Стоматология факультеті
Кетонурия сіз кетогенді диетаны ұстанатын болсаңыз
жүктеу/скачать 266.17 Kb.
|
| Кетонурия сіз кетогенді диетаны ұстанатын болсаңыз және кетоз кезінде жиі кездеседі. Дегенмен, оны тудыруы мүмкін ауыр жағдайлар да бар, сондықтан белгілі бір диетаны ұстанбасаңыз, дәрігерге осы жағдай туралы қарауыңыз керек. Егер сізде қант диабеті болса, бұл төтенше жағдай болуы мүмкін. Біз сізге не білуіңіз керек екенін айтамыз.
Глюкозурия - туа біткен болуы мүмкін немесе бірқатар факторлардың әсерінен дамыту мүмкін бұзылуы болып табылады. Қарамастан бұл, патологиясы генетикалық деңгейде берілуі қабілетті. Содан кейін өлі туу немесе ауру баланың ықтималдығын арттырады, себебі бұл, өз кезегінде, өте қауіпті болып табылады. зәрде глюкозурия бүйрек дұрыс жұмыс істемеуіне көрсетуі мүмкін. ... Олардың әрқайсысы бірқатар ерекшеліктері және емдеу тәсіл бар. Егер сіз аурумен күресуге бұрын Сондықтан, оның көзқарастары туралы шешім қажет. көп жағдайда бүйрек glucosuria ол туа біткен бүйрек патологиясы байланысты. органның дұрыс жұмыс глюкоза үлкен мөлшерде шығару ықпал, және осы зәрде оның жоғары мазмұнына куәландырады. Скрыть 31.Зәрдің биохимия. Билирубинурия, пайда болу себептері, анықтау әдістері, қандағы өзгерістер. Биливердиннің тотыксыздануы кезiнде кызыл - сары түстi пигмент- билирубин тузiледi . Билирубин - суда нашар еритін және токсикалык косылыс , сондыктан канга тускенде , каннын плазмасынын альбуминдерiмен байланысып , осы турде бауырга тасымалданады . JUARD AVENDEL ALAN НООС COOH CH₂ CH = CH₂ I 1 CH3 | CH₂ CH₂ CH₂ CH₂ CH3 CH = CH₂ CH₂ T IL HO / \\ / \ / \ / / \ // \ // \ OH NCH NH NHCHN Билирубин Бүл билирубин белоктарды тунбаға түсірген кезде гана аныкталады , сондықтан бос немесе " тура емес " билирубин деп аталады . Липофильдi косылыс ретiнде ол гепатоциттердiн мембраналары аркылы жаксы өтеді де , альбуминдерден босайды . Бауырда бос билирубин пропион кышкылынын радикалдарынын карбоксильды тобына косылатын глюкурон кышкылымен коньюгация реакциясында залалсыздандырылады . Глюкурон қышқылының доноры УДФ - глюкурон кышкылы болып табылады . Реакцияны УДФ - глюкуронозилтрансфераза ферментi катализдейді . Бұл жағдайда билирубиннің моно- ( 20 % ) және диглюкуронидтері ( ( 80 % ) түзіледі : билирубин УДФ - глюкуронид трансфераза билирубин глюкурониды 75 CHA Билирубиннын глюкуронидтары суда жаксы еритін және токсикалык смес косылыстар , олар Эрлих диазореактивымен " тура реакция " аркылы анықталады . Сондыктан " тура " немесе байланысқан билирубин деп аталады . Билирубинның глюкуронидтары бiраз мелшерде гепатоциттерден канга етеді . Сондыктан , сау адамнын канында конью гацияланбаған ( токсикалык , бос , " тура емес " ) және коньюгацияланган ( токсикалык емес , байланыскан , " тура " ) билирубин болады . Сау адамда токсикалык билирубин жалпы билирубиннын 75 % курайды , ал токсикалык емес билирубин 25 % -ын курайды . Қанда билирубиннын жалпы мөлшерi 8 , 6- 20,5 мкмоль / л . Билирубиннын глюкуронидтары жаксы еритін косылыстар ретiнде бөлiнедi және өттін курамында iшекке туседі . Өт шыгару жолдарында глюкуронидазаның әсерінен глюкурон кышкылы босап шыгады да , кайтадан бос билирубин түзіледі . Өт куысында билирубин биливердинге жартылай тотыксызданады да , етке жасыл түс береді . Сондыктан билирубинді және биливердиндi от пигменттерi деп атайды . Жіңішке ішекте билирубин мезобилирубинге , сонан сон мезобилирубиногенге ( уробилиногенге ) тотықсызданады , ол iшектiн кабыргасына сiңiрiледi де , какпалы вена аркылы бауырға түсіп , кайтадан етпен бөлiнедi . Ток ішекте уробилиноген iшектiн анаэ робты бактерияларымен стеркобилиногенге дейін тотықсызданады , ол да уробилиноген сияқты түссіз болады . Нәжісте стеркобилиноген ауадағы оттегімен нәжістің қызғылт - сары түсті пигменті - стеркобилинге тотыгады . жана туған нәрестелерде ішектiн микрофлорасы болмайды . Сондықтан ішекте билирубиннің биливердинге тек озара айналуы гана жүреді , ал нәжіс пен зордiн пигменттері ( стеркобилин ) түзілмейді . Сондықтан меконий жасыл -шоп тустi болады . Гемнiн ыдырауының соңғы өнімі стеркобилиноген ( стеркобилин ) негізінен пәжіспен ( тоулігіне 300 мг ) , бiраз молшерi зәрмен шығарылады ( 1-4 мг тәулігіне ) . Клиникада диагностикалык максатпен канда " тура " және " тура емес " билирубиндi аныктау , зәр мен ножісте от пигменттерін анықтау қолданылады . Канда билирубиннiн денгейiнiн артуы онын тканьдерде , сонын iшiнде терiде және шырышты қабаттарда жинақталуына әкеледі де , олардын сары туске боялуын тудырады . Бул патологиялық жағдайл саргаюлар деп аталады . Шығу тегіне байланысты олар гемолитикалык , паренхиматозды және обтурациялык болып бөлінеді . Гемолитикалық capfaio кезiнде әртүрлі себептерге байланысты туындаған эритроциттердiн гемолизі нәтижесiнде ретикулоэндотелиальды жүйенiн клеткаларынан кеп мелшерде токсикалык , " тура емес " билирубин канга түседі , Ол бауырда залалсыздандырылып улгерiлмейді . Бул билирубиннын кандагы деңгейі артады . Түзілген пигмент - стеркобилиннiн көп мөлшерде болуына байланысты нәжiс кара тустi болады , ал зәр - кою кызгылт - сары түсті болады . емес Паренхиматозды сарғаю кезiнде мембрананын откізгіштігінің артуын тудыратын бауыр клеткаларынын закымдалуы салдарынан ( улы заттармен , вирустармен ) канга билирубиннын көп мөлшерде тусе бастайды . Канда " тура " , токсикалык глюкуронидтары билирубиннын мөлшері артады . Сонымен бiр мезетте гепатоциттердiн закымдалуы нәтижесінде токсикалык билирубиннын глюкурон кышкылымен коньюгациялану процесі темендеп , канда " тура емес " билирубиннын деңгейi күрт артады . Пигменттердің аз мелшерде болуына байланысты зор мен нәжiс әлсiз боялады . Алайда , коньюгацияланбаған билирубиннын пайда болуына байланысты зор кою сары тустi болады . Обтурациялык саргаю кезiнде , өт жолдарынын бiлуi салдарынан канда " тура " және " тура емес " билирубиннын деңгейі артады . Ножіс туссiзденiп , сүр - ашык тустi болады . Ал каннан көп мөлшерде " тура " билирубиннын түсуiне байланысты зәр кою - сары түстi кебiктi болады . Жаңа туған нәрестелерде глюкуронил -трансфераза ферментінің жетіспеушілігіне байланысты билирубиннiн залалсыздандырылуы тежеледi . Қанда " тура емес " билирубиннiн денгейi артады да , жана туған нәрестелердің терiсiнiң , шырышты қабатынын сары түске боялуына океледi . Бул жагдай норестелердiн саргаюы деп аталады . Норестелердiн физиологиялык саргаюы УДФ - глюкуронилтрансферазанын синтезi кушеюi және денгейiнiн артуына байланысты 2 аптадан сон кайтады . Шала туған нәрестелерде бул саргаю узак болады . Жүйке клеткаларына токсикалык әсер көрсетуі салдарынан гипербилирубинемия бала үшiн ете қауiптi болуы мүмкін . УДФ -глюкуронилтрансферазаның белсендiлiгiн арттыру үшін фенобарбитал тағайындалады , ол ферменттiң деңгейін арттырып , жаңа туған норестелердiн саргаю белгiлерiн азайтады 32.Тіс тканінің бұзылыстары, пайда болу себептері, ағзадағы өзгерістер, тіс тканінің химиялық құрамының өзгерістері, қанның құрамындағы патологиялық процестер. Тістер дегеніміз - тагамды унтактауга арналган оте катты курылымдар болып табылады . Тағамды шайнау - ас корытудын механикалык стадиясы , онын көмегімен ас коргыту селдері : сілекей , асказан , панкреатикалык және iшек сәлi ферменттерінің әсеріне ұшырайтын тағамнын беткі кабаты улгаяды . Адамда тiстердiн 2 рет алмасуы жүреді ( ифиодонтты тип ) . Алғашында онда сүт тiстерi ( сүттi катардагы 20 тiс ) пайда болады , біртіндеп олар туракты тістермен алмасады ( 32 туракты тістер ) . Адамның тістерінің формасы , мелшерi әртүрлі болады және тағам шайнау кабаты да әртүрлі болады , сондықтан адам гетеродонтты агзага жатады . Тістің корiнiп турган болiгi коронка деп аталады , ол эмальмен коршалган , эмаль дегенiмiз - агзанын ен берік заты болып табылады және закымдауларга салыстырмалы турде туракты болады . Эмальды ендiрушi клеткалар - амелобластар , эмальды мүшенiн iшкi клеткаларынан дифференцияцияланады . Эмальдың астында дентин орналаскан , ол тiстiн негiзгi болігін күрайды . Дентин әртүрлі зақым дауларға айтарлықтай берiк емес . Ол көптеген дентинді түтікшелерден турады , түтікше дердін курамында дентинді өндіруші клеткалар - одонтобластардын цитоп - лазматикалық тармактары бар . Тiстiн жумсак бөлiгi пульпада одонтобластар , сезiмтал жүйке талшықтарының тармактары , кан тамырлары бар , сол аркылы коректік заттар тiс тканiне жеткiзiлiп , олардың алмасуынын сонғы өнімдері шығарылады . Адамдар мен суткоректілерде тістерінің көлемі белгiлi бiр мөлшерге жеткен кезде , түбiрдiн негiзiндегi тесiгi бiтеледi де , сонын салдарынан тіс пульпасы клеткаларынын трофикасы томендеп , тiстiн осуi тоқтайды . Тiстiн " мойын " бөлiгi кызыл иекпен қоршалған , ал түбiрi иек сүйегiне кiрiп турады . Тiстiн тубiрi суйекке уксас зат - цементпен жабылған . Көптеген периодонтальды талшықтар , бір жағынан цементке , екiншi жагынан -иек сүйегіне бекiтiлiп , тiстi альвеолада берiк устап туралы Тіс тканінін химиялык курамы . Тiс тканiнiн ( эмаль , дентин , пульпа , цемент ) химиялык курамы онын кызметiн жонс жалпы тiстiн қызметін анықтайды . 