы и преференции для некоммерческих организаций и организаций, осуществляющих деятельность в социальной сфере.

Отсутствие возможности в рамках текущей редакции Налогового Кодекса РК разрешить так называемую «проблему одного доллара», когда незначительная неточность в расчете доходов, полученных от предпринимательской деятельности, которая не признается социальной в соответствии со статьей 121 Налогового Кодекса РК, может привести к невыполнению требования о том, что 90 % доходов организации, осуществляющей деятельность в социальной сфере, должны быть получены от социальной деятельности (исчерпывающий перечень видов которой установлен в статье 121 НК РК). В результате такого превышения установленного порога для «несоциальных» доходов организация теряет все ранее предоставленные ей налоговые льготы по подоходному налогу и должна будет заплатить корпоративный подоходный налог не только на доходы, полученные от предпринимательской деятельности, но также и на безвозмездно полученные доходы. Такая неопределенность налогового статуса организаций, осуществляющих деятельность в социальной сфере, объективно препятствует развитию добросовестной конкуренции между государственными и частными учреждениями (которые могут оказаться в ситуации неопределенности с их налоговым статусом по окончании финансового года), предоставляющими услуги в социальной сфере, в том числе в сфере образования, здравоохранения, социальной реабилитации, культуры, науки, искусства и спорта.

Отсутствие возможности для физических лиц ставить на вычет по подоходному налогу благотворительные пожертвования, как некоммерческим организациям, так и организациям, осуществляющим деятельность в социальной сфере.

Отсутствие возможности для юридических лиц ставить на вычет по подоходному налогу благотворительные пожертвования, передаваемые организациям, осуществляющим деятельность в социальной сфере.

Следует признать, что человечество до сих пор не придумало идеальной налоговой системы. Финансовая наука и поныне не может однозначно ответить на многие налоговые вопросы, а постоянные налоговые реформы почти всех развитых стран свидетельствуют о справедливой, соразмерной и обоснованной системе налогообложения.

Вопреки ожиданиям большинства населения и заявлениям властей, реорганизация экономических, политических институтов пока не привело к становлению полноценных демократических институтов, гражданского общества и правового государства в Казахстане. Тем не менее, в результате реформ возросло стремление граждан влиять на принятие политических решений и ход социально-экономических преобразований в стране. Наиболее эффективно это можно осуществлять через политические партии и движения.

Построение налоговой системы в Казахстане зависит в первую очередь, от того как в конечном счете будут распределены функции управления между республиканскими и ремональными органами. Однако меры социального налогового регулирования Научно-технического Прогресса думается должны ограниченно встраиваться в общую налоговую систему и строится в зависимости от выбранных приоритетов политики республики.

По мнению П.Н. Панченко, в складывающихся сегодня условиях воздействие права на экономику трудно назвать эффективным, в связи с чем на повестку дня встает вопрос о необходимости повышения роли правовых средств в решении экономических проблем, так как связь экономики и права общеизвестна: экономика порождает право и вместе с тем испытывает с его стороны обратное воздействие, которое может быть как положительным, так и отрицательным [1]. Основные принципы налоговой реформы должны заключаются в следующем: выравнивании условий налогообложения, снижении общего налогового бремени, упрощении налоговой системы, формировании налогового законодательства с целью его ясности, понятности для всех субъектов налоговых правоотношений, улучшения налогового администрирования.

При этом должны быть обеспечены: стабильность налоговой системы, ее определенность и предсказуемость [2]. К сожалению, современный этап проведения налоговой реформы характеризуется непродуманностью многих ее положений, отсутствием четкой научной концепции, а также отсутствием комплексности с другими реформами, осуществляемыми в нашей стране.

В.В. Лапаева также отмечает, что "у законодателя (у властных структур в целом) нет ясной концепции и продуманной программы проводимых реформ"[3]. Налоговое право является объектом не только экономических, но и правовых реформ, так как оно представляет собой правовую основу цивилизованного общества. Роль налогового права как крупной подотрасли финансового права постоянно возрастает потому, что в российском обществе далека еще от совершенства правовая культура и в том числе один из ее видов - культура в сфере налогообложения.

Любая налоговая реформа должна быть связана с совершенствованием налоговых правовых институтов. В настоящее время ученые уделяют пристальное внимание проблемам понятийного аппарата, так как стремительное развитие налогообложения и реформирование налогового законодательства повлекли за собой "не просто переосмысления имеющихся научных концепций и законов, а разработки новых подходов в изучении процессов, складывающихся в сфере законного отчуждения государством части имущества налогоплательщика"[4].

Проведение налоговых реформ должно основываться на богатом историческом отечественном опыте их проведения, а также "осуществляться с учетом мирового теоретического и практического опыта, сложившихся международных связей, поскольку налоги представляют для предпринимателей "специфические издержки производства", в значительной степени влияющие на формирование отпускных цен на продукцию и услуги и соответственно их конкурентоспособность"[5].

Черник Д.Г. указывает на необходимость научной и методологической проработки проектов налоговых законов и иных директивных актов и документов, касающихся налогообложение[6]. Ю. Чайка отмечает, что "в условиях экономических реформ ежегодно растет количество рассматриваемых законопроектов в сфере бюджетного, налогового, банковского, таможенного, валютного законодательства..."[7].

Работа по осуществлению налоговой реформы должна проводиться системно, с привлечением не только законодательных, исполнительных и судебных органов, но и ученых, общественных организаций, предпринимателей. Законодателю необходимо более продуманно, взвешенно подходить к принятию нормативно-правовых актов в сфере налогообложения, так как они затрагивают материальные интересы практически всех налогоплательщиков.

Трудно не согласиться с мнением Уполномоченного по правам человека в России В. Лукиным, который считает, что "путь реформ должен идти параллельно с правовым просвещением масс, личным примеров верхов в подчинении закону. Без этого невозможны правовое государство и гражданское общество в России"[8]. Совершенно прав С.Г. Пепеляев, который указывает, что "необходимость налоговой реформы диктуется не только происходящими экономическими преобразованиями, но и ломкой политических отношений, становлением демократического общества"[9].

Налоговая реформа предполагает решение ряда как теоретических, так и практических проблем. Необходимо проводить комплексный научный анализ принятых нормативно-правовых актов в сфере налогообложения, на предмет ухудшения положения налогоплательщиков, так как практически большинство из них влечет за собой непредсказуемые негативные последствия. Налоговая реформа предполагает решение кардинальных проблем, связанных с эффективностью налоговой системы, разработкой четкого механизма защиты прав и законных интересов налогоплательщиков, совершенствованием способов их защиты (как внесудебного, так и судебного), созданием целостной системы правового регулирования налоговых отношений. Процессы политической либерализации немыслимы без развития гражданского общества. В свою очередь, развитие гражданской инициативы невозможно без укрепления сети неправительственных организаций и профессиональных союзов. Будут предприниматься системные меры по поддержке институтов гражданского общества.

