Сирек кездесетін және жойылып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктер түрлері пәнінің контенті
жүктеу/скачать 0.72 Mb.
|
6- тақырып. Биосфералық қорықтарҮстірт қорығы. 1984 жылы Маңғышлақ облысында: Үстірт мемлекеттік қорығы ұйымдастырылды. Бұл қорықта саны азайып, жойылып кетуге жақын КСРО Қазақстанның «Қызыл кітаптарына» енген хайуанаттар мен аса бағалы өсімдіктер дүниесі; қорғауға алынған. Мұнда ұзақ жылдар бойы табиғи кешендерін табиғи жағдайда терең ғылыми зертеулердің, «табиғат жылнамаларын» жүргізудің кең көлемді бағдарламасын жүзеге асыру басталды. Үстірт қорығы Маңғышлақ облысының Epaлиев ауданында орналасқан. Жері қыратты келіп, сай-жыралармен тілімделген шөлді аймақ. Міне, осы ше жазықтарды жан-жағынан тік жарлы болып кел шыңдар қоршайды. Мұнда өзен, көл жоқ. Тек тік жар шыңдардың әр жерінен суы ащы бұлақтар көзге шалынады. Қорық территориясында тіршілік ететін тұяқты жануарлар—үстірттің жабайы қойы, қа құйрықтар бүкіл жыл бойы осы бұлақтардан су ііш Үстірттің шөлді даласында жусан, баялыш, бұйрьш сораң, қараған, теріскен сияқты өсімдіктер өседі. Бұд осында тіршілік ететін жан-жанарлардың негізгі азықтары. Қорық территориясында қорғауды керек ететін қоры мардымсыз саналатын реликті бұта — ұсақ жеміс түйетабан, майда қатыран, үстірт астрагалы, сүттіген сияқты есімдіктер бар. Олардың қоршаған ор жағдайына бейімделу процестерін зерттеу мәселесі қазіргі күн тәртібінде тұр. Сондай-ақ осы аймақта ғана өсетін хиуа сораңы, Үстірт баялышы, Зайсан сексеуілдерінің тіршілігіндегі «құпияларын» ашуда—қорық қызметкерлерінің алдағы міндеті. Үстірт ауа райы өте қатал: қысы суық, қары ж±қа, жазы ыстық, қүрғақ. Жауын-шашын жылына орт а есеппен 100—150 мм ғана түседі. Бұл маңда, негізінеі шел далада өмір сүруге бейімделген үстірт қойы, қара кұйрық, ақбµкен, қара кірпі, сабаншы, қарақал, қара бауыр бұлдырық, шөл кекілігі, бүркіт, жылан бүркп ителгі сияқты аң-қүстар қорғалатын болады. Аса бағалы аң — жабайы дала қойының саны 1,5— 2,0 мыңдай ғана. Міне, сондықтан да қорықтың басты міндеттерінің бірі осы үстірт қойын (муфлонды) камқорлыққа алып, санын кебейту болып табылады. Ғылыми қызметкерлер оның биологиялық ерекшеліктерін, ) ортаға бейімделу жағдайларын терең зерттеуге тиіс осындай жұмыстарды жүзеге асырғандагана бұл кабайы дала қойының қоры молайып, оны халық шаруашылығына пайдалануға мүмкіндік туады. Қелешекте қойдың шөлді аймаққа өте бейімді келетінжаңа, ірі тұқымын шығару үшін Үстірт қойын қолдағы қой тұқымдарымен будандастыру ісі де қолға алынғалы отыр. Сол сияқты бұл қорықта халықаралық «Қызыл кітапқа» тіркелген қарақұйрық, қабылан, қарақал секілді хайуанаттар қорғалып, олардың саны көбейтіледі. Онда шел дала құстары — бұлдырық, кекілік, шіл, (кыртқыш құстардың көптеген түрлері қамқорлыққа алынған. Таяу жылдары мұнда қүландар жіберіледі. Батыс Алтай (1992 ж.) қорығында (Шығыс Қазақстан облысы, Лениногор ауданы) Батыс Алтай таулы аймағының барлық байлықтары: өсімдіктердің 564 түрі, балықтың 5 түрі, құстардың 131 түрі, сүтқоректілерлің 50 түрі қорғалады. жүктеу/скачать 0.72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|