19.1 . кестесiнде тiс тканiндегi судын , органикалык жонс минералдык заттардын молшерi корсетiлген . Кесте 19.1 Эмаль Дентин Цемент Пульпа химиялык компоненттер органикалык заттар минералды 4,0 % 20 % 25 % 40 % 66,8 % заттар 93,7 % 71,8 % 20-30 % cy 2,3 % 13.2 % 3,2 % 30-40 % ERE MAT 19.2.1.1.Ticтiн органикалык заттары және олардын биологиялык монi . Ticтiң органикалық заттары белоктар , нуклеин қышқылдары , липидтер , кемiр - сулар , органикалык кышкылдар және витаминдер түрінде болады . куралган . Тiс тканiнiң белоктары коллаген , протеогликандар , гликопротеидтер , фосфопро тендтер , остеокальцин , альбуминдер және глобулиндер түрінде болады . Тістік және сүйектiн негiзгi белогы - коллаген болып табылады . Коллаген озiнiң химиялық табиғаты бойынша коллаген гликопротеид болып табылады . Оган пролиннiн , лизиннің , глициннің , гидроксипролиннiп және гидроксилнзиннiң жоғары мелшерде болуы тән . Сүйек тканінде және тiсте I типтi коллаген бар . Коллагеннiн курылымының негiзi - тропоколлаген болып табылады , ол уштiк спиралька оралған 3 полипептидтік тізбектерден Тропоколлаген молекуласынын калыптасуы С витаминiнiн катысуымен пролин мен лизин калдыктарынын ферментативтi гидроксильденуiмен байланысты . Бул реакциялар кезiнде тузiлген гидроксипролин мен гидроксилнзиннің ОН - топтары тропоколлагеннiн полипептидтiк тiзбектерi арасындағы косымша байланыстардың қалыптасуына катысады . Бул жагдайда тропоколлагендi молекулалар бiр - бiрiмен коваленттi косылады да , фибриллаларга бiрiгiп , коллаген молекуласын калыптастырады . Гидроксилнзиннiн OH - тобы бойынша гликолиздену процесiнде коллаген молекуласы оссификация процестері үшiн кажеттi касиеттерге ие болады . Теріс зарядталған аминқышқылдарынын радикалдары есебiнен коллаген өзiнiн курылымына катысты он зарядталган кальций иондарын жинактауга кабiлеттi болады және сол аркылы тіс пен суйек тканiнiн кальцинациясына катысады . Коллаген - баяу алмасатын белок . Онын жарты омiрлiк уакыты апталар немесе айлармен есептеледi . Тканьдер мен ас корыту солдерiнiн көптеген протеолитикалык Ферменттерi нативті коллагендi ыдырата алмайды . Коллаген катаболизмiнде өзгешелік фермент - коллагеназанын мәнi өте зор . Бул фермент глицин мен лейцин калдыктарынан түзілген пептидтi байланыс деңгейінде тропоколлаген молекуласының полипептидті тізбектерінің үшеуін де ыдыратады . Коллагеннің түзілген полипептидті фрагменттері баска да протеолитикалык ферменттер әсерiне сезiмтал болады . Агзада С витаминi жетiспеген кезде пролин мен лизин гидроксильденуi кезенiнде коллагеннiн синтезi бузылады . Полипептидтi тiзбектердiн жеткiлiксiз гидроксильденуi салдарынан тураксыз және әлсiз коллаген талшықтары түзіледі . Цинга кезінде қан тамырларынын « жарылғыштығы » мен кызыл иектiн канауымен қатар , тiстердiн босауы мен түсуі байқалады . Тістің органикалык матриксынын курамына бос жағдайда протеогликандар курамында болатын мукополисахаридтер ( глюкозамингликандар ) кiредi Tiстiн минералды заттары және олардын биологиялық мәні . Тістің құрамына Менделеевтің периодтық жүйесінің 41 элементі кіреді . Соның iшiндегi негiзгi элементтер - Ca , P , K , Na , Mg болып табылады . Бул элементтер тiстiң минералды матриксынын негiзi - гидроксиапатиттерге уксас кристалдар түзедi [ Ca10 ( PO4 ) 6 ( OH ) 2 ] n . Ticтiн минералды матриксы кристалдарынын белiгiнде екi гидроксильды топтар карбонапатит түзушi карбонаттык топтарға алмастырылған Са1 ( РО4 ) 6 СО3 , хлорапатитте хлорга , ортофторапатитте -фторга Саю ( PO4 ) 6 F2 алмастырылған . Апатиттердің кристалды торында бiр элементтiн екiншiсiмен орын алмастыруы тiстiн эмалы мен баска да ткань дерінің қасиеттерін өзгертеді . Апатиттердiн синтезi екi кезенде жүредi . Бiрiншi кезенде кальций фосфатынын аморфты тұнбасы тузiледi , екіншісінде кристаллизация жүреді . Гидроксиапатиттын кристалдары коллагенды фибриллалардың белгілі бір орталықтарында гана байланысады . Гидроксиапатиттердің синтез процесінде кальцийдын қоршаған ортанын баска да иондарымен орын алмастыруы мүмкін ( стронций , барий және т.б. ) . Кристаллизациядан сон апатиттердiн кристалдык торында кальцийдын орын алмасуы жүрмейді . Тістің тканьдерiнде минералдық заттардың мөлшері 19.2 . кестесiнде көрсетілген . Тiстiн минералды матриксының тұрақтылығын тоқтаусыз етіп тұратын үш процесс құрайды : минерализация , деминирализация , реминерализация . Бул процестердің барлығы да өзара байланысқан және ағзадағы алмасу процестерінің жағдайына , нейро - гуморальды реттеуші жүйелерге , тамактану мен коршаған ортаға , яғни экологияға байланысты болады Патология кезiнде тiс тканьдеріндегі биохимиялық өзгерістер . жатыр , ол Кариес . Кариестік негiзiнде эмальдын кальцинация процесі гидроксиапатиттер кристалдарынын формасы , колемi , багыты озгеруімен сипатталады . Органикалық қышқылдардың осерінен , Д витаминi жетiспеген кезде және калканша манындағы бездің гипофункциясы кезiнде кальций иондары гидроксиапатиттің кристалды торынан шыға бастайды . Бiрак белгiлi бiр кезенде дейiн кристаллдардың құрылымы бұзылмайды . Ары карай кальций молшерінің алғашқы томендеуiне фосфордың шығыны косылады . Карнозды закымдалу аймагында кальций мен фосфордын томендеуiмен қатар , фтор денгейi де азаяды . Органикалық қышқылдар түзілуі үшін жағымды шарт куысында кемірсулардын узак калуы болып табылады . Қышқыл өнімдердiн осерiнен жүретiн ауыз иондары кальций пондарын декальцинация механизмінің мәні - сутегі ыгыстыруында . Сонын нотижесiнде гидроксиапатиттiн турактылығы төмендейдi де , ол кышкыл ортада жеңiл ыдырайды . Негiзiнен , кальций кышкыл енiмдердi бейтараптау үшін пайдаланылады . Бул жагдайда Ca / P катынасы төмендейді . Деминерализация процестерi минерализация процестерінен басым болады . фтор жеткілікті болса , кариестің дамуы төмендейді . Суда селен концентрациясының артуы кариестің дамуын күшейтеді . Қышқылды некроз - сілекей рН - ы темендеуi салдарынан пайда болатын кариестiн пайда болуына себепкер болады . Тағам мен суда мамандык ауруы , ол тіс тканьдерiнiн еруiне , калканша безі концентрацияда Флюороз – фтордың мөлшерден тыс түсуімен байланысты пайда болатын ауру , фтор - Ферменттiк улы зат болып табылады және жоғары қызметтерінің зақымдалуын тудырады . Судағы фтордың шектеулі мөлшері - 1,5 мг / л . Ересек адам тәулігіне орта есеппен тағаммен 0,5-1,1 мг , ал сумен - 2,2-2,5 мг фторды кабылдайды . Ағзаға фтордың мөлшерден тыс түсуі балаларда эмальдың бүлінуін және ересектерде тiстердiн куыс болып калуын тудыруы мумкiн . Бул жагдайда кальцийдың жеткiлiксiз түсуi фтордын зияндылыгын күшейтедi . Жоғары концентрацияда кальций фтордын токсикалыгын бейтараптайды . Гипоплазия - Гиперплазия - тіс тканьдерiнiн ( эмальдын ) мөлшерден тыс түзiлуi , ол тіс тканьдеріне кальций жеткіліксіз мөлшерде жоне фтордын молшерден тыс тускен кезiнде байқалады . тiстiн немесе онын тканьдерiнiн дурыс жетiлмеуi . Бул закымдалу негізінен фосфорлы - кальцийлы алмасудың өзгеруімен байланысты . Бул аурудың себебі : фтордың жетіспеуі , калканша маңындағы бездердің гипофункциясы , рахит , агзанын витаминiмен жеткiлiксiз қамтамасыз етiлуi болып табылады 33.Витамин С (аскорбин қышқылы) тәуліктік мөлшері, биологиялық ролі, жетіспеушілігі, коллаген белогының синтезіне әсері, коллаген белогының синтезінің бұзылыстары. С дәрумені ( аскорбин кышқылы ) Аскорбин кышқылы - қышкыл лактоны , кұры лысы глюкозаға жакын . Екі түрде кездеседі : тотык сызданған ( АҚ ) және тотыккан ( дегидроаскорбин кышкылы ДАК ) . HO - C -2H O = C но - с O = C + 2H H - C HC HO - C - H HO - C - H Т CH₂OH CH₂OH Аскорбин қышқылы ( АҚ ) Дегидроаскорбин ҚЫШҚЫЛЫ ( ДАҚ ) Аскорбин кышкылынын бұл екi түрi тез және кайтымды турде бiрiне - бiрi айналады және кофер мент түрiнде тотығу - тотыксыздану реакцияларына катысады . Аскорбин кышкылы ауадағы оттегімен , пероксидпен және баска тотыктырғыштармен тотыга алады . ДАК цистеин , глутатион , күкiрттi сутегi әсерiнен тез тотыксызданады . Әлсiз сілтілік ортада лактонды сакинанын бұзылуы және биологиялық белсен дiлiктiң жойылуы байқалады . Тамак дайындау барысында тотыктырғыштардын катысуымен С дәруменінің біразы белсендiлiгiн жояды . С дәрумені - жана піскен жеміс , көкөністер ( 3.1 - кесте ) . Адамга кажет тәуліктік мөлшері 50-75 мг . Биологиялық қызметтерi . Аскорбин кышкылының негiзгi касиеті - онай тоты ып - тотықсыздану . ДАҚ мен бiрге АК жасушада редокс - потенциалы +0,139 в болатын тотығу - тотыксыздану жубын кұрайды . Осы касиетіне сәйкес , аскорбин кышкылы көптеген гидроксилдену реакцияларына катысады : Про және Лиз коллаген синтезі ( дәнекерлеу ұлпасынын негiзгi нәруызы ) кезiнде гидроксилденуі , дофаминнің гидроксилденуі , бүйрек үсті бездерiнiң кыртысты кабатында стероидты гормондардын синтезделуi ( 9 , 11 - тарауды караныз ) . Ішекте аскорбин кышкылы Fe3 + ионын Fe + 2 ионына дейiн тотыксыздандырады , яғни оны сiнiрiлу кабiлетiн аттырады , ферритиннен темiр дiн бөлiнуiн жылдамдатады ( 13 - тарауды кара ныз ) , фолаттын коферменттiк түрге көшуіне мумкiндiк береді . Аскорбин қышкылы табиғи антиоксиданттарға жатады ( 8 - тарауды караңыз ) . С дәруменнің бұл релiне америка халымы , екi рет Нобель сыйлығының лауреаты Л. Полинг аса кенiл белген . Ол бiр катар аурулардын алдын алу және емдеу үшін ( суық ұстап калу сиякты ) аскорбин кышкылынын бiрден кеп мелшерiн ( 2-3 г ) дейін С дәрумені жетiмсiздiгiнiң клиникалык көрiнiстері . Аскорбин кышкылынын жетiмсiздiгi кырқұлақ ( цинга ) ауруын туғызады . Қыркулак ауруы тамак тын рационда жаңа піскен жемiстер және көкөніс тер болмағанда дамитындығы туралы осыдан 300 жыл бұрын , яғни ұзақ уақыт теңiзде жүзгенде және солтүстік экспедицияда жургендерде байкал хандығы туралы жазылған . Бұл ауру , тамакта С дәрумені жетіспегенде дамиды . Кыркулак ауруымен адамдар , маймылдар және теңіз шошкасы ауы рады . Адәруменоздың негiзгi көрiнiсi дәнекерлеу ұлпасынын нәруызы коллаген синтезi бұзылуынан байкалады . Нәтижесінде , тіс түптерiнiң босауы , тiстердiн козгалуы , кыл тамырлардын бүтіндігі бұзылуы ( тері астылык кан кұйылу ) байқалады . Icik , буындарда ауыру , анемия дамиды . Кыр кұлак кезiндегi анемия темiр корын жұмсау кабі летi бұзылгандыктан және фолий қышқылы мета болизмiнiн бұзылуынан пайда болады 34.