В определенной степени развитию гражданского общества и его институтов в стране способствует деятельность государства по созданию соответствующих политических, правовых и иных условий для осуществления этого процесса.

На наш взгляд, причины нынешнего кризиса налоговой системы имеют общий характер для тех стран мира, где взят за основу социальный рыночный тип налоговой системы, хотя, конечно, они проявляются в разной мере. Эти причины коренятся в кризисе системы управления, передаче основных функций государству и самоустранении гражданского общества. Именно это приводит к бесконтрольной деятельности государственных чиновников и представителей сильных лоббирующих групп, которые ослабляют само государство и, пытаясь поставить перераспределительный механизм налоговой системы на службу своим интересам, искажают социальное содержание налоговой системы. Поэтому необходима оптимизация налоговой системы как института социального управления.

Оптимизация института - это нахождение для него наилучшего состояния и приведение в это состояние. Оптимизация налоговой системы в литературе обычно рассматривается в нескольких аспектах: как оптимизация структуры налогов с точки зрения повышения благосостояния народа, конкурентоспособности разных сегментов рынка, собираемости налогов, уменьшения налоговых платежей; как оптимизация работы налоговых администраций с точки зрения улучшения разных параметров деятельности: контроля за уплатой налогов, информирования налогоплательщиков и т.д.; как оптимизация взаимоотношений между субъектами управления налоговой системой.

Такая оптимизация может осуществляться в форме реформирования. Однако сложность институциональных изменений не соответствует сложившемуся восприятию термина «реформы» как исключительно государственного вмешательства в происходящие в обществе процессы. Например, автор «Толкового словаря обществоведческих терминов» Н.Е. Яценко предлагает следующее понимание: социальная реформа - это «осуществляемое сверху правящими кругами, обычно прогрессивное, преобразование, изменение, переустройство какой-либо стороны общественной жизни, не уничтожающее основ существующей социальной структуры». В соответствии с этим подходом предложения по проведении налоговой реформы вносят высшие органы государственной власти.

Необходимость широкой легитимации институтов привела к развитию такого научного направления, как институциональная теория реформ. Однако ее основные положения группируются не вокруг собственно процесса реформирования, а вокруг его последствий, и по сути также представляют теорию оптимизации и институционализации уже произведенных с помощью реформы изменений.

Исходя из сказанного, мы полагаем, что оптимизация социального рыночного типа налоговой системы как института социального управления может сбалансировать интересы государства и гражданского общества в управлении налоговой системы, чем уменьшить уклонение от налогов, социальное иждивенчество, сокращение деловой активности. В качестве инструмента и цели оптимизации взаимоотношений гражданского общества и государства в налогово-бюджетной сфере может служить общественное участие в управлении налоговой системой.

Если государство воспользуется этим шансом, то мы имеем определенные основания надеется, что взаимоотношения между государством и гражданским обществом, а также идея государственной поддержки социальной деятельности организаций гражданского общества не будут дискредитированы в глазах общественности. Государство может использовать намеченные законодательные инициативы для того, чтобы исправить существующие проблемы в механизмах взаимодействия с гражданским обществом.

Проведен очередной крупный этап налоговой реформы несмотря на его некоторую противоречивость, общее направление реформирования налогов судя по всему выбрано правильно. Но реформа будет продолжаться.

Налоговая реформа, под которой, в отличие от отдельных поправок к существующей налоговой системе, подразумевается коренной пересмотр ее концептуальных и методологических основ – сложноорганизованная экономическая система. Она представляет собой протяженный во времени, динамично развивающийся, многовариантный и многоцелевой процесс, имеющий определенный набор однотипных по назначению, специфических по исполнению и уровню принятия решений последовательных стадий, являющихся ее подсистемами и состоящих, в свою очередь, из некоторого числа первичных элементов – этапов. В норме таких стадий в общей сложности три: подготовительная, непосредственного повсеместного внедрения нового законодательства и значительная. Последовательность и экономическая классификация всех элементов налоговой реформы составляет в совокупности законченный иерархический ряд, каждые последующие стадии и этапы которого по своему конечному результату так или иначе соподчинены предыдущим.

Экономических закономерностей этого процесса, умение, используя системный подход и методы математического анализа, его моделировать и неуклонно, путем периодической корректировки, совершенствовать, позволяют сделать правильный, научно обоснованный выбор стратегических целей, задач и основных параметров налоговой реформы, четче их скоординировать с проводимой государством социально-экономической и бюджетно-финансовой политикой, соизмерить с его национальными и геополитическими интересами, своевременно обеспечить вышеуказанный процесс необходимыми финансовыми, трудовыми и материальными ресурсами, квалифицированно, с наибольшей эффективностью и с наименьшими затратами им управлять.
Список литературы:

1. Панченко П.Н. Экономика и уголовное право: векторы взаимообусловленности // Правовая политика и правовая культура. 2002. N 1. С. 116.

2. Шевченко Н. Налоговая реформа в России будет завершена в ближайшие два года// Налоги. 2004. N 13. С. 8

3. Лапаева В.В. Эффективность действия права. Проблемы общей теории права и государства: Учебник для вузов / Под общ. ред. академика РАН, д.ю.н., проф. В.С. Нерсесянца. М.: Норма, 2004. С. 513.

4. Иванова В.Н. О системном подходе к пониманию правовых категорий "юридическая конструкция налога", "система налогообложения" и "налоговая система" // Законодательство и экономика. 2004. N 6. С. 70.

5. Налоги и налогообложение: Учебник / Под ред. Романовского М.В., Врублевской О.В. СПб., 2000. С. 28.

6. Черник Д.Г. Налоговая реформа в посткризисный период // Налоговый вестник. 2001. N 7. С. 14.

7. Чайка Ю. Министерство юстиции в системе российской государственности // Российская юстиция. 2002. N 9. С. 4.

8. Лукин В. Триумф и трагедия великой реформы. 140 лет назад в России начались судебные преобразования // Российская газета. 2004. 17 декабря. С. 9.

9. Пепеляев С.Г. Понятие и роль налогов // О.Н. Горбунова, Е.Ю. Грачева и др. Финансовое право: Учебник /Отв. ред. Е.Ю. Грачева, Г.П. Толстопятенко. М.: ТК Велби, Изд-во "Проспект", 2004. С. 155.

-мемлекеттің құқығы мен адам бостандығының және азаматтық құқықтардың арақатынасы;

-жеке адамның бостандығының кепілі;

-қоғамдағы билікті іске асыру тетігінің шынайы сипаты;

-халықтың саяси билікті іске асыру деңгейі;

-ақпарат құралдарының жағдайы, қоғамдағы ашықтық деңгейі мен мемлекеттік аппараттың ашықтығы,

-мемлекеттік емес құрылымдардың қоғамының саяси жүйесіндегі орны және ролі;

-заң шығару мен атқару биліктерінің арақатынастары.

