Стан археологиясы
жүктеу/скачать 2.57 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қала мәдениеті.
| Егіншіліктің қҧлдырауы. Моңғол шапқыншылығы қалай дегенмен де
ауыл шаруашылығының дамуына кері әсерін тигізді. Дегенмен Қазақстанның оңтҥстігінде шаруашылық біртіндеп дами бастайды. ХІІІ ғасыр ортасы мен ХV ғасырда Сығанақта, Сырдарияның сол жағалауында, Отырар тӛңірегінде суландыру жҥйелері қалпына келтіріледі. ХІІІ ғасыр соңы – ХVІ ғасырда Арыстан тартылған магистраль каналдар арасында Отырар-Қҧйрықтӛбе- Алтынтӛбе-Кҥйікмардан қалашықтарының арасында тӛртбҧрышты егіншілік алқабы қалыптасады. Тҥркістан, Сауран, Аркӛк, Аққорған, Созақ қалаларының жанындағы табиғи аймақтарда да адамдар ӛмір сҥре бастайды. Жетісуда бҧдан ӛзгеше жағдай қалыптасады. ХІІІ ғасыр ортасына қарай Іле алқабында егіншілік мәдениеті кҥйрегендігін археологиялық материалдар мен сол замандарда ӛмір сҥрген авторлар да айғақтап отыр. Қоныстардың қиратылуы, егін егетін жерлерді жайылымға айналдыру саясаты ХІІІ ғасыр соңына қарай Іле алқабында – оны кӛшпелі мал шаруашлығы ауданына айналдыруға алып келді. Осындай жайт Оңтҥстік-Батыс Жетісудан да байқалады. Ӛзара қырқыстар, билік ҥшін кҥрес, ауылдық қоныстар мен қалалардың қиратылуы ХІІІ ғасыр ортасына қарай егіншілік мәдениеттің (соны ішінде Талас алқабында) біршама қҧлдырауына, кҥйреуіне алып келді. Ал, Жетісуда сақталған егіншілік мәдениет ошақтарының кҥйреуіне Темір жорықтары тҥпкілікті соққы берген болатын. Қала мәдениеті. Моңғолдар шапқыншылығы кҥйзелткеніне қарамастан, Оңтҥстік Қазақстан мен Жетісудағы қала мәдениетінің дәстҥрлі дамуы тоқтала қойған жоқ. Әсіресе бірқатар Жетісу қалаларының моңғолдарды қуана қарсы алуы мҧнда кейіннен қалалардың біршама ӛркендеп тҧруына 374 алғы шарттар қалыптастырған еді. Мәдениетте ХІІІ-ХV ғасырларда пайда болған инновациялар алдыңғы кезеңдегі мәдениет дамуындағы ҥзілісті немесе одан қол ҥзуді білдірмейді. Мҧндай қҧбылыстар моңғолдар жаулап алған аймақтағы дамыған қалаларға да тән еді. Қазақстанның оңтҥстігінде бҧл сәулет ӛнері секілді салалардан байқалды. ХІV-ХV ғасырлардағы архитектуралық нысандарды зерттеушілер әлемдік сәулет ӛнерінің жарқын қҧбылыстарына жатқызады. ХV ғасырдың бас кезінде Ахмет Ясауи кесенесі тҧрғызылады. ХV ғасырда салынған архитектуралық қҧрылыстар арасынан қазір қирап қалған Сығанақтағы Кӛккесене белгілі. ХІV ғасыр соңы мен ХV ғасыр бас кезінде Отырар маңындағы Арыстанбаб кесенесі салынған. Мешіт, медресе, кесене қҧрылыстарының салынуы қала тҧрғындары арасында ислам діні кеңінен таралғандығын білдіреді. Қала тҧрғындары арасында сопылық ілім де кеңінен таралды. Ҥй қҧрылысында, оның жоспарында және баспана интерьерінде кӛптеген элементтер сақталды. Қыш ыдыстарын ӛніруде, дәлірек айтсақ тҧрпаты мен ою-ӛрнектерінде бір ізділік (мирасқорлық) байқалады. жүктеу/скачать 2.57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|