Пигмент алмасуы, гемоглобиннің ыдырауы қанның құрамында гемоглобиннің қалыпты мөлшері, пигмент алмасуының бұзылыстары, сары ауру түрлері, ағзадағы өзгерістер, нәжіс пен зәрдегі пигменттердің өзгеруі, қалыпты жағдайда қанның құрамындағы билирубиннің мөлшері. Белоктар алмасуының шығарылуға тиіс ен басты сонгы өнімі - мочевина бол табылады . Мочевина ( несеп нәрі ) бауырда синтезделедi , мунда аммиактын зал сыздандырылуы жүреді . Қанда мочевина мөлшерінің өзгеруі оның синтезі және шығары процестерінің арасындағы қатынасына тоуелді . Өткір бүйректік жетіспеушілік кезінде кан мочевина мелшерi күрт артады . Бұл жағдайда мочевинанын зәрмен шығарылуы төмендей Қанда мочевина денгейi созылмалы бүйректік жетіспеушілік кезінде де арта Мочевинанын түзiлуi бузылған кезде , атап айтканда бауыр циррозы , откiр сар атрофиясы , мышьяк , фосфор және баска улы заттармен уланган кезде канда және зәр мочевина денгейі төмендейді . Зәр кышкылы- нуклеин кышкылдарынын курамына кіретін пуриндік негiздер- аден мен гуаниннын ыдырауынын сонгы енiмi болып табылады . Зор қышқылынын мөлше подагра кезiнде артады ( гиперурикемия ) , ол ауру агзада зәр кышкылынын кеп мөлшер тузiлуiне , сонымен қатар алғашқы зәрден онын реабсорбциясынын кобеюіне байланыс болады . Подагра кезiнде зәр кышкылынын деңгейi өзгеріп отыруы мүмкін , яғни арть отырады немесе калышты жағдайға келедi . Канда зәр қышқылынын денгейi калыпты болг кезде де , клиникалык белгiсi көрiнген жағдайда подаграны жокка шыгаруга болмайды . 3 = кышкылының мөлшері сонымен катар нуклеопротеидтердiн кеп мөлшерде ыдырауыме ететін аурулардын барлыгында да кездеседi . Бул бүйрек аурулары , жүрек декомпенсациясь диабегтiк кома , лейкоз , гемолитикалык анемия және т.б. орын алады . Креатиннын зәрмен белiнуi ( кретинурия ) кішкентай балаларга тән . Креатинурия креатиннын синтезі мускулатураның дамуынан басым болуына байланысты . Ересе адамдарда зормен креатин емес , креатинин белiнедi . Ересек адамдарда креатинурия булшы ет тканiнiн барлык ауруларында кездеседі , бул креатиннын фосфорильденуі ме Фиксациясы бузылуына байланысты . Мундай ауруларға прогрессивті булшык ет дистро фиясы , миастения , миотония , миозит жатады . Креатинурия кезiнде креатиннын зәрмен болiнуi темендейдi . Креатинин азотты алмасудын сонгы енiмi болып табылады және ағзадан зормен шығарылады . Бүйрек ауруларынде кан сары суында креатининнын деңгейі артады . Қанда креатинин мөлшерінің тұрақты артуы бүйрек сүзгісінің жұмысының бүзылуын көрсетеді . Қанда креатинин мөлшерінің артуы буйректе фильтрацияның 50 % -ға азаюына сәйкес келеді . Сонымен қатар , зор жолдарының , iшектiн бітелуі , буйрек үсті бездерiнiн гиперкызметі , жуктiлiк кезiнде канда креатишын молшерi артады . Билирубин- гем ыдырауының соңғы онімі болып табылады . Билирубин- құрамында гем бар курделі белоктардын катаболизмы кезінде түзіледі . Мүндай белоктарга : кан гемоглобины , бұлшық ет ткані многлобині , цитохромдар , каталаза жоне т.б. жатады . Билирубиннын түзiлуiнiң негiзгi кайнар козi- гемоглобин болып табылады . Ретику лоэндотелиальды жүйенiн клеткаларында , атап айтқанда бауырдын купфер клеткаларында , кок бауырда , сонымен катар кез - келген мүшенің донекер тканінің гистиоциттарында гемоглобиннын ыдырауы отедi . Билирубин агзадан оттін курамында болінеді , сондықтан от пигменті деп аталады . Қанга келіп түскен билирубин қан плазмасынын альбуминдерінде адсорбцияланады , сондыктан оны " тура смес " деп атайды , ойткенi ол Эрлих диазореактивімен тура емес реакция көрсетеді . Бүл реакция кан сары су белоктарын алдын ала спиртпен түнбаға түсірген кезде ғана көрінеді . Тура емес билирубин глюкурон қышқылымен байланыспайды , сондыктан оны бос немесе коньюгацияланбаган билирубин деп те атайды.Билирубин диглюкуронидын " тура " билирубин деп атайды , өйткені ол тура диазореакция корсетедi , ягни реакция кан сары суын спиртпен алдын - ала тунбага тусiрмесе де көрінеді . Жіңішке ішекте түзiлетiн мезобилиноген жартылай сiңiрiледi , какпалы венага келіп түседі де , кан ағынымен бауырга жеткiзiлiп , ди- және трипирролдарға дейін ыдырайды . мезобилиноген ( уробилиноген ) кан айналымынын жалпы жолына және Яғни , сау агзада зэрге туспейдi . Бауырдын гепатоциттерi закымдалған кезде мезобилиногеннін ( уробилиногеннiн ) ди және трипирролдарга дейiн ыдырауы бузылады . Соның нәтижесінде мезобилиноген ( уробилиноген ) канга , одан ары зәрге келіп түседі . Әртүрлі этиологиясы бар сарғаю кезінде от , ножіс , зәр пигменттерінің әртүрлi бөлiнуi жүредi , бул саргаюдын дифференциальды диагностикасы ушiн пайдаланылады . Сарғаю гемолитикалык , паренхиматозды және обтурациялык болып бөлінеді . Кесте 16.3 . Саргаюлардын дифференциалды диагностикасы Сарғаю турi Қан Зор Ножic Бауыр - билирубин Уроби- Стеркоби ДЫҢ M тура тура лин лин кызмет терi емес гемолитикалык арткан арткан N немесе норма арткан паренхиматозды арткан курт арткан Төмен озгерг . арткан Обтурациялык Біраз арткан . + 0 0 норм 35.Қанның құрамында иодтың қалыпты жағдайда мөлшері, табиғатта таралуы биологиялық ролі, гипо-; гиперфункциясы. (Йод маңызды микроэлемент болып табылады. Йод омыртқалы жануарлардың дұрыс жұмыс істеуі үшін өте маңызды эндокринді көптеген басқа органдарда, соның ішінде ас қорыту және репродуктивті жүйелерде кішігірім рөл атқарады. Құрамында йод бар қосылыстардың жеткілікті мөлшері барлық даму кезеңдерінде, әсіресе ұрық пен нәресте кезеңінде және диеталарда маңызды. Қалқанша безі гормондар, тироксин (T4) және трииодтиронин (T3). Мыналар молекулалар қосымша конденсация өнімдерінен жасалған амин қышқылы тирозин, және құрамында йод бар шығарылғанға дейін сақталады ақуыз деп аталады тиреоглобулин. T4 және T3 төрт және үштен тұрады атомдар сәйкесінше бір молекулаға йод; йод T4 молекулалық салмағының 65% және T3-тің 59% құрайды. Қалқанша без йодты белсенді түрде сіңіреді қан осы гормондарды өндіріп, қанға жіберу, екінші гормонмен реттелетін әрекеттер деп аталады де белсенді емес гормондар, олар биологиялық әсері жоқ және тез жоюға дайын. Көп таралған йод жетіспеушілігінен туындайтын – зоб , қалқанша бездің ұлғаю ауруы, бұл қабыну, қан ағу. Эндемиялық (аймақтық) зоб – қалқанша без ұлғаюымен анықталатын белгілері бар, йод жетіспеушілігі жəне тұрғындардың жаппай зақымдануы мүлдем, белгілі географиялық аймағына байланысты немесе салыстырмалы түрде мүмкін болатын ауру. Иодтың негізгі ролі – қалқанша без гормонын құрауға қатынасуы . Қалқанша без гормонының ролі: - ұрық, ми дамыуында жəне нəрестенің ақыл – ой дамуымен де анықталады; - энергетиканық ауысудың қалыптылығын да қамтиды; - белок синтезін ынталандырады; - қандағы холестрин деңгейін төмендетеді; - өсу процесін жəне сүйек қаңқасының жетілуін бақылайды; - иммундық жүйеке əсер етеді; - ұрпақ жаңғыртуда, ден саулық сапасын анықтайды. Аурулық жайы, созылмалы йод жетіспеушілігімен байланысты . Ол жас ерекшелігіне байланысты құбылуының маңызы бар. Кез келген жаста Зоб , клиникалық немесе сублиникалық гипотиреоз , инфекцияның төзімділігін төмендетеді. Ұрықта Зоб, перинатальдық шетінеуі жоғары. Нəрестеде (жаңа туған) Туа бітетін ауытқу дамуы, туа біткен гипотиреоз, кретинизм. Балалармен жас өспірімдерде Зоб, гипотиреоз, дамуда ақыл – ой жетіспеушілігі, жұмыс қаблеттілігі төмен, ауыр науқастылық, созылмалы ауруға икемділік, жыныстық дамудың бұзылуы. Ересектер мен қарттарда Зоб, гипотериоз , ақыл-ой жəне дене дамуының жетіспеуі, жұмысқа қаблетсіздік, атеросклероздағы акселерация. Бала туатын əйелдерде . Зоб, гипотериоз, бедеулік жəне түсік, жүктіліктен туындаған аурушылықтың өршуі, жынысқа қатысы жоқ дерттер, жүкті əйелдің қан аздығы. 36.