Саяси режим-мемлекетте билік жүргізудің арнайы тәсілдері. Қазақстандағы саяси-құқықтық режимнің қалыптасуы мәселесінің өзекті екендігін ескеріп,біз мақалада саяси-құқықтық режимнің қалыптасуына өте терең ықпал жасайтын саяси факторларының дамуының тарихи-құқықтық қырларын зерделедік.

Елімізде құқықтық мемлекеттің қағидаттарын одан әрі бекіту үрдісінде, бір жағынан , адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асырудың ең жоғарғы ықтимал кепілдігіне қол жеткізу, ал екінші жағынан барлық мемлекеттік органдардың, лауазымды тұлғалардың, азаматтар мен ұйымдардың конституциялық міндеттерді бұлжытпай және толық орындауы маңызды.

Мемлекетімізде қалыптасқан саяси-құқықтық режимді дамыту мақсатында көптеген іс-шаралар жүргізіліп,саяси шешімдер қабылданып отырады. Қазақстан Республикасының Президентінің 2010 жылғы 17 тамызда «Қазақстан Республикасында құқық қорғау қызметі мен сот жүйесінің тиімділігін арттыру жөніндегі шаралар туралы» Жарлығының шығуы еліміздегі саяси-құқықтық жүйеге қатысты реформалардың қажеттілігін және өзектілігін көрсетеді [1].

Сонымен қатар мемлекетіміздің саяси-құқықтық оқиғаларына мемлекет басшысының жүйелі түрде талдау жасап, баға беріп отыруының нақты көрінісі.

Ендеше еліміздің зиялы қауым өкілдерінің басын қосқан жиында Елбасының мемлекеттілікке қатысты: «Бұл – Қазақ елінің арғы-бергі тарихи жолын ой елегінен өткізіп: Кеше кім едік? Бүгін кімбіз? Ертең кім боламыз? – деген төңіректе ойлансын деген сөз. Бұл әрбір азамат туған елінің, туған халқының тағдыры ешкімдікінен де олқы еместігін түсінсін деген сөз. Бұл – әрбір азамат тарих қойнауына ойша тереңдеу арқылы өзінің ата-бабалары қалдырған осындай кең байтақ жердің лайықты мұрагері болуға ұмтылсын деген сөз»– деп саяси-құқықтық тұрғыда тереңінен толғауы жалпы жұртшылыққа ой салумен қатар, қоғамдық ғылым салаларына, әсіресе мемлекет және құқық тарихын зерттеушілерге зор міндеттердің жүктеліп отырғандығын көрсетті.

Бүгінгі Қазақстан халқы азат, тәуелсіз елге айналды. Ол - қазақ жұртының ғасырлар бойғы арманы еді. Егемендік алғаннан бергі 19 жыл ішінде Қазақстан Республикасы ғасырларға тән сан-салалы саяси-құқықтық өзгерістерді басынан кешірді. Дүние жүзіне өзімізді бейбітшілік сүйгіш халық, өркениетті саясаты бар,құқықтық мемлекет ретінде танытып үлгердік. Алайда «өзгеге таныту үшін өзімізді тану қажеттігін» билігімізді нығайтып, құқықтық мемлекетті құруды қолға алғанда барып түсіндік. Тәуелсіздік ұзақ жылдардағы ұлтты азат ету,мемлекеттіліктің саяси-құқықтық жүйесін қалыптастыру жолындағы саяси күресінің заңды нәтижесі болғандығын өскелең ұрпақтың мықтап есінде ұстағаны жөн деп ойлаймыз. Қазақ елінің өткен ғасырдың басындағы маңызды оқиғаларының саяси-құқықтық сабақтарына көңіл қойып, зерделеу бүгінгі таңдағы құқықтық мемлекет дамуының мақсаттарынан туындап отыр.

Осынау кезеңдегі саяси-құқықтық режимнің қалыптасу жолындағы күрестің көшбасында халқының ақыл-айнасы, жанашыры болған ұлтымыздың таңдаулы қайраткерлері тұрды. Егер төңкеріске дейін-ақ қазақ жұртының санасына саяси-құқықтық ойдың сәулесін түсіріп, оятқан, азаттық жайлы идеяның негізін қалап бағыттаған А.Байтұрсынов, Ә.Бөкейханов, М.Шоқай, М.Дулатовтардай көсемдері ұйытқы болған Алаш зиялыларының саяси-құқықтық қызметі деп білсек, ізінше 1916-17 жылдардың ұлт-азаттық күресі мен саяси режим төңкерістерінің аласапыранында қалыптасып, шынығып, айқындалып, саяси билікке көтерілген Т.Рысқұлов, С.Сәдуақасов, Б.Сыртанов, Ж.Ақпаев, Н.Нұрмақов, Ж.Досмұхамедов т.б. зиялы қауымды көреміз. Алдыңғылар негізінен ағартушылық, саяси-құқықтық қызметімен еліміздің болашақ даму жолын саралап берген болса, кейінгілер кеңес билігі шеңберінде ұлттық мұраттарды жүзеге асыруда бар күш-жігерімен саяси стратегия жасады. Олар жоғалтып алған мемлекеттік белгілерімізді қалпына келтіріп, Қазақстанның шынайы саяси тәуелсіздігінің негізін қалауға орасан зор күш жұмсады. Бөлшектелінген қазақ жерін біріктірді, экономикасының түзеліп, оңтайлы саяси-құқықтық режимнің дамуына жағдай жасады.

Өкінішке орай, ұлтымыздың зиялылары түгелдей дерлік тоталитарлық режимнің қысымын көрді, абақтыға қамалды, елден қуылды, кейінгі қуғын сүргін науқанында репрессия құрбанына айналып, жазықсыз мерт болды.

Алайда, олардың саяси-құқықтық идеялары мен есімдері тарихтан күштеп өшірілгенімен де, озбыр режим олардың өз халқына деген жанпида қызметімен ерекшеленген азаматтық бейнелерін санамыздан өшіре алған жоқ. Тіпті, қатал саяси-құқықтық режим әлсіреген тұста көпшілігінің ақталғанымен де, олар туралы толық шындықты айтып, ақ-қарасын тануға идеологиялық құрсау мүмкіншілік бермеді. Осылайша, халықтың тарихи жадында сақталып келген сол ұлтжанды заңгерлеріміздің есімдері мен мол мұралары тәуелсіздік тұсында қайта жаңғырды. Бірқатар ғылыми жұмыстың арқауына айналып, жүйеленген саяси-құқықтық тақырыпта немесе жеке саяси тұлға ретінде зерттелді.

