Серік Мырзалы философия оқу құралы
Абстрактіліктен нақтылыққа өрлеу
жүктеу/скачать 3.76 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Диалектика және метафизика Енді танымдағы ең жалпы (жан-жақты, яғни философиялық) әдістемеге
| Абстрактіліктен нақтылыққа өрлеу әдісі – ғылымдағы кең
қолданылатын және де қиын тәсіл. Оны жете түсіну үшін «сезімдік нақтылық», «ой нақтылығы» деген ұғымдардың мәнін ашып алуымыз керек. Көз алдымызда күнбе-күн кездесетіннің бәрін біз түйсіктеріміз арқылы біртұтас зат ретінде қабылдаймыз. Оны біз сезімдік нақтылық дейміз. Ол бізге заттың терең ішкі мәні жөнінде ештеңе айтпайды. Ой нақтылығы дегеніміз зерттелген заттың дерексіз ұғымдар арқылы ішкі жан-жақты байланыстары мен қатынастарының бірлігін, олай болса, оның мәнін ашатын әдіс болып табылады. Ой нақтылығына жету үшін ең алдымен сезімдік нақтылықтан дерексіз ұғымдарды жасауға өрлеу қажет. Ол үшін жоғарыдағы көрсетілген біршама тәсілдерді пайдаланып, белгілі бір тектегі заттардың ішкі қасиеттерін бөлек-бөлек көрсететін дерексіз ұғымдарды жинақтаймыз. Яғни сол саланы бейнелейтін санаттық (ұғымдық) жүйе жасалуы қажет. Бірақ бұл жасалған жүйенің кемшілігі – оның дерексіздігінде. Мысалы, бүгінгі таңдағы саясаттану ғылымында жүздеген ұғымы бар дерексіз демократия теориясы бар. Ал осы демо- кратия теориясын нақтылай келгенде, ол әр елде әртүрлі келбетімен көрінеді. Өйткені әр елдің өз тарихи жолы, мемлекет жөнінде жинақтаған тәжірибесі, әдет-ғұрпы, соған сәйкес ділі (ой өрісі) т.с.с. бар. 464 Сондықтан қазақ еліндегі демократиялық үдерістің нақтылы теориялық үлгісін жасау үшін, сол дерексіз ұғымдарды пайдаланып, дерексіздіктен нақтылыққа өтуге болады. Сонда ғана біз ой нақтылығына өтеміз. Диалектика және метафизика Енді танымдағы ең жалпы (жан-жақты, яғни философиялық) әдістемеге келер болсақ, ол: А) барлық ғылым саласында қолданылады; В) оның негізгі қағидалары нақтылы жүріп жатқан зерттеудің басы- нан аяғына дейін басшылыққа алынады. Ғылымда жан-жақты әдістеме қағидаларының болуы дүниенің біртұтастығымен байланысты. Өлі, тірі табиғат, қоғам өмірі, ойлау үдерістері – бары де белгілі бір ең жалпы даму заңдылықтарына бағынады. Осы тұрғыдан алып қарағанда, сонау көне заманнан бастап, дүниетану саласында бір-біріне қарсы тұрған екі көзқарас пайда болды. Олар – диалектика және метафизика. Көне заманда стихиялық диалектиканың негіздері Шығыс пен Батыста бірдей қалыптаса бастады. «Дүние – ағым, өзен», – деді Гера- клит. Қытай данасы Лао-цзы болса, қарама-қарсылықтың бір-біріне өтетінін айтып қана қоймай, одан өмірге керек қағидалар шығарды. «Қиындықты жеңу үшін жеңілден баста, ұлылыққа жету үшін кішіден баста, бақытқа жету үшін бақытсыздықтан өту керек (әйтпесе бақытты екеніңді қайдан білесің)…» т.с.с. Грек топырағында ұлы Сократ алғашқылардың бірі болып ой қайшылықтарын зерттей бастаса, Элеялық Зенон қозғалысты қалайша ой арқылы беруге болатындықты зерттеді… Жаңа дәуірде неміс философиясының ұлы өкілі Г.Гегель адам- зат рухани өрлеу тарихын ұқыпты зерттеп, диалектикалық ойлау әдістемесін жасады. ХIХ ғ. марксизмде Гегельдің идеялары ары қарай дамытылып, тек ой өрісі ғана емес, бүкіл дүниедегі барлық даму үдерістері диалектикалық заңдар мен санаттардың негізінде жүретіні, олай болса, таным мен қисынның өздері де соларға сәйкес келетіні туралы терең ойлар айтылды. Бүкіл ХХ ғ. жаратылыстану мен әлеуметтану нәтижелері – диалектикалық әдістеменің салтанатты өрлеуі болды десек, асыра айтпаған болармыз. Ең алдымен диалектикалық идеялар қоғамтану пәндеріне, содан кейін биология саласына, ХХ ғ. физика, астрофизика, химия, геология т.с.с. ғылымдарға кірді. Бүкіл дүние қозғалыс пен дамуда, ал оның қайнар көзі – ішкі жүктеу/скачать 3.76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|