Қан плазмасының белоктары, патологиялық жағдайда өзгеру себептері, патологиялық өзгерістер. Кейбiр патологиялық жағдайларда кан плазмасынын жекелеген белоктары мөлшерінің өзгеруі Белок мөлшері өзгеретін жағдайлар Томендеуi Белок артуы 3 1 2 катерлі iсiктердiң альфа - 1 Созылмалы кабынуларда , ҚЫШҚЫЛ гликопротеин полиартритте , метастазда протромбин Бауыр ауруларында , антикоагулянттармен емдегенде Вильсон ауруында Жүктілік кезінде Коновалов церулоплазмині Альфа - антитрипсин Альфа 2 - антитромбин кабыну процестерінде Бауыр қызметi закымдалған ERT кезде Альфа 2 - макроглобулин Нефротикалык синдром , бауыр аурулары , диабет кезінде холинэстераза Гаптоглобин Трансферрин С - реактивті белок Бета - липопротеидтер 16.3.2 . Каннын ферменттері Бауыр аурулары , гипотиреоз , бронхиальды астма , ревматизм , миокард инфарктысы , операциядан кейiнгi кезенде Нефроз , катерлi iсiк метастазы кезінде кабыну , инфекция , ревматикалық калтырауык , метастазды катерлі ісік Өткір инфекция Обтурациялык сарғаю , атеросклероз , нефротикалык синдром , гипотиреоидизм процесс аскынган кезде кайтадан пайда болады . « Өткір кезен » белоктарына сонымен катар кышкыл а1 - гликопротеин , церулоплазмин , альфа 2 - макроглобулин жатады . Қан сары суы белоктарынын бета глобулинды фракциясында : бета - липопротеидтер иондарын тасымалдайтын белоктар , сонын iшiнде ( ТТЛГ ) , гликопротеидтер , металл трансферрин болады . Гамма - глобулинды фракцияда антиденелер ( иммуноглобулиндер ) бар . Агар гелiнде электрофорез одiсiмен қан сары суында 7-8 фракциялар анықталады , ал крахмалды гельде электрофорез кезiнде 16-17 фракция анықталады . ашып , зерттеулердiн физико - химиялык әдiстерi кан плазмасынын Қазiргi замандагы шамамен 200 турлi белоктарын сипаттауга мүмкіндік берді . Клиникалық практикада кан плазмасында жалпы белок молшерi өзгеретiн патологиялык жагдайлар жиі кездеседі . Гиперпротеинемия - кан плазмасында жалпы белоктың молшерiнiң артуы . Салыстырмалы гиперпротеинемия ағзаның сусыздануымен сипатталатын патологиялык жагдайлар кезінде дамиды . Сусыздану плазмада белоктар концент рациясынын артуына океледi . Салыстырмалы гиперпротеинемия куйiп калу кезінде , жінішке ішектің жоғарғы бөлiктерiнiн откiзгiштiгiнiн бузылуы салдарынан болатын диарея , кусу кезінде кездеседі . Көбінесе абсолютты емес , салыстырмалы гипер Протеинемия дамиды . Абсолютты азаюымен гиперпротеинемия судын емес , белоктардын көп мөлшерде синтезделуімен байланысты болады . Абсолютты гиперпро теинемия ретикулоэндотелиалды жуйенiн инфекциялык немесе токсикалык факторлар әсерiнен закымдалуы кезінде дамиды да , сонын салдарынан иммуноглобулиндердің синтезi курт артады . Гиперпротеинемия калыпты жағдайда плазмада кездеспейтін патологиялык белоктардын пайда болуы есебінен де дамуы мүмкін . Мысалы , өзгешелік миеломды белоктар плазмоцитарлы миелома кезiнде пайда болады . Плазмада патологиялык белоктардын пайда болуы парапротеинемия деп аталады . Яғни , миеломды ауру кезiнде парапротеинемия дамиды . ГипопротеинеМИЯҚАН плазмасында жалпы белок мөлшерінің төмендеуі . Гипопротеинемия бірқатар себептерден болуы мумкін : тағаммен белоктын жеткіліксіз тусуі салдарынан ( асказан - ішек жолдарынын закымдалуы , ашыгу ) , жүрек кызметiнiн декомпенсациясы кезiнде ағзада судын жинақталуы немесе бауыр циррозынан болатын iсiктер кезiнде . Нефрит , липоидты нефрозда бүйректін сүзгiсiнiн улгаюы кезiнде . Гипопротеинемия кебiнесе альбуминдер мелшерінің азаюы есебiнен дамиды . Каннын баска белоктарына караганда альбуминдердiн молекулярлык салмагы аз болады , сондыктан олар агзадан зормен бірге онай шығарылады . Ерекше көрінетін гипопро теинемия - нефротикалык синдромнын туракты және манызды патогенетикалык компоненті болып табылады . Капиллярлар кабыргасынын өткiзгiштiгiнiн күрт артуы клеткааралык кеңiстiкке кан агымынан альбуминдердiн шыгуына әсер етеді . Бауырда кан плазмасы белоктары синтезiнiң тежелуi бауырдын өткір дистрофиясы , токсикалык гепатит кезiнде байкалады . Көбiнесе гиперпротеинемия гиперглобулинемиямен , ал гипопротеинемия - гипоаль буминемиямен байланысты болады . Екі жағдайда да альбуминды - глобулинды коэф фициент темендейді . Гиперпротеинемия сиякты , гипопротениемия да өзгешелiгi төмен көрсеткіш болып табылады және наукастын жағдайынын тек ауырлыгын багалау ушін манызы бар . Көп жағдайда жекелеген белоктык фракциялардын проценттік катынасы өзгередi , ал кан сары суында белоктын жалпы молшерi калыпты деңгейде калады . Мундай жағдай диспротеинемия деп аталады . гана Диспротеинемия кезiнде белок калыпты мөлшерде болганда жекелеген белоктык фракциялардын проценттік катынасы өзгереді . Мысалы , өткір кабыну процестерінде ( пневмониянын алгашкы кезені , өткір полиартрит , өкпенiн экссудативті туберкулезі , откір инфекциялык аурулар ) : альбуминдер - темендейдi anast 327 альфа 1 және альфа 2 - глобулиндер - орташа артады гамма - глобулиндер - аурудын сонгы кезендерiнде артады 37.Қанның құрамында патологиялық белоктар, пайда болу себептері, анықтау әдістері, қандағы өзгерістер. Кан плазмасының белоктары . Альбумин және басқа да тасымалдаушы белоктар . Глобулиндер . Өткір кезең белоктары . Қан плазмасынын белоктары Жалпы белок 65-85г / 15,5-21,9 %альбуминдер 40/45г/л глобулиндер 25/30г/л Альфа 1 - глобулиндер 2.5/5.0% Альфа 2 - глобулиндер 5.8-8.9% бета - глобулиндер 11.0-13.% гамма - глобулиндер 15.5. 21.9% Иммуноглобулиндер Электрофорез әдісін пайдалана отыра , кан плазмасынын белоктарын 3 топқа белуге болады : альбуминдер , глобулиндер , фибриноген . Қазіргі кезде клиникалық зерт ханаларда Қағазға кан сары суы белоктарын электрофорездік бөлу әдісі кеңінен пайдаланылуда . Бұл жағдайда қан сары суынын белоктары альбуминдерге және глобулиндердің 4 фракциясына ( альфа 1 , альфа2 , бета , гамма ) бөлінеді . Альбуминдер каннын ен жеңіл белоктары , салыстырмалы молекулярлы салмағы -70000 . Қандағы жоғары концентрациясы мен аз молекулярлык салмағына байланысты альбуминдер канның онкотикалық кысымын калыптастыруда маңызды орын алады . Альбуминдер концентрациясының 30 г / л - ға дейін азаюы онкотикалық қысымның төмендеуі мен ісіктердің дамуына әкеледі . Альбуминдер гормондарды , холестериндi , от пигменттерін , бос май кышкылдарын , кальцийды , емдi заттарды , бояуларды тасымалдайды . Альфа 1 - глобулинды фракцияда альфа - липопротеидтер ( ТЖЛП ) , гликопротеидтер , трипсинды ингибиторлайтын белоктар ( антитрипсин , откір кезец белогы ) иондарымен байланыскан белоктар бар . металл , Альфа 2 - глобулинды фракцияда альфа - липопротеидтер ( ТЖЛП ) , гликопротеидтер , гаптоглобин ( өткір кезең белогы ) , С - реактивті белок , металдар ионын белоктар , трипсин ингибиторы бар . Гаптоглобин белогы гемоглобинмен байланысады да , онын ретикулоэндотелиалды жүйе клеткаларына сiнiрiлуiн анықтайды . тасымалдайтын өзгешелік Сау адамнын кан сары суында С - реактивті белок болмайды , бірақ қабыну және тканьдер некрозымен сипатталатын патологиялык жағдайлар кезінде анықталады . Бүл белок аурудың өткір кезенiнде пайда болады , сондыктан оны " Өткiр кезен " белогы деп атайды . Ауру созылмалы түрге өткен кезде канда С - реактивті белок жоғалады да процесс аскынган кезде кайтадан пайда болады . « Өткір кезен » белоктарына сонымен катар кышкыл а1 - гликопротеин , церулоплазмин , альфа 2 - макроглобулин жатады . Қан сары суы белоктарынын бета глобулинды фракциясында : бета - липопротеидтер иондарын тасымалдайтын белоктар , сонын iшiнде ( ТТЛГ ) , гликопротеидтер , металл трансферрин болады . Гамма - глобулинды фракцияда антиденелер ( иммуноглобулиндер ) бар . Агар гелiнде электрофорез одiсiмен қан сары суында 7-8 фракциялар анықталады , ал крахмалды гельде электрофорез кезiнде 16-17 фракция анықталады . ашып , зерттеулердiн физико - химиялык әдiстерi кан плазмасынын Қазiргi замандагы шамамен 200 турлi белоктарын сипаттауга мүмкіндік берді . Клиникалық практикада кан плазмасында жалпы белок молшерi өзгеретiн патологиялык жагдайлар жиі кездеседі . Гиперпротеинемия - кан плазмасында жалпы белоктың молшерiнiң артуы . Салыстырмалы гиперпротеинемия ағзаның сусыздануымен сипатталатын патологиялык жагдайлар кезінде дамиды . Сусыздану плазмада белоктар концент рациясынын артуына океледi . Салыстырмалы гиперпротеинемия куйiп калу кезінде , жінішке ішектің жоғарғы бөлiктерiнiн откiзгiштiгiнiн бузылуы салдарынан болатын диарея , кусу кезінде кездеседі . Көбінесе абсолютты емес , салыстырмалы гипер Протеинемия дамиды . Абсолютты азаюымен гиперпротеинемия судын емес , белоктардын көп мөлшерде синтезделуімен байланысты болады . Абсолютты гиперпро теинемия ретикулоэндотелиалды жуйенiн инфекциялык немесе токсикалык факторлар әсерiнен закымдалуы кезінде дамиды да , сонын салдарынан иммуноглобулиндердің синтезi курт артады . Гиперпротеинемия калыпты жағдайда плазмада кездеспейтін патологиялык белоктардын пайда болуы есебінен де дамуы мүмкін . Мысалы , өзгешелік миеломды белоктар плазмоцитарлы миелома кезiнде пайда болады . Плазмада патологиялык белоктардын пайда болуы парапротеинемия деп аталады . Яғни , миеломды ауру кезiнде парапротеинемия дамиды . ГипопротеинеМИЯҚАН плазмасында жалпы белок мөлшерінің төмендеуі . Гипопротеинемия бірқатар себептерден болуы мумкін : тағаммен белоктын жеткіліксіз тусуі салдарынан ( асказан - ішек жолдарынын закымдалуы , ашыгу ) , жүрек кызметiнiн декомпенсациясы кезiнде ағзада судын жинақталуы немесе бауыр циррозынан болатын iсiктер кезiнде . Нефрит , липоидты нефрозда бүйректін сүзгiсiнiн улгаюы кезiнде . Гипопротеинемия кебiнесе альбуминдер мелшерінің азаюы есебiнен дамиды . Каннын баска белоктарына караганда альбуминдердiн молекулярлык салмагы аз болады , сондыктан олар агзадан зормен бірге онай шығарылады . Ерекше көрінетін гипопро теинемия - нефротикалык синдромнын туракты және манызды патогенетикалык компоненті болып табылады . Капиллярлар кабыргасынын