Құқықтық мемлекетті модернизациялауда ұлттық заңгерлердің мұрасы өткен мен болашақтың рухани көпірі. Олардың тұлғалық мұратын ақиқаттын бағалаудың өзі, саяси-құқықтық болжам жасауға жарайтын білімі мол үрдіс. Әсіресе елдің әр түрлі саяси-құқықтық режимдер аясындағы қажеттіліктеріне бағыт бағдар жеткізіп отыратын саяси зиялылардың ұлағаты.

Демек, біздің де бұл мақаламыздағы мәселелер Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет ретіндегі саяси-құқықтық режимінің қалыптасуына ықпал еткен ұлт зиялыларының қызметі, демократиялық бағыттағы модернизациялық саяси ойлар мен құқықтық көзқарастардың қалыптасып дамуы, мәні, қоғамымызды ілгерлетудің рөлі мен ерекшеліктері, яғни, оған ат салысқан саяси күштер мен ағымдар, көрнекті саяси қайраткерлерінің жанкешті қызметінің айтылмай, зерттелмей келген олқылығын , саяси-құқықтық талдай отырып толтыру қажеттігінен туындап отыр.

Осы орайда біз мақаламызда Қазақстандағы саяси-құқықтық режимнің қалыптасуына ықпал ететін үрдістерді зерделеп, талдауға ұмтылыс жасадық.Қазақстан мемлекетінің жүйелік басқаруын модернизациялау билік органдары мен басқаруды халыққа жақындатудың қамтамасыз етілуіне негізделген. Бұл Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген «биліктің бірден-бір қайнар көзі - халық»[2,4] туралы ережесін толығымен жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Қазақстан азаматтарына тікелей немесе билік органдары арқылы өз еркін білдіру құқығы берілген. Сондықтан Қазақстан Республикасының саяси-құқықтық жүйесін реформа жасау арқылы модернизациялау басты бағыты болып табылады.

Қазақстан мемлекетінің қалыптасуына,оның саяси-құқықтық қырларының негізделуінде көп еңбек еткен, өткен ғасырдың басында шыққан зиялылардың қоғамды саяси-құқықтық модернизациялау іс-әрекеті халыққа танылды: олар бүгінгі құқықтық саясатпен сабақтас, жалпыұлттық мүдделерге қызмет етуге бет бұрып, қазақ қауымына тән қоғамдық-саяси қозғалыстың бастауында тұрды. Бұл сол кезеңдегі саяси-құқықтық режимінің талаптарына балама ұсыныстар жасаған , қазақтың жаңадан қалыптаса бастаған аз ғана тұңғыш заңгерлерінің жаңа сапалы легі жалпыұлттық сұраныстарға жауап беруге және оларды шешуге тырысты. Модернизация мақсаты modernity, немесе қазіргі уақыт жағдайы ретінде танылатын белгілі бір жетістікке жету. Бұл жағдайдың дамыған үлгісі ретінде нарық пен азаматтық қоғам қағидаларына негізделген әлемдік экономика танылады. Модернизация мен жаһандану үрдістерін байланыстырса, онда қарым-қатынастардың капиталистік жүйесі тек модернизациялық қана емес, сонымен бірге жаһандану үрдістердің де негізінде жатқаны анықталады. Олардың бірі саяси-құқықтық жүйені саясат негізінде жатқан идеялар жиынтығы деп дәлелдесе, екіншілері оны өзара қарым қатынас жүйесі деп есептейді.

Қазақстандағы саяси-құқықтың режимді оңтайлы түрде жетілдіруге қатысты принциптердің негізгі бағыты Қазақстан Республикасының 2010 жылыдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасында да атап көрсетілген:«Қазақстанда мемлекеттік басқару жүйесін дамыту тиімді де жинақы мемлекеттік аппарат құруға жаңа басқару технологияларын енгізуге,әкімшілік рәсімдерді жетілдіруге бағытталған әкімшілік реформаны құқықтық қамтамасыз етумен тығыз байланысты.Ал бұл-құқықтың әкімшілік тәрізді саласын реттеу аясы, оның маңызды міндеті-биліктің барлық деңгейінде мемлекеттік аппараттың тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету»[3,4].

Қоғамның саяси-құқықтық жүйесін модернизациялау дегеніміз – жалпы алғанда белгілі бір әлеуметтік топтардың, ұлттардың әрқайсысына және бәріне тең мүдделерін жүзеге асыруға бағытталған билік жүргізуші құрылымдар жиынтығы. Оған мемлекеттік мекемелер, саяси партиялар және түрлі қоғамдық ұйымдар кіреді. Қоғамның саяси-құқықтық жүйесі барлық елде бірдей емес. Ол әрбір қоғамның өзіндік ерекшеліктеріне қарай құрылады, өзгерістерге түсіп дамиды.

С.Хантингтонның саяси құқықтық көзқарасына сәйкес саяси модернизацияның құқықтық тетіктері мен қозғалысын қарастырсақ, модернизацияның бастамасы үшін саяси элитада реформаны бастауды оятатындай ішкі және сыртқы факторлардың кейбір жиынтығы қызмет етеді. Қайта құрулар экономикалық және әлеуметтік институттарды қозғай алады, бірақ дәстүрлі саяси жүйеге қатысы болмайды. Сондықтан әлеуметтік-экономикалық модернизацияны «жоғарыдан» әлеуметтік-экономикалық жағынан ескі саяси-құқықтық институттар шеңберінде және дәстүрлі элита жетекшілігімен жүзеге асырудың принципі мүмкіндігіне жол беріледі. Алайда, дәстүрлі қоғамнан қазіргі қоғамға өту үрдісі ойдағыдай аяқталуы үшін бірқатар шартты қадағалау қажет, ең алдымен, қоғамның түрлі саласында болатын өзгерістер арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз ету керек. Бұдан басқа билеуші элитаның тек қана техникалық - экономикалық жағын ғана емес, сонымен бірге дәстүрлі институттардың өзгеріс жағдайларына ыңғайлану үрдісімен қатар жаңасын да құрайтын саяси-құқықтық өзгерістерді жүзеге асыруға дайын болғаны жөн.

Қазақтар арасынан шыққан зиялылардың қоғамды саяси модернизациялау іс-әрекеті халыққа танылды: олар жалпыұлттық мүдделерге қызмет етуге бет бұрып, қазақ қауымына тән қоғамдық – саяси қозғалыстың бастауында тұрды. Қазақстандағы саяси-құқықтық режимнің даму эволюциясында әр түрлі саясат, айла-тәсілдер қолданылды.Бірақ өз заманындағы саяси режимнің қатал талаптарына қарамастан қазақ заңгерлері Ресей Федерациясының Мемлекеттік Дума мінбесінен де тәуелсіз, егемен мемлекеттің күн тәртібіне қойылатын мәселелерді көтерді.