өткiзгiштiгiнiн күрт артуы клеткааралык кеңiстiкке кан агымынан альбуминдердiн шыгуына әсер етеді . Бауырда кан плазмасы белоктары синтезiнiң тежелуi бауырдын өткір дистрофиясы , токсикалык гепатит кезiнде байкалады . Көбiнесе гиперпротеинемия гиперглобулинемиямен , ал гипопротеинемия - гипоаль буминемиямен байланысты болады . Екі жағдайда да альбуминды - глобулинды коэф фициент темендейді . Гиперпротеинемия сиякты , гипопротениемия да өзгешелiгi төмен көрсеткіш болып табылады және наукастын жағдайынын тек ауырлыгын багалау ушін манызы бар . Көп жағдайда жекелеген белоктык фракциялардын проценттік катынасы өзгередi , ал кан сары суында белоктын жалпы молшерi калыпты деңгейде калады . Мундай жағдай диспротеинемия деп аталады . гана Диспротеинемия кезiнде белок калыпты мөлшерде болганда жекелеген белоктык фракциялардын проценттік катынасы өзгереді . Мысалы , өткір кабыну процестерінде ( пневмониянын алгашкы кезені , өткір полиартрит , өкпенiн экссудативті туберкулезі , откір инфекциялык аурулар ) : альбуминдер - темендейдi anast 327 альфа 1 және альфа 2 - глобулиндер - орташа артады гамма - глобулиндер - аурудын сонгы кезендерiнде артады 1 түр - гиперхиломикронемия . Хиломикрондар мөлшері көп болады және ТӨТЛП - дің мөлшері біраз артады . Яғни , қанда үшацилглицеридтер мөлшері ( бейтарап майлар ) қалыпты жағдайға қарағанда 10-40 есе артады . Холестерин мөлшері шамалы ғана артады . Гиперхиломикронемия липопротеидлипазаның туа біткен жетіспеушілігі салдарынан дамиды . Қаннан тканьдерге майлардын туi бузылады . Гиперхиломикронемия ( туа біткен холестериннің гиперлипопротеинемия ) теріде жалбыршак түрінде сипатталады ( ксантоматоз ) . Гиперхиломикронемияның панкреатиттер болып табылады . жинакталуымен кездесетін салдары жиi 2 - түрi - гипер - бета - липопротеинемияның 2 нускасы бар : а ) ТТЛП мөлшері көп , яғни холестеринның мөлшері көп ; 6 ) ТТЛП ЖӘНЕ ТӨТЛП мөлшері көп , яғни холестерин мен бейтарап майлардын мелшерi калыпты жағдайдан коп болады . 2 а және 2 6 типті гипер - бета - липопротеинемия атеросклероздын дамуымен қатар кездеседі . бе 3 - түрі флотирлеуші гиперлипопротеинемия . Пре - бета - липопротеиндердiң ( ТӨТЛП ) ипопротеиндерге ( ТТЛП ) айналуы бұзылады . Ерекше немесе " Флотирлеуші " ТӨТЛП пайда болады . Бейтарап майлармен катар , оларда өте көп мөлшерде холестерин болады . Бұл гиперлипопротеинемия негізінен аяк - кол және жүрек қан тамырларының закымдалуымен жүретiн атеросклероздың дамуымен катар жүреді . 4 - түрi гипер - пре - бета - липопротеинемия . ТӨТЛП Мөлшері курт артады , хиломикрондар болмайды . Диабет , жүректің ишемия ауруы , семiздiк кезiнде кездеседі . 5 - түрi - гипер - пре - бета - липопротеинемия және хиломикронемия . Канда бейтарап майлардын және холестериннің мөлшері артады . Липопротеинемияның бұл түрі ксантоматоз дамуымен катар жүреді 38.Лактатдегидрогенеза ферменттері (ЛДГ1, ЛДГ2, ЛДГ3, ЛДГ4, ЛДГ5) қанның құрамында қалыпты мөлшері, клиникалық маңызы, қанның құрамында пайда болу себептері, ағзадағы патологиялық өзгерістер. Медицинада ферменттер аурудын диагностикасында пайдаланылады . Мысалы , миокард инфарктысы кезiнде кан сары суында АСТ , КФК , ЛДГ , ( ЛДГ ,, ЛДГ2 ) белсенділігі артады , ал гепатиттер Кезiнде АЛТ , ЛДГЗ белсендiлiгi , панкреатиттерде альфа - амилазанын белсенділігі артады . Ферменттер барлык дерлік мушелер мен тканьдерде орналаскан . Алайда мүшелер мен тканьдердің ферменттік курамы бірдей болмайды . Әртүрлі маманданған қызмет аткаратын дифференциалды клеткалар оздерiнiң ферменттік курамы бойынша ерекшеленеді . Мысалы , бауырдын клеткаларында мочевинаны синтездеуге , глюконеогенезге , билирубинді залалсыздандыруға қажетті ферменттер жиынтығы бар , ал бүйрек үсті безінін клеткаларында стероидты гормондарды синтездейтін ферменттер бар және т.б. Кейбір ферменттер бір немесе екi мүшеде гана кездеседі . Булар мүшеөзгешелік Ферменттер . Мысалы , сахараза мен лактаза тек кана ішектің шырышты қабатында гана тузiледi , лактатдегидрогеназанын изоферменттері ( ЛДГ , ЛДГ2 ) негізінен журек бұлшык етiнде , ЛДГ4,5 - бауырда , гистидаза - бауыр және терi клеткаларында кездеседi . Клетканын iшiнде ферменттер бiркелкі орналаспайды . Ферменттер өздерінің биос интезі жүретін клеткалардың iшiнде ғана кызмет етеді . Буларга ас қорыту жолдарынын және каннын ую процестерiне катысатын ферменттер ғана жатпайды . Молекулярлык салмағы жоғары болғандықтан ферменттер плазматикалық мембра надан ете алмайды , сондыктан сау адамнын кан плазмасынын ферменттік курамы ме концентрациясы клеткадағыға қарағанда едәуір төмен болады . Сау адамнын плазмасынын ферменттері шартты түрде үш топқа бөлінеді : 1. плазмаезгешелiк ферменттер 2. клеткалык ( индикаторлык ) ферменттер , 3. экскреторлык ферменттер . Плазмаөзгешелік ферменттер бауырда синтезделедi және өзінің каталитикалык әсерін плазмасында көрсетеді . Плазмаөзгешелік ферменттерге бауырдын липопро канның ую ферметтері , фибринолиздің жән теидлипазасы , холинэстераза , лизоцим , каннын кининогенездін ферменттері ( тромбин , плазмин , кининоген ) , ренин жатады . Клеткалы ( индикаторлык ) ферменттер клеткада синтезделедi және сонда кызмет етеді . Сау адамны кан плазмасында олардын концентрациясы төмен болады және клеткалардын картаюы ме ыдырауынын физиологиялык процестеріне байланысты болады . Экскреторлык ферменттер негiзiнен бауырда синтезделедi . Оларға лейцин , аминопептидаза , сiлтiлi фосфотаза және т.б жатады . Экскреторлы ферменттер деп аталу себебі олар ағзадан еттің құрамында шыға рылады . Патология кезiнде плазмадағы ферменттердiн молшері мен белсенділігі артуе ( гиперферментемия ) пемесе темендеуi ( гипоферментемия ) мумкiн Көбінесе плазмаөзгешелік ферменттердің мөлшері төмендейді , бул оларды өндіруші мүшенін , атап айтқанда бауырдың қызметінің зақымдалуын корсетеді . Клеткалык , әсіресе мушсөзгешелік ферменттердің белсенділігін анықтаудын улкен клиникалық мәні бар.Қанда осы ферменттердің белсенділігінің артуынып -гиперферментемиянын диагностикалык МОНI зор . Гиперферментемия - ағзаның ор түрлі зақымдаушы осерлерге жауабының күрделі реакциясы , ол әртүрлі факторларға байланысты болады : 1.Ферменттер биосинтезінің ұлғаюының арқасында зақымдалган мушелерден ферменттердің агымына шыгуы . Ферменттердін шыгу жылдамдыгы осы мушеде берiлген ферменттердің молшеріне , ферменттер молекуласынын колемiне , клетка ішінде орна ласуына байланысты болады . Закымдалган мушеден цитозоль ферменттерi анагурлым тез арада босап шыгады . Ал одан да терен закымдалулар кезiнде клеткалык органеллалармен байланысқан ферменттер канда пайда болады . Зақымдалған тканьдерден ферменттердің шыгуы мен олардын клеткадагы молшерiнiн томендеуi - кері байланыс принципі бойынша закымдалган жерде осы ферменттердiн синтезiн ынталандырады . 2. Зақымдалған жерде ғана емес кан агымында да клеткалык ферменттердiң белсенділігінің кан артуы . Гиперферментемиянын узактыгы мен денгейiне көрсетілген факторлардан баска ферменттердiн залалсыздану жылдамдығы мен кан ағымынан шығарылуы да әсер етеді . Көптеген ферменттердiн салыстырмалы молекулярлық салмағы 65000 - нан асады , сондыктан зәрмен шыгару каннан ферменттерді алып кетуде манызды роль аткармайды . Темен молекулярлык салмагы бар ферменттердiн молекулалары , мысалы амилазанын , сау буйректiн орамдарынан отiп , зәрмен шыгарылады . Өтпен шыгарылатын ферменттердің саны да шектелген . Сондықтан белсендi ферменттердiн зормен немесе ет аркылы шыгарылуымен патологияда кан сары суында олардың белсендiлiгiнiң тез төмендеуін тусiндiре алмаймыз . Закымдалган мүшеден канга откеннен кейiн ферменттердiн кан тамырының iшiнде ыдырауы басталады . Содан кейін , белсенділігінен айрылган ферменттер ретикулоэндотелиальды жуйенiн клеткаларымен байланысады және катаболизмге ушырайды . Әрбір мүшеде өзiне гана тон ферменттер жиынтыгы болады , олар осы мүшеде патологиялык процесс дамығанда канга шыгады . Клеткалык ферменттерге сондай - ак изоферменттер де жатады . Изоферменттер дегеніміз - бiрдей реакцияны катализдейтін Ферменттер тобы . Бiрак бул топтын әрбiр ферментi физико - химиялык касиеттерімен ( электрофорезлiк козгалгыштыгы , рН оптимумы , ингибиторларға сезімталдығы және т.б. ) және суббірліктік курамымен ерекшеленеді . Әсiресе ең көп зерттелгенi лактатдегидрогеназа изоферменттерi ( ЛДГ ) . Оларга ЛДГ , ЛДГ2 , ЛДГ , ЛДГ4 , ЛДГз жатады . Жүректе ЛДГ және ЛДГ , изоферменттерiнiң белсенділігі негурлым жогары . Ал бауырда , канка булшык еттерiнде ЛДГ4 пен ЛДГз басым болады . Малатдегидрогеназанын , изоцитратдегидрогеназанын , глутаматдегидрогеназа - нын , аспартатаминотрансферазанын , креатинфосфокиназанын жоне т.б. изоферменттерi мүшелер мен тканьдерде тандамалы орналаскан . Зертханалы диагностика максатында белгiлi бiр мүше мен тканьге катысты бiрнеше мүшеозгешелік ферменттер ( ферменттер спектрi ) кан сары суынын курамында анық талады . Мысалы , миокард инфарктысы кезiнде ЛДГ . , аспартатаминотрансфераза , креатинфосфокиназа , бета - гидроксибутират дегидрогеназалардын белсендiлiгi аныкталады . Бауырдың зақымдалуында ( Боткин ауруында ) ЛДГ4 , ЛДГ 3 , аланинаминотранферазанын ( АЛТ ) , сорбитдегидрогеназанын белсендiлiгi анықталады . Кан сары суында клеткалык , мүшеөзгешелік ферменттердің белсенділігінің артуы бойынша патологиялык процесстiн кай жерде орын алғаны туралы корытынды жасауға болады . Аурудың энзимдік диагностикасындагы жана бағыттар Барлык метаболитикалык процесстер зат алмасудың катаболитикалык және анаболитикалык реакцияларынан құралады . Бұл көмірсулардың , липидтердің , амин қышқылдарының , жай және күрделі белоктар мен нуклеин қышқылдарына катысты . Катаболитикалык процесстердi катаболизмнің өзгешелiк реакциялары және жалпы реакциялары деп белуге болады . Бұл процесстердiн орын алуы , клеткадағы ферменттер сияқты , әртүрлі болады . Егер өзгешелiк реакциялар көбінесе клетканын цитозолінде етсе , катаболизмнің жалпы реакциялары митохондрияларда өтеді . Мұнда ферменттердің сәйкес бар . Барлық метаболитикалык процесстерді байланыстырушы бөлік энергетикалык алмасу болып табылады , онын ферменттерi де негiзiнен митохондрияларда орналаскан . ЖИЫНТЫҒЫ Кез - келген ауру кезінде ферменттер белсенділігінің өзгеруіне байланысты туындаған заттар алмасуының әртүрлі бөлiгiнiң бұзылыстары орын алады . Кандай фермент өзінің белсенділігін өзгертсе , соған байланысты заттар алмасуының бөлiгi де зақымдалып , соған сәйкес патологиялык процесс дамиды . Алайда аурулардың туындауына деген осындай көзкарас клиникалык практикада әлі орын ала койган жок . Диагностикада көбінесе мүшеөзгешелік ферменттердiн белсендiлiгiнiң өзгеруі туралы мәліметтер пайдаланылады . Бул паталогиялык процесстiн кай жерде пайда болғанын ғана көрсетеді , алайда онын пайда болу механизмiн түсiндiре алмайды . Калыштысып келе жаткан патологиялык процестің ерте функционалды диагностикасынын стратегиясы метаболизмнiн накты белiктерiнiң статусын анықтауға , сол арқылы ферменттердiң белгiлi бiр топтарын зерттеу жолдарын іздестіруге бағытталуы қажет 39.Қанның ұюы, фазалары, қан ұюының бұзылыстары, қанның ұюына витамин К-нің биологиялық ролі. Гемофилия, пайда болу себептері. Қан тамыры зақымдалған кезде бiрқатар ферментативтік реакциялар iске косылады да , сонын салдарынан каннын агуын токтатын- тромб түзiледi ( гемокоагуляция ) . Тромбты тузуге қабілеттіліктің азаюы өмірге кауiптi кан кетудiн жогарылауына әкеледi , ал керісінше , кан уюдың жоғарылауы , зақымдалмаған тамырдын iшiнде кан тамырларын бiтейтін және гемодинамиканы бузатын тромбтардың түзілуіне әкеледі . Кан үю механизмiнде кан плазмасының 12 белогі I ден XIII факторлары ) , прекалликреин және мембрана фосфолипидтерiмен бiрге 1 тканьдiк белок ( III факторы ) , Са ++ иондары ( IV факторы ) және тромбоцитарлы факторлары бар тромбоциттер ( 1,3,4,5 , ... 8 ) катысады . Кан ую процесіне К витамині септігін тигiзедi . Қан уюга катысатын факторлардың өзiнiң тривиальды атауы бар : фактор I фактор II Фибриноген протромбин тромбопластин фактор III фактор V фактор VII проакцеленин проконвертин фактор VIII фактор IX антигемолитикалык фактор Кристман факторы фактор Х Стюарт факторы INN фактор XI плазма тромбопластинынын бастапкы түрі Хагеман факторы фактор XII фактор XIII трансглутаминазаның бастапқы түрі . Қан плазмасындағы уюдын барлык белокты факторлары бауырда синтезделедi және олардың көпшілігі проферменттер болып табылады , ую процесi кезiнде олар белсендіріледі және тромбты тузу механизмдерiнiң ферментативті айналымын iске косады . Гемо коагуляциянын 2 жолы бар- кан уюдың iшкi және сырткы механизмдері . Гемокоагуляциянын сырткы жуйесi закымдалған тканьмен кан байланысқан кезде iске косылады да , одан тканьдiк тромбопластин ( фактор III ) бөлінеді , ол VII факторды белсендiрiп , VIIa -га айналдырады . Ары карай Х фактор белсендiрiледi . Бул жол тез iске косылады да , 10-12 секундтан кейін тромб тузiлуiмен аякталады . Бұл механизмге Са мембраналардың фосфолипидтері қатысады , олар V факторымен бірге Ха факторынын белсендiлiгiн бiрнеше мындаган есе арттырады . Гемокоагуляцияның iшкi жүйесi кан тробоциттері тамырдың зақымдалған қабатымен байланысқан кезде iске косылады . Iшкi механизм бойынша кан үю баяу жүредi және 10-15 минуттан сон аякталады . Бул механизмге прекалликреин катысалы , ол Хагсман факторымен ( VII a ) белсендiрiледi де , ары карай XI , IX факторы және Х факторынын белсендірілу реакциялары жүреді . Х факторларынын Ха факторларына айналу кезеңiнен бастап iшкi және сырткы жол бiрдей отедi . Ха факторының әсерінен протромбин тромбинге айналады . Түзілген тромбин фибриногеннiн фибринге айналуын , сонымен катар трансглутаминазаның ( фактор XIII ) белсенді ферментке ( XIIIа ) айналуын катализдейді . Белсендi трансглутаминазаның осерiнен ( XIlla ) фибрин молекулалары бiр - бiрiмен коваленттік байланыспен косылады- iрi узышла келген агрегаттар түзіледі , олар бір - бірімен тор түрiнде байланысқан , оларга тромбоциттер жоне каннын баска да формалык элементтері косылады . Трансглутаминазаның осерінен фибрин- фибронектинмен байланыс түзеді , ол өз кезегінде клеткааралық матрикстын баска да молекулаларымен тығыз байланысады . Соның нәтижесінде , тромб закымдалган тамыр аумағында матрикске бекiтiледi . Iшкi механизм Қан тамырынын бетiмен байланыс Калликреин Прекалликренн XII - XIIa Сырткы механизм Тромбопластин ( закымдалған тканьдердiн липопротеиді ) IXa Villa + Ca фосфолипид фосфолипид VII Ca X Ca фосфолипид Va белс.протеин С ( ингибитор ) протромбин ( XIVa ) t бел.емес.протеин С фибрин ( бос кесек ) ( XIV ) XIII -XIIIa - + ФИбPOHeKTHH фибриннін тыгыз кесегі Сур.16.1 Геокоагуляция механизмы ингибиторлау – белсендiру Бір сағаттан сон немесе одан да жайырак тромб жиырылады , тромбтын ретракциясы етеді , ол тромбоциттердің жиырылу қабілетіне байланысты болады . Гемокоагуляцияның екі жолында да Са иондары мен К витамины катысады . II , VII , IX , X факторлары қатысатын реакциялар Са ++ иондарымен және фосфолипидтермен белсендіріледі . Бұл факторлардың пептидтi тiзбектерiнде гамма - карбоксиглутамин қышқылы бар , ол Са + иондарын байланыстырушы орталыктарды тузедi . Бул аминқышқылы коферменті К витамины болып табылатын фермент гамма глутаминилкарбоксилазаның әсерінен глутаматтан түзіледі : COOH COOH T CO₂ I CH₂ вит К CH - COOH СН2 глутаминилкарбоксилаза CH₂ NH₂ - CH - COOH глутамат NH₂ - CH - COOH гамма - карбоксиглутамат Бұл аминқышқылынсыз кан үю жүйесінің II , VIIa I , IX , X факторларынын белсендiрiлуi мүмкін емес . К витаминінің жетіспеушiлiгi кан уюдың тежелуiне , қан кетуге әкелуі мүмкін . К витаминінің құрылымдық аналогы- дикумарол гамма- глутаминилкарбоксилазаны ингибиторлейдi де , кан ую жылдамдығының төмендеуіне әкеледі . Сондықтан дикумарол кан уюы жогары науқастарда тромбтын түзiлуiнiн алдын алу үшін пайдаланылады . Кан ую белоктары тез жанарады . Қан уюга қатысатын белоктар синтезiнiң түқым куалаушы дефектiлерi кан кетудiн артуы аркылы көрінеді . Әсіресе , VIII факторының болмауынан болатын ауру жиі кездеседi . Бул ауру- гемофилия А деп аталады . Бул белоктың генi Х хромосомада орналаскан , сондықтан ауру еркек жыныстыларда гана кездеседі және кан кету мен қанның токтамауымен сипатталады . Қаннын жиi кетуi темiр жетіспеушілік анемиясына әкеледі 40.Холестериннің биосинтезі, мевалон қышқылы түзілуіне дейінгі реакцияларды көрсетіңіз, осы этап жайы туралы тусінік. Холистериннің алмасуында липопротеидтердің ролі. Холестерин Жалпы алғанда ағзаның барлық тканьдерiнде шамамен 140г . холестерин болады . Қанда холестерин және оның эфирлерiнiн концентрациясы 3.9-6.5 ммоль / л . Әсіресе жүйке ткані және бүйрек үсті бездері холестеринге бай . Тканьдерде холестерин бос түрде және май қышқылдарымен этерифицирленген холестеридтер турiнде болады . Ағзадағы холестериннің деңгейi тағаммен түсетін холестеринмен немесе оның ағзада синтезделуiмен камтамасыз етіледі . Өсімдік тектес тағаммен тамақтанған жағдайда , холе стерин деңгейінің сақталу механизмі - онын синтезі болып табылады . Холестериннің синтезі үшін қажетті ферменттер жетiлген эритроциттерден баска клеткалардың барлығында бар . Адам ағзасында бір тәулікте синтезделетiн холестериннің жалпы мөлшері 1 грамға жетеді . Холестериннің көп бөлiгi ( 80 % ) бауырда , 10 % -ы жіңішке ішекте , 5 % -терi клеткаларында синтезделеді Холестериннің синтезі ушiн ен басты зат - ацетил - КоА болып табылады және В - гидрокси- В метилглутарил - КоА тузiлу кезецiне дейiн холестериннiн синтезi кетон денелерінің синтезі сиякты отедi : CH3 COOH COOH CH3 HS - KOA 1 HS - KOA 2НАДФ CH2 C = O 2НАДФН S - KoA CH₂ В - В - ГМГ - КоАсинтетаза редуктаза HO - C - CH3 . 