Ахмет Байтұрсыновтың «Қазақтың өкпесі» атты мақаласында мынадай жолдар бар: «...Ата жолдасы надандық, өнерсіздік қазір қазақтан айырылатын емес. Надандықтың кесепаты әр жерден-ақ маңдайымызға тисе де, ата жолдасымыз болған соң, біз де қиып айрылмай келеміз...Жоқты барға теңгерген ғылым мен өнерді керек қылатын қазақ аз...». Осы ғылым мен өнерді керек қылатын «қазақтардың» көбеюі Ахмет Байтұрсынұлының ойынша, халықты тығырықтан шығаратын сара жол болып табылады. А.Байтұрсынұлы РКП(б) қатарына өтерінде: «...азат етілген қазақ халқы қаналған адамзаттың бүкіл басқа бөлігімен бірге ғана, яғни дүниежүзілік революция, дүниежүзілік федерация арқасында ғана бақытқа жете алады» деп жазды[4,2].

А. Байтұрсынұлының көрегендікпен айтқан тәуелсіз Қазақстан мемлекетін құру арқылы ғана бақытқа жететіндігі туралы саяси-құқықтық идеясы бүгінгі таңда шындыққа айналып отыр. Өздерінің өмірі мен іс әрекеттерін халқына арнаған осындай ұлтжанды азаматтарды ешқандай да саяси режимнің тетіктері тоқтата алмады. 1924 жылдың 5-10 қаңтар аралығында өткен Кеңестердің Бүкілқазақтық IV съезінде Н.Нұрмақов ҚАКСР Конституциясының жобасы жайлы баяндама жасады.

Қазақстанда соңғы жылдары экономист ғалымдармен қатар ірі мемлекет қайраткерлері,заңгерлер де дағдарыстан шығудың жолдарын басты назарда ұстап келеді. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың дағдарыстың болу себебі мен дағдарыстан шығудың жолдарын теориялық және практикалық тұрғыдан зерттей келе, тұжырымдап айтқан пікірлері біздің елімізде ғана емес, әлемдік деңгейде қызу талқылануы, саяси ойлары әлемдік модернизацияға негізделгені байқалады.

Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев саяси-құқықтық жүйені модернизациялауда реформалардың тиімділігінің, харизматикалық типке негізін қалаушы ұлы ойшылдардың – Н. Макиавелли, Ж. Руссо, М. Вебердің саяси-құқықтық ойлары негізінде, мемлекеттің 2030 жылға дейінгі бағдарламасы бекітілді. Президенттің биылғы Жолдауында 2020 жылға дейін атқарылатын нақты саяси шешімдер, әлеуметтік мәселелер, тұрақты экономикалық даму және «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» негізінде Еуразиялық Одақ құру идеясын жүзеге асыру айқындалған.

Конституциялық реформа аясында Қазақстан халқы Ассамблеясының мәртебесі мен өкілеттігі өсті. Біздің көп ұлтты еліміздің барлық халқының мүдделерін бейнелей отырып, Ассамблеядан сайланған депутаттар Қазақстандағы этносаралық бітім мен келісімді нығайту үдерісінде айрықша рөл атқаруы тиіс.

Қазақстанда қазіргі заманғы саяси-құқықтық жүйені дамыту міндеті тұр. Бұл үдерісте саяси партиялар, үкіметтік емес ұйымдар және басқа да қоғамдық институттар басты рөл атқаруы тиіс. Партиялық тетіктерді нығайту қазіргі заманғы азаматтық қоғамның қалыптасуына,құқықтық мемлекеттің одан әрі жетілуіне халықты саяси-құқықтық үрдістерге кеңінен таратуға жағдай жасайтын болады.

Модернизация мемлекетті әкімшілік реформа саяси және құқықтық реформалар бағдарламасындағы әкімшілік басымдылық ретінде қаралатын жоғарғы дәрежедегі бағалы үрдіс болып табылады. Тіпті Батыстың тұрақты демократиялық елдерінде де күрделі институционалдық проблемалар қалыптасуы мүмкін. Бұл басқа елдерден жай ғана көшіріп алатын мемлекеттік басқарудың ізгі жүйесі болмайтынын дәлелдейді.

Үкіметтік емес ұйымдар өз қызметінде қоғамдағы мәселелер мен қарама-қайшылықтарды ажырататын қоғамдық пікірдің барометрі ретінде шығады. Азаматтық институттар азаматтардың мұқтаждықтары, мүдделері мен үміттерінің бейнесі мен артикуляцияларының формасы ғана емес, сондай-ақ оңай шешімді жасау тетігі. Өз қызметінің секторальдық сипатының арқасында, саяси партиялардан, нарықтық құрылымдардан немесе мемлекеттік биліктен гөрі үкіметтік емес ұйымдар қарапайым азаматтардың шынайы мүдделерінің жедел және дәл рефлексиясы болып табылады.Үкіметтік емес сектордың құрылуы қазақстандық мемлекеттіліктің құрылуымен, әлеуметтік демократиялық,құқықтық мемлекеттің даму кезеңімен сәйкес келеді.

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев 2010 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында, таяудағы онжылдықта тұрлаулы да теңдестірілген даму жедел әртараптандыру және ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру есебінен қамтамасыз ететін болады. Қазақстанның 2020 жылға дейінгі дамуының шешуші бағыттарын табысты іске асыру үшін тиімді мемлекеттік аппарат қажет. Осыған байланысты мемлекеттік секторды реформалаудың басым бағыттары анықталған. Тиімділік, ашықтық және қоғам алдында есеп беру қағидаттарымен әкімшілік реформаларды тереңдету көзделеді[5,2].

Елді индустриалды әлемге бейімдеу мемлекет басшысының «Қазақстан жедел экономикалық, әлеуметтік және саяси модернизациялау жолында», «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты Жолдауларына байланысты саяси шешімдер қабылдануда.

Қазақстанда саяси-құқықтық режимнің қалыптасуында қоғамдық ойдың модернизациялану мәселелерін салыстырмалы талдай келе ХХ ғасыр басындағы саяси-құқықтық процестерге шолу жасай отырып, ұлт арасынан шыққан зиялылардың іс-әрекеті халыққа танылды: олар жалпыұлттық мүдделерге қызмет етуге бет бұрып, қазақ қауымына тән қоғамдық саяси қозғалыстың футурологиялық бастауында тұрды деуге негіз бар. Бұл істің басы қасында болған, Ресей университеттерінен білім алған қазақтың жаңадан қалыптаса бастаған заңгерлері,тұңғыш интеллигенттердің жаңа сапалы легі саяси-құқықтық режимге сәйкес сұраныстарға жауап беруге және оларды шешуге тырысты. Қазақ мемлекетінің зиялылары саяси-құқықтық ойды үздіксіз дамытуға ат салысты. Олар күрестің көшбастауында тұрған саяси тұлғалар болашақ Қазақ мемлекеті туралы бағдарламалардың гносеологиялық негізін қалады.

Жаңа дәуір заңгер-ойшылдары мемлекеттің саяси иниституттарды қалыптастырып саяси-құқықтық жүйесін одан әрі жетілдіру негізгі екі қағидаға – еркіндік пен теңдік принциптеріне көңіл бөліп, адамның өзіндік құндылықтары мен өкілдік демократия идеяларын негіздеуге талпынды.

Қазіргі кезде коғамды модернизациялаудың атауы бірнеше мағынада: мемлекеттің тұрпаты мен жалпы жүйесін; мүшелерінің теңдігіне; басқару органдарының сайланбалылығына және көпшілік дауыспен шешімдер қабылдау принциптеріне негізделген кез-келген ұйымның сипатын; қоғамдық құрылымның мұраттарын және соны жақтайтын саяси көзқарастар жемісін бейнелеу үшін қолданылады.

Жергілікті ұлт өкілдері арасынан шыққан қайраткерлер қоғамдағы саяси-құқықтық процесті модернизациялауға ықпал жасай отырып, көпшілікке танылды: олар жалпыұлттық мүдделерге қызмет етуге бет бұрып, қазақ қауымына тән қоғамдық – саяси қозғалыстың бастауында тұрды.

Саяси-құқықтық ойларын бір жүйеге тұжырымдап, талдап мемлекеттің нығайып дамуын болжап, қандай саяси шешімдер қабылдау керегін түсініп айқындаған.

Осы кезеңде идеялар алмасудың алғашқы түрлері пайда болып, төменнен партия немесе саяси қозғалыс құру қажеттігі туралы ортақ көзқарастар жинақталды. Ресейдегі саяси жағдайдың күрделеніп көп партиялардың қалыптасуының әсерінен, қазақ елінде де «Кадеттер мен эсерлер» партиясы, «Алаш» партиясы және «Үш жүз» партиясы құрылды. Тәуелсіздік алған жылдарында Қазақстанның Социалистік партиясы, Қазақстанның Халық конгресі партиясы, Қазақстанның Коммунистік партиясы, Қазақстанның Республикалық партиясы, Қазақстанның Республикалық Еңбек саяси партиясы, Қазақстанның Халық бірлігі партиясы, Республикалық социал демократиялық «Отан» партиясы, Қазақстанның Республикалық Халықтық партиясы т.б. партиялар құрылып тәуелсіздіктің нығайуына ықпал жасады.

Мемлекет Конституциясы күн тәртібіне жауап бере алатын жетілдірілген Қазақстан Орталық Азия аймағына саяси-құқықтық модернизация үлгісі бола алады. Экономикалық жағдайдың тұрақталуы және біржолата нарықтық экономикаға көшу биліктің президенттік басқару түрінен президенттік парламенттік биліке көшуге жағдай жасады.

Қоғамды модернизациялау әлемдік ғаламдық үрдіс болса, Қазақстанның саяси-құқықтық жүйені модернизациялауы әлемдік қауымдастықтың даму тәжірибесіне қосылған қомақты үлесі болып табылады. Оған негіз ретінде мына мәселелерге тоқталуға болады.

- Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына Қазақстан төрағалық мәртебелік миссиясын Еуропа мемлекеттерінің қолдауы;

- ЕҚЫҰ ның өзгеде мемлекеттермен бірге Қазақстан қазіргі әлемдік модернизация мәселелерінде Шығыс пен Батыстың арасын түсіністік арқылы жақындастыруға бағытталған;

- 2030 бағдарламаның құжаттары қоғамға қажетті реформаларды дамыта отырып уақыт талабына сай елдің ішкі және сыртқы саясатында әлемдегі өзгерістерді үзбей бақылай алатын биліктің бар екеніне сендіреді;

- Қазақстан сан алуан ұлттар мен діндер өкілдерінің мекені болумен ерекшеленеді. Отанымызда 100 дей этнос 40-тан астам конфессия өкілдері бір шаңырақ астында татулықта тұрады;

- Астанада 2003 жылдан бастап конфессияаралақ Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының үш съезі болып өтті;

- Еуразиялық кедендік Одақ құру жөніндегі бастаманың интеграциялық әлеуетін жүзеге асыру болып табылады. Президент Н.Ә.Назарбаевтың дағдарыстың болу себебі мен одан шығудың жолдарын теориялық және практикалық тұрғыдан зерттей келе тұжырымдап айтқан пікірлері біздің елімізде ғана емес, әлемдік деңгейде қызу талқылануы, саяси ойлары әлемдік модернизацияға негізделгені байқалады.

Сонымен, байқағанымыздай, қазақ зиялылары болашақ қазақ мемлекетінің құрылысын парламенттік, өкіметті демократиялық тетіктер арқылы, қоғамдық реформаторлық, яғни модернизациялауды жетілдіруді мақсат етті.

Осылайша, қазақ қайраткерлері қуғын-сүргінге тап болса да ұлттың мұраты жолында өздері мойымайтын, үнемі өсу жолында болатын дара тұлғалар екендігін дәлелдеді, саяси ахуалдың тұрақтанып, елі егемендікке ие болатынына кәміл сеніп аксеологиялық зертеулер жүргізді.

Қоғамды модернизациялаудың ең бастысы Қазақстанда президенттік-парламенттік басқаруға көшу демократияландыру ісіндегі өте айтулы оқиға болды. Ол тіпті де ел Президентінің билігін осалдатпайды. Президент өзіне тән қызметін сақтайды. Ол елдің саясат алаңындағы түрлі биліктік күштердің қарым-қатынасын реттеп отырады.

Нарықтық экономика барысында саяси ойды билікті модернизациялауда өз пайдасына бұрмалайтын қаржы алпауыттарын ауыздықтайын құқықтық құжат пен күшті саясат та қажет.

Өкілді иниституттарды ұйымдастыру-әдістемелік, құқықтық, ақпаратттық көмек көрсету бойынша рөлін белсендіре түсу; мәслихаттардың өз құзыреті шегінде заңдарды орындау үшін жауапкершілігін арттыру. Жергілікті өкілді органдардың қызметін жетілдіру мәселелері және мәслихаттардың басқа органдармен өзара қарым-қатынастарын дамыту оның модернизациялауда көпжақты сипаты бар екені анықталды.

Президент Н.Ә. Назарбаев ұстанған саяси стратегиялық бағыттың дұрыстығының арқасында Қазақстанда саяси-құқықтық жүйенің модернизациялық даму жолына түсіп, дүниежүзілік қауымдастыққа танылып отыр. Енді әлемнің бәсекеге ең қабілетті 50 мемлекетінің қатарына қосылу мақсаты осы заманға сай қоғам өмірін жетілдіруді, демократияны одан әрі дамытуды талап етеді.