1 CH₂ C - O T CH₂OH S - KOA ацетоацетил - КоА S - KoA мевалон кышкылы В - гидрокси - В - метилглутарил - КоА Ары карай редуктазаның әсерінен тотықсызданган НАДФ - тын ( НАДФН2 ) катысуымен В -гидрокси- В - метилглутарил - КоА ( ГМГ - КоА ) мевалон кышкылына ( Сб ) айналады , одан бірнеше айналымнан кейiн диметилаллилпирофосфат молекуласы ( С5 ) түзіледі . CH₂ CH3 2АДФ СООН ↑ I H₂O + CO₂ || L C - CH3 2 АТФ CH2 C - CH3 1 CH₂ изомераза IL HO - C - CH3 CH₂ CH2 CH , -O - PH - O - PH изопентилпирофосфат CH2 - O - PH - O - Pu диметилаллилпирофосфат ( CS ) CH , O - PH - O - PH мевалонилпирофосфат Ары карай диметилаллилпирофосфаттын 2 молекуласынан геранилпирофосфат ( CS ) түзiледi . Геранилпирофосфатка диметилаллилпирофосфаттың ( C5 ) тағы бір молекуласы косылып , фарнезилпирофосфат ( C15 ) тузіледі . Фарнезилпирофосфаттын 2 молекуласынан бірнеше реакциялардан кейiн НАДФН2 - нің қатысуымен сквален ( C30 ) , ары қарай ланостерин , соңынан холестерин ( С27 ) синтезделеді . Холестерин синтезінің жылдамдыгы терiс кері байланыс механизмы бойынша реттеледi . Реттеудiн негiзгi заты- мевалон кышкылын синтездейтін- ГМГ - КОА- редуктаза ферменті болып табылады . Холестерин осы өзінің синтезінің ферментін ингибиторлайды . Мысалы , тоуліктік тагамда холестериннің мөлшері 2-3 гр . болған кезде , адамнын оз холестеринінің синтезі толығымен тоқтайды . Егер тагамда холестерин болмаса , онда тканьдердегi онын синтезi оте жогары жылдамдықпен жүреді ( тәулігіне шамамен 1 гр ) . Холестерин тағаммен негурлым көп түссе , согурлым тканьде аз синтезделедi де , агзадан шығарылатын холестериннің негізгі бөлігін тағамның холестерині құрайды 2 ( диметилаллилпирофосфат ) THIER диметилаллилпирофосфат ( C5 ) Фарнезилпирофосфат ( C15 ) ланостерин ( C30 ) 3 НАДФН2 ЗНАДФ HOH +3 CO₂ холестерин ( C27 ) huomio ( cafory of ph H4P₂07 геранилпирофосфат ( с 10 ) - H4P2O7 2 ( H₂P₂O7 ) НАДФН , НАДФ DEALERS CH₂ Фарнезилпирофосфат | ( C15 ) Сквален ( C30 ) Mi CH - CH₂ - CH₂ - CH₂ - CH - CH3 CH3 CH3 CH3 HO түзілетін Бауырда және жіңішке ішектін клеткаларында синтезделетiн холестерин осы жерде тыгыздыгы өте төмен липопротеиндердiн ( ТӨТЛП ) жоне тыгыздыгы темен липопротеиндердiн ( ТТЛП ) курамына кiредi . Канда айналымда болатын липопротеиндердiн арасында әзара холестеринмен алмасу жүреді , әсіресе ол ТТЛП Мен ТЖЛП арасында белсенді болады . Бул алмасудын екi жакты сипаты бар , бiрак кебiнесе холестериннiн баска липопротеидтерден горi ТЖЛП - ге ағылуы басым болады . Бул ТЖЛП - дерде лецитин белсендi журуiне байланысты . холестерин - ацил - трансфераза ( ЛХАТ ) ферменті әсерінен холестериннің этерификациясының Диффузия жолымен холестерин алмасуының екі жақты журуі сонымен катар липопротеиндердiн клеткалармен байланысы кезінде де өтедi . ТЖЛП холестериндi клет калык мембраналардан шыгарып алса , ТТЛП керiсiнше , клетканы холестеринмен кам тамасыз етедi . Холестеринге толы ТЖЛП -ді ішек пен бауырдын клеткалары кан агымынан Өттін курамында шыгарылады . эндоцитоз жолымен шығарады , ол жерде холестериннiн артық мөлшері жинакталады немесе Бауырда холестериннен өт қышқылдары синтезделеді . Олардың түзілуі гидро ксилазалардын катысуымен гидроксильдi топтарды енгізу реакцияларынан және холес териннің бүйірлі тізбегiнiң жартылай тотыгу реакцияларынан турады . Гепатоциттерде холестериннен хенодезоксихоль ( 3,7 - диоксихолан кышкылы ) және холь қышқылы ( 3,7,12 триоксихолан қышқылы ) синтезделедi . Олар еттiң күрамында ішекке шығарылған соң , ішек флорасының әсерінен олардан литохоль және дезоксихоль кышқылдары түзіледі . Жоғарыда айтылғандай , от кышкылдары ішекте майлардын эмульгирленуiне және олардың қорытылу өнімдерінің сіңірілуіне катысады . Соның нәтижесінде , өт қышқыл дарының басым бөлігі ішек куысынан клеткаларға сіңіріледі , какпа венасының қан агынымен бауырга келіп түседi де , кайтадан отгiн тузiлуiне пайдаланылады . Өт де шығарылады . Ересек от кышкылдары турiнде адамда отгің курамында ножіспен шыгарылатын және шығарылатын холестериннің жалпы мөлшері тәулігіне шамамен 1.3гр.күрайды . Ножісте болатын холестерин ішектін микрофлорасының ферменттерінің әсерінен капростеринге дейін гидраттанып , ағзадан шығарылады . Тағаммен жоне отпен түсетін холестериннің шамамен 30 % жіңішке ішектің төменгі бөлімдерінде ішек клеткаларына сіңіріліп , қайтадан ТӨТЛП - дердің құрамына кіреді . Қалыпты жағдайда , тағаммен ішекке келіп түсетін холестерин мен тканьдерде синтезделетiн холестериннің жалпы саны ағзадан шығарылатын холестериннiн жалпы санына тел : холестерин мен айналымдағы холестерин және от қышқылы түрінде шығарылатын ХОЛ ( таг ) + ХОЛ ( ( синт ) -ХОЛ ( шыг ) + от кыш ( шыг ) Агзадагы холестериннiн туракты , калыпты денгейде холестериннiн болуы осы процестерге байланысты болады . Осы баланстын бузылу салдарының бірі - гипер холестеринемия болып табылады . Ол өт -тас ауруына , жүректің ишемия ауруына және атеросклероздын дамуына әкеледі . Өт - тас ауруы кезінде ет куысында немесе өт жолдарында от компоненттері- холестерин мен билирубиннің тунбаға түсуi мен кристалдануы осерiнен тастар түзіледі . Өт тастарында негiзiнен холестерин басым болады . Холестерин тастарының түзiлуi оттiң құрамында холестерин мөлшерінің артуынан және от кышкылдарының синтезі немесе экскрециясынып темендеуiнен болады . Холестериннiн тунбага түсуiне өттiн турып калуы , от куысынын кабыну процестері де әсер етеді . Холестериннiн кристалдануынын орталығы ретiнде белок конгломераттары болады . От тас ауруын емдеудiн консервативті одiсi ретiнде хенодезоксихоль кышкылын пайдалануды айтуға болады , холестериннің ерiгiштiгi көбiнесе осы кышкылға тәуелді болады . Сонымен катар хенодезоксихоль кышкылы ГМГ - КоА - редуктазаны ингибиторлайды және холестериннiн синтезiн тоқтатады . Мысалы , күнiне хенодезоксихоль кышкылынын 1г . пайдаланганда холестериннiн синтезі 2 есе төмендейдi және еттiн курамындагы концентрациясы төмендейді . Бул жағдайда холестериннің түнбаға түсуi токтап кана коймай , сонымен бiрге пайда болган тастардың еруі де орын алады . Гиперхолестеринемия және гиперлипопротеинемия атеросклероз ауруынын пайда болу қаупін тудырады . Әртүрлі деңгейдегi атеросклероз адамдардын барлыгында болады , ал онын салдары олiмдi тудырушы себептердiн iшiнде 1 - ші орын алады . Қан тамырларындағы атеросклеротикалык өзгерiстер өте ерте , шамамен 3 жастан бастап белгi бере бастайды . Аортада , артериялардын iшкi кабатында липидтiк танбалар мен жолактар пайда бола бастайды . Уакыт откен сайын олардын саны көбейеді , олар кан тамырларының басқа белiктерiнде де- коронарлы артерияларда ( 15-20жаста ) және аяктын артерияларында- пайда бола бастайды . Будан сон танба мен жолактардын орнында калын кабаттар атеросклеротикалык түйiндер пайда болады , олар улкейіп , донекер тканімен капталады және кальцинатталады . Бұл кезде тамырдын кабыргалары деформацияланады , олар қатайып , куысы тарыла бастайды да , гемодинамикасы закымдалады . Соның нотижесiнде кан тамырларынын атеросклерозынын аскыну салдары - жүректің ишемия ауруы , инсульт , миокард инфарктысы , облитерлеушi эндоартериит , аяктын гангренасы және т.б. дамиды . канда жогары болган сайын кан ТТЛП / ТЖЛП концентрациясынын катынасы тамырларынын атеросклерозынын даму мумкіндігі артады , яғни бауыр мен ішектен тканьдерге жеткізілетін холестерин негурлым коп болса , согурлым атеросклероз тез дамиды . Гипертония , кабыну процесi , каннын уюы бузылуы , улы заттардың әсерінен кан тамырлары эндотелиiнiн закымдалуы каннын липопротеиндерiнiн тамыр эндотелиiне ену мүмкіндігін арттырады . Бул белок - липидті комплекстер клеткааралық зат үшін " бетен " болып табылады , сондықтан макрофагтармен ( моноциттармен ) , лимфоциттармен және басқа да фагоциттеуші клеткалармен фагоцитозга ушырайды . Бул процесте Ig G , ТТЛП , ТӨТЛП және басқа косылыстарга рецепторлары бар макрофагтарга ерекше орын берiледi . Фагациттелген клеткалардын тек холестерин лизосомаларының липопротеиндердiн холестериннен баска барлык компоненттері осы ферменттерінің әсерінен ыдырайды . Оларда этерифицирленеді және жинақталады . Ең соңында , холестеринді жинақтаған макрофагтар көпіршікті клеткаларға айналып , кызмет етуден калады да , жойылады , ал холестерин клеткааралык кеңiстiкте калып кояды да , бетен зат ретiнде дәнекер тканьмен коршалып , атеросклеротикалык түйiн пайда болады . Холестериннің артерияларда жинакталуы және қанның липопротеиндерінің арасында холестеринмен екi жакты алмасу жүредi , бiрак гиперхолестеринемия кезінде холестериннің артерия кабыргасына етуі басым болады . Атеросклероздын алдын алу және емдеу әдістері холестериннiн кері ағынын күшейтуге бағытталған . Сол үшін холестерині аз диета , холестериннiн экскрециясын арттыратын немесе оның синтезін ингибиторлайтын дәрілер ( мевалон кышкылы лактонынын аналогы , " компактин " ) , гемодиффузия аркылы каннан холестериндi тiкелей әкету әдiсi және т.б. пайдаланылады . Сонымен , атеросклероз дегенiмiз холестерин синтезі катаболизмінің және шығарылуы процестерінің бұзылу нәтижесі , клеткаларда липопротеиндердің түзілу , жетілу , катаболизм және рецепциясының бұзылу нәтижесі , клеткалар мен липопротеиндер арасында компоненттермен алмасудың бұзылу нәтижесі болып табылады . Атеросклероздын пайда болуына әкелетін зақымдалу бөліктердің көп болуы- бұл аурудың кең таралуының молекулярлык негiзi және бұл мәселенің өзекті болуының себебі болып табылады 41.