Қазақстандағы саяси-құқықтық режимнің қалыптасуында саяси-құқықтық ойдың қоғамды модернизациялаудағы рөлі саяси тәжірибесі биліктің жергілікті органдарының дамыған институттары билік құрылымдары болғанымен азаматтық қоғамның маңызды элементі болып табылатыны туралы мәлім етеді. Батыс Еуропаның барлық елдеріндегі мемлекеттік биліктің жергілікті өкілді органдары қоғамдық басқарудың, қоғамды демократияландырудың аса маңызды құрылымдық бөлігі ретінде қаралады. Орталықтан автономияның маңызды дәрежесі бар биліктің өкілді органдарының болуы, мемлекеттік биліктің нақты фрагментациясына әсер етеді, биліктерді бөлу қағидасының тәжірибеде жүзеге асырылуы, қоғамдағы плюрализмнің бейнесі болып табылады. Қазіргі Қазақстан үшін азаматтық қоғам мен жергілікті басқарудың саласындағы бай және терең салт-дәстүрлері бар дамыған елдердің тәжірибесін ажырағысыз және жауапты бөлігі ретінде зерделеу мен тиімді пайдалану ең өзекті мәселе болып табылады.Қазақстан Республикасындағы саяси-құқықтық режимнің қалыптасуына қатысты мәселелер әлі де болса толыққанды зерттеуді қажет етеді.

1. 
   2010 жылғы 17 тамыздағы «Қазақстан Республикасында құқық қорғау қызметі мен сот жүйесінің тиімділігін арттыру жөніндегі шаралар туралы» туралы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Жарлығы // Егемен Қазақстан. 2010жыл, 18 тамыз.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының Конституциясы-Астана:Елорда,2008.-56б.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы // Егемен Қазақстан. 2009жыл, 28 тамыз.
   
4. 
   Байтұрсынов А. Ақжол. Алматы: Ғылым, 1995. – 39 б.
   
5. 
   Онжылдықта ойдағымыз орындалады. Астана 29 қаңтар 2010 ж.: Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы // Егемен Қазақстан. - 2010. - 2 ақпан.
   

Полагаем, что значение административных процедур настолько велико, поэтому необходимо детальное регламентирование и установление системного характера административных процедур. Нельзя не согласиться с точкой зрения Габбасова А.Б. о том, что значение административных процедур, являющихся одним из «стержневых» элементов административной деятельности, до недавнего времени явно недооценивались [1, с. 214].

По мнению И.М. Лазарева, реализация административно-правового статуса граждан во взаимоотношениях с органами исполнительной власти сопряжена с административными процедурами в административно-политической, социально-культурной и экономической сферах. [2, с. 79].

Существуют множество конституционных норм, регламентирующих права в сфере государственного управления, для реализации которых требуется наличие специальной административной нормы или которые такое конституционное право ограничивают, так, право на мирные собрания, митинги и демонстрации, шествия и пикетирования связано с необходимостью получения разрешения в местных исполнительных органах на проведения таких акций. А такое конституционное право как право на свободу объединений корреспондирует обязанности обязательной регистрации юридических лиц. Формой завершения оказываемой государственной услуги является выдача свидетельства о государственной регистрации (перерегистрации) юридического лица с присвоением БИН, свидетельство налогоплательщика (регистрационный номер налогоплательщика), статистическая карточка (код ОКПО). Государственной регистрации подлежат все юридические лица, создаваемые на территории Республики Казахстан, независимо от целей их создания, рода и характера их деятельности, состава участников (членов). Государственная регистрация (перерегистрация) субъектов малого предпринимательства должна быть произведена не позднее трех рабочих дней со дня подачи заявления с приложением необходимых документов, а государственная регистрация (перерегистрация) иных юридических лиц - не позднее десяти рабочих дней со дня подачи заявления с приложением необходимых документов.

Для государственной регистрации (перерегистрации), регистрации юридического лица в Центр обслуживания населения предоставляются следующие документы:

- заявление по форме, установленной регистрирующим органом;

- устав;

- учредительный договор, при числе учредителей более одного (фонды, объединения юридических лиц, учреждения);

- решение уполномоченного органа юридического лица, либо учредителя о создании юридического лица;

- документ, подтверждающий место нахождения;

- квитанция или документ, подтверждающий уплату в бюджет сбора за государственную регистрацию юридических лиц и учетную регистрацию филиалов и представительств.

Заявление подписывается учредителем или уполномоченным учредителем лицом. Государственные предприятия, государственные учреждения, хозяйственные товарищества и акционерные общества с долевым участием государства представляют заявление с отметкой держателя Реестра государственных предприятий, учреждений с участием государства.

 Учредительные документы, составленные на государственном и русском языках, предоставляются в прошнурованном и пронумерованном виде, в трех экземплярах и удостоверяются в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Для выдачи свидетельства о перемене фамилии, имени, отчества необходимо представление следующих документов:

1) ходатайство о перемене фамилии, имени, отчества;

2) свидетельство о рождении заявителя;

3) свидетельство о заключении брака, если заявитель состоит в браке;

4) свидетельство о рождении несовершеннолетних детях (если у заявителя имеются несовершеннолетние дети);

5) свидетельство об усыновлении (удочерении) либо свидетельства об установлении отцовства (если таковые были зарегистрированы отделами записи актов гражданского состояния);

6) свидетельство о расторжении брака (если заявитель ходатайствует о присвоении ему добрачной фамилии в связи с расторжением брака);

7) две фотографии заявителя, размером 3х4;

8) подробная автобиография заявителя, написанная им собственноручно с объяснением причин перемены фамилии, имени, отчества;

9) копии удостоверения личности либо паспорта гражданина Республики Казахстан (военнослужащим – документ, удостоверяющий личность, а лицам, достигшим шестнадцатилетнего возраста и не получившим паспорта – свидетельство о рождении).

Таким образом, права и свободы человека и гражданина, закрепленные в Конституции Республики Казахстан, непосредственно влияют на обеспечение прав и свобод граждан и их объединений во взаимоотношениях с органами власти.

На данный момент проблемы совершенствования государственного управления, реализация административных реформ и модернизации исполнительной власти являются наиболее актуальными, что подтверждается Посланием Президента Республики Казахстан народу Казахстана «Новый Казахстан в новом мире» [3], а также рекомендациями Н.А. Назарбаева, высказанными на совещании по вопросам проведения административной реформы [4].

Актуализируется изучение административных процедур еще в связи с тем, что в ходе их осуществления затрагиваются интересы не только органов государственной власти, но и граждан, иностранных граждан и их объединений.

Понятие административных процедур можно встретить в Законе Республики Казахстан «Об административных процедурах» от 27 ноября 2000 года в пункте 1статьи 1. Под административными процедурами понимаются: 1) порядок принятия и исполнения решений при осуществлении государственными органами и должностными лицами государственных функций и должностных полномочий и их оформление; 2) процедура организации работы государственного аппарата; 3) процедуры рассмотрения обращений граждан по реализации их прав, а также процедуры административной защиты прав и законных интересов граждан; 4) основные начала процедур принятия решений в области экономики. Но данная норма не раскрывает понятие «административные процедуры» в форме дефиниции. Отсутствие единого подхода к содержанию вышеуказанного понятия предопределяет неопределенность и недосказанность управленческих действий.

Административные процедуры как у разработчиков, так и законодателя, рассматривались как регламент, обеспечивающий согласованную работу органов государства и его государственных служащих. На деле масштабы применения административных процедур шире. Трудно найти такой участок жизни, где так или иначе мы не вступали бы в различные контакты с исполнительной властью, а следовательно с реализацией административных процедур. Достаточно напомнить те процедуры, которые обеспечивают подготовку, согласование, утверждение вступления в юридическую силу, или способствуют своевременному и качественному предоставлению государственных услуг населению /4,5/. Государственное управление чаще всего воздействует на жизненные интересы физических и юридических лиц, причем оно возможно при соблюдении определенных процедур (согласовательные, разрешительные и иные).

Административные процедуры определяют порядок совершения юридически значимых действий, деятельности уполномоченных органов власти и всех заинтересованных лиц. В последнее время, как теоретиками, так и практиками уделяет большое значение изучению данного правового аспекта и это отрадно. Например, в сфере гражданского права обосновывается необходимость рассмотрения юридических процедур как одного из элементов структуры предмета гражданского права. В частности, отмечается, что именно юридические процедуры содержат в себе гражданские процедурные отношения, устанавливающиеся для достижения эффективной организации охраны субъективного гражданского права [5, с. 7].

Подобные подходы не являются исключением из правил и их следует рассматривать в контексте правил администрирования. То есть, любые попытки отразить более полно в понятии изображаемый объект, но это не всегда удается, поскольку это осуществляется в меру (пределах) достигнутых знаний об объекте. Даже если процедуры рассматривать как научные понятия, то они отражают правовую реальность, которая должна отражать объективное содержание, независимо от субъективных предпочтений. Так, для принятия решения по существу рассматриваемого дела, судья, должностное лицо исследуют только те данные, которые относятся к данному делу, допустимы как доказательства, достоверны и достаточны для принятия решения.

Востребованность административных процедур сопряжена с усилением роли административных органов, их полномочиями, которые постоянно корректируются, отвечая на вызовы времени.

Значение этих обстоятельств и тенденций напрямую связаны с практикой, которая периодически требует как уточнения курса движения, так и достижения определенных результатов. Так, в соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 29 сентября 2004 г. № 1449, были предложены принципы государственного управления, основанные на разграничении стратегических, реализационных и контрольных функций. Тем самым, закладывается как вектор развития управления, так и его результаты, к которым следует стремиться (нельзя чтобы один орган сам писал правила, сам же их реализовывал, а потом и контролировал).

Таким образом, основой любой деятельности составляют процедурные нормы. Особенности деятельности, компетенции того или иного органа публичной власти определяют специфику каждой из разновидностей юридической процедуры. Так, например, Парламент Республики Казахстан реализует свою основную компетенцию по принятию законов посредством соблюдения, использования и применения законодательных (парламентских) процедур. Особыми процедурами пронизана деятельность органов публичной власти, например, Правительства Республики Казахстан. К слову, организационной правовой формой деятельности Правительства является проведение его заседаний. Решения такого заседания считаются правомочными, если на нем присутствовало не менее 2/3 его членов. Правительство вообще реализует свою компетенцию посредством совершения целого ряда административных процедур, которые носят организационный, учредительный, управленческий, нормотворческий характер.

В Указе Президента Республики Казахстан «О мерах по модернизации системы государственного управления» от 13 января 2007года качественное совершенствование процессов и процедур государственного управления и предоставления государственных услуг является одним из приоритетов повышения эффективности деятельности исполнительных органов власти и иных органов государственной администрации.

Согласно стандарту оказания государственной услуги «Регистрация перемены фамилии, имени, отчества и выдача свидетельства о перемене фамилии, имени, отчества через центры обслуживания населения » деятельность центров основывается на следующих принципах:

1) соблюдение конституционных прав и свобод человека;

2) законности при соблюдении служебного долга;

3) вежливости;

4) предоставления исчерпывающей и полной информации;

5) защиты и конфиденциальности информации.

Но на практике при всех достижениях и совершенствования института административных процедур, далеко не всегда можно увидеть высокий уровень обслуживания, получить исчерпывающую и полную информацию. А для этого необходимо сформулировать дефиницию административных процедур на законодательном уровне, которая являлось бы отправной точкой в работе любого органа исполнительной власти и определяло бы основные направления их деятельности.

Если абстрагироваться от субъективных переживаний в оценке правовых понятий, следует заметить, что значительное количество и развитость процедур в Германии напрямую связано с особенностями европейской модели права (иметь процедуры на все случаи жизни). Бесспорно, что такая реальность характеризует защищенность субъективных прав. Страны СНГ только делают шаги в создании внесудебных и судебных процедур разрешения споров, коллизий, возникающих между гражданами и государством.

Понимание административной процедуры основывается на системных признаках самого административного права, что и дает право специалистам полагать, что ценности права органично воплощаются в практическое администрирование.

Принимая во внимание сказанное, административные процедуры могут решать следующие задачи:

1)введение в оборот понятий и определений, используемых в правотворческой, правоприменительной деятельности;

2)формирование курса, которым будут следовать административные органы (должностные лица);

3)создание инструмента, при помощи которого ценности права воплощаются в практическое администрирование.
Список литературы:

1. Подопригора Р.А. Административное право: учебный курс / под ред. Подопригора Р.А. - Алматы, 2010. С.214

2. Лазарев И.М. Административные процедуры в сфере взаимоотношений граждан и их организаций с органами исполнительной власти в Российской Федерации: Дисс. канд.юрид.наук. - М.: Институт государства и права РАН, 2002. -С. 79

3. Послание Президента Республики Казахстан народу Казахстана «Новый Казахстан в новом мире» Алматы: Жеты Жаргы, 2001. -16 с.

4. «О мерах по дальнейшему совершенствованию системы государственного управления Республики Казахстан» Указ Президента Республики Казахстан от 29 сентября 2004 г .№ 1449 / САПП РК, 2004 . № 36, ст.474.

5. Давыдова Г.И. Юридические процедуры в гражданском праве. Общая характеристика. Автореф. дисс….к.ю.н. Казань, 2004. С.7

2-секция