БМҚ тағдыры, тотығуы, энергиялық құндылығы. Барлык липидтердің басты құрылымдык компоненттерi май кышкылдары болып табылады . Барлык табиги липидтер комiрсу атомының жүн саны бар май қышқылдарынан түрады . Липидтердің құрамына қаныққан және қанықпаған май қышқылдары кіреді CH ( CH₂ ) 2COOH CH ( CH₂COOH Myristic acid Palmitic acid Palmitoleic acid Stearic acid Oleic acid CH ( CHz ) -CH = CH- ( CH , ) , COOH CH ( CH2 ) COOН CH₂ ( CH₂ ) -CH = CH - ( ( CH₂ ) , COOH Linoleic acid Linolenic acid Arachidonic acid CH₂ ( CH₂ ) -CH = CH - CH₂ - CH = CH- ( CH₂ ) , COOH CH3CH₂ - CH = CH- ( CH₂ - CH = CH - CH₂ - CH = CH- ( CH₂ ) , COOH CH ( CH₂ ) 3 ( CH₂ - CH = CH - ) ( CH₂ ) ₂COOH Клеткаларда бос май қышқылдарынын метаболикалык барлық айналымдары олардын белсендірілу процесiнен басталады , ягни ацил - КоА түзiлуiнен басталады . Бул реак цияларды ацил - коА - синтетазалар катализдейдi : R R AMO + H4P₂O5 ↑ CH₂ CH₂ HS - KOA + ATO ацил - КоА синтетаза CH₂ CH₂ 1 COOH c = 0 май кышкылы S - KOA ацил - КоА Түзілген ацилКоА - нын молекулалары митохондрияларга жеткiзiледi де , сол жерде май қышқылдарының тотығуы жүредi . Ацил - КоА - нын митохондриялык мембраналар аркылы тасымалдануы карнитинді " кайықты ” механизм аркылы iске асырылады . Алғашында кар нитин - ацетилтрансферазаның әсерінен ацилкарнитин тузiледi де , ол митохондрияларга етеді : SANGGE R CH₂ - N = ( CH3 ) 3 R HS - KOA CH₂ CH₂ I c = 0 c = 0 CH2 --- N = ( CH3 ) 3 CH₂ ацилтрансфераза 1 COOH O - CH S - KoA ацил - КоА карнитин CH₂ 1 COOH пацилкарнитин Митохондрияларда ацилкарнитин НS - КоА - ның көмегімен тиолизге ушырайды . Ацил КоА жоне карнитин түзiледi . Карнитин кайтадан цитозольдан май қышқылдарын жеткізу үшін пайдаланылады , ал ацил - КоА В - тотыгуга ушырайды . de e май қышқылдарының тотыгу механизмiн 1904 ж . Кооп болжап айткан болатын , бiрак толығымен оны Липман және Линен зерттеді . Кооп мынаны анықтады : май қышқылы сірке кышқылына дейін ыдырайды , ол май кышкылы радикалынын В -көміртектi атомнын тотығу жолымен және тотығудын орбiр кезеңінде оның 2 коміртегі атомына кыскарып отыруынан болады . Липман мен Линен май қышқылдарының тотығуы HS - КоА - нын және мультиэнзимдi комплекстiн катысуымен отетінін жопте пцетил - КоА - нып тузiлуiмен аякталатынын анықтады : HOH + 2ATO HOH + 3АТФ T R R R I ФАДН2 ---- > 1/202 | 1 НАДН --- > 1/202 CH₂ ФАД Т CH + HOH HO - C - H НАДТ 11 СН2 ацил - КоА дегидрогеназа CH гидратаза СН2 дегидрогеназа C = O c = 0 с = 0 S - KOA S - KOA S - KOA ацил - КоА ( Cn ) сноил - КоА бета - гидроксиацил - КоА 40 R CH3 25 C = O C - 0 1 CH₂ HS - KOA S - KOA S - KoA тиолаза ацил - КоА ацетил - КоА ( Cn - 2 ) c = 0 S - KoA бета - кетоацил - КоА ( Cn ) Дегидрогеназалардын тотықсызданған коферменттерi ФАДН2 және НАДНутг атомын тыныс алу тiзбегiне жеткiзедi де , бул жерде тотыгу фосфорильденудiн әсерiнен АТФ - тын 5 молекуласы синтезделіп , судын 2 молекуласы тузiледi . Ары карай тотығу кезеңі кайталанады , 2 комiртегі атомына кыскарган ацил - koA ( Cn - 2 ) молекуласы тотығады . Соңғы кезеңінде 4 коміртегi атомы бар кышкыл радикалы- бутирил КОА тузiледi , ол ацетил - КоА 2 молекуласы және суды тузе отыра тотығады , ал босап шыққан энергия АТФ - тын 5 молекуласына жинакталады . HOH + 2AТФ Т CH3 CH3 CH3 НОН + 3АТФ ↑ НАДН , --- > 1/202 | ФАДН ---- > 1/2 0z СН2 ФАД Т CH + HOH НО - С - Н НАД СН2 ацил - КоА CH гидротаза CH₂ гидроксиацил - КоА | дегидрогеназа | дегидрогеназа c = 0 C = O c = 0 A KOMA у ви S - KOA way S - KOA S - KOA кротонил - КоА бутирил - КоА ( C4 ) Den mensonge Maple ako mal remstiger nlagquit anden Herren & Se par de allergen R c = 0 бета - гидроксибутирил – КоА май қышқылдарының тотығуы энергетикалык жагынан тиiмдi процесс болып табылады , сондыктан май кышкылдарын 3 тотыгу жолымен пайдалану көптеген тканьдерде өтеді . Әсіресе канка булшық еттерiнде узақ дене жумысында және журек булшык етiнде энергиянын көзi ретiнде ерекше орын алады . Журек булшык етi сiңiретiн оттегiнiн 70 % май қышқылдарын тотықтыру үшін пайдаланылады . Жуйке тканi энергия көзi ретiнде май кышкылдарын пайдаланбайды . Қаныккан май қышқылдарынан ерекше , каныкпаган май қышкылдарының в - тотыгуынын өз ерекшелiктерi бар , ол ерекшелiк олардын молекуласындағы кос байланыстын саны мен орнына байланысты болады . Табиғи каныкпаган май кышкылдарынын цис конфигурациясы бар , ал каныккан май кышкылдары тотыккан кезде тузiлетiн енонл - КоА транс - конфигурациясында болады . Соған байланысты каныкпаган май кышкылдары кос байланыстын орналаскан жерiне дейiн каныккан май кышкылдары сиякты тотыгады Қанықпаган май қышқылдарынын тотылу жылдамдыгы каныккан май қышқылдарына караганда слоуiр жогары . Мысалы , стеаршлын тотыгу жылдамдыгымен салыстырғанда , олеин қышқылынын тогыгу жылдамдыгы Песе , липоль кышкылының -114 , линолен кышкылынып -170 , прахидон кышкылынып -200 есе жогары . Поликаныкпаган май қышқылдарынын тотыгуының жылдамдыгы жогары болуы олар ды энергетикалык субстрат ретінде пайдалануга мүмкіндік береді , ал си маныздысы олар биологиялык белсенді косылыстар простагландиндер , тромбоксандар жоне лейко - триси дердін синтезiнiн кайнар козi ретiнде пайдаланылады . Простагландиндер дегеніміз гормон торiздi заттар , олар полиҚанықпаган арахидон қылының туындылары болып табылады . Алғаш рет оларды Эйлер куык асты безiнiн сытындысында аныктаган және сол себептi простагландиндер деп атаган . Простагландиндер адам агзасынын эритроциттерден баска барлык клеткалары мен тканьдерiнде синтезделедi . Бүлар аз өмір сүретiн косылыстар жоне өздерi түзiлген жерде гана биологиялык есер корсетеді . Тромбоциттер мен жуан клеткаларда ПГН2 простагландинінен A , B , C , D , типтес ( ТХА , TXB , TXC , TXD , TXE ) тромбоксандар ( ТХ ) синтезделеді . Простагландиндерлін ( ПГ ) тромбоксандардан ( TX ) ерекшелігі- оларда 5 мүшелік коміртектік циклі , ал тромбоксандарда - 6 мүшелiк цикл болады . Простагландиндер мен тромбоксандардын синтезi үшiн қажетті бастапкы онiм - линолен кышкылы болып табылады , ол адам агзасында синтезделмейді , сондыктан тамакпен түсуi кажет . Агзада линолен кышкылынан арахидон кышкылы синтезделедi , ол тез арада фосфолипидтердiн курамына кіреді . Простагландиндердiн синтезi тканьдык А2 фосфолипазасының әсерінен клеткалардын мембраналарынын фосфолипидтерiнен арахндон кышкылынын болiнуiнен басталады . Ары карай арахидон кышкылына полиферменттiк комплекс - простагландинсинтетазанын кура мына кiретiн май қышқылынын циклооксигеназасы әсер етеді . Циклооксигеназа бул процестi тек оттегiнiн катысуында гана катализдейді . Нәтижесінде биологиялық белсендi аралык онiмдер - простагландиндердiн эндопероксидтерi , немесс G 2 және Н2 ( ТIГG2 , ПГН2 ) простагландиндер деп аталатын онiмдер түзiледi . Кан тамырларынын кабыргасында ПГС2 типтес эндопероксидтен простагландин I ( ПГ2 ) синтезделеді- ол тромбоциттер агрегация сынын куштi табиги ингибиторы болып табылады . К Көптеген тканьдерде ПГН2 - ден ПГЕ2 , ПГ 2а , ПГА2 , ПГ 2 типтес простагландиндер синтезделедi . ПГА2 - нiн циклопентанды сакинасындагы кос байланыстың изомеризациясы кезiнде ПГС2 және ПГВ2 тузiледi . Простагландиндер бносинтезiнiн сонгы онiмдерi ортурлі клеткалар мен тканьдерде бiрдей емес . фосфоглицеридтер фосфолипаза 42 арахидон кышкылы циклооксигеназа лимооксигеназа JITA ( B , C , D , E ) ( лейкотриендер ) ПГН2 ПГ12 ( простациклин I ) ПГD2 ПГЕ2 TXA2 ( B , C , D , E ) ( тромбоксандар ) ПГА2 HIF2a ПГС2 ПГВ2 42.Организмдегі бос май қышқылдарының биосинтезі, реакциялар жүйелігі, физиологиялық маңызы. Май қышқылдарының биосинтезі . Ацетосiрке кышкылыны биосинтезі және пайдаланылуы . Осы процестін физиологиялық мәні . Барлык тканьдерде , әсіресе бауырда , май тканінде және сүт бездерінде май кышкылдарының синтез процесі үздiксiз журiп жатады , олар тек энергетикалык материал ретінде ғана емес , сонымен катар эртүрлi липоидтарды синтезі үшін де пайдаланылады . Бул процесс май кышқылдарыны " синтетазасы деп аталатын полиферментті молекулярлы комплекс аркылы катализденеді . Май кышкылдарынын комплекс табылатындыктан , синтетазасынын негiзгi өнiмi . пальмитин кышкылы болып бул полиферменттiк пальмитатеинтетаза деп аталады . Пальмитин кышкылынын синтезі және баска да көміртегі атомынын аз саны бар май кышкылдарынын синтезі цитозольда эндоплазматикалык ретикулумда жүреді . Май қышқылдарының синтезiнiн кайнар көзi ацетил - КоА - дан түзiлетiн малонил - КоА болып табылады . Ацетил - КоА май кышкылдарынын синтезі өтетін жерге мито хондриялардан жеткiзiледi , ол май қышқылдарынын В -тотыруы кезінде түзiледi . Митохондриялардан цитозольга ацетил - КоА - нын жеткiзiлуi карнитинді " кайыкты " механизм аркылы немесе цитраттын комегiмен iске асырылады . Митохондриияларда ацетил КоА - дан және кымыздыксiрке кышкылынан цитрат синтезделедi , ол митохондриялык мембрананын езгешелiк траслоказасының көмегімен цитозольға жеткізіледі : CH₂ COOH COOH 1 1 HS - KOA C - 0 C = O + HOH ↑ CH₂ T S - KOA ацетил - КоА CH2 цитратсинтетаза НО - С - СООН I COOH 1 CH₂ щук 1 COOH цитрат Цитозольда цитрат цитозольдык цитратлинзанын есерiнен ыдырайды да , кайталан метил - КоА тузiледi . Ары карай курамында биотин бар ферменттiн катысуымен ( ацетил - КОА - карбоксилаза ) зматы ретикулумда ацетил - КоА және комiр кыпкылынан малонил - КоА синтезделеді . СООН CH₂ ( Mg ) CH₂ CO + H₂CO₂ + ATD 1 биогин - фермент С - 0 + АДФ + Н PO S - KOA щегил - КоА S - КоА малонил - КоА Клеткала малонил - КоА - нын пайда болуы метохондрияларда май қышкылдарынын тасымалдануын жоне В - тотыгуды тежейді . Сонымен бiр мезетте пальмитатоинтетазаның ферменттен және апил тасымалдаушы белоктан ( АТБ ) туралы , ол акпептор жоне кемпірсулык тiзбектiн узаруы кезінде келiп косылатын ацильдi радикалдарды таратушы кызметін атқарады . Май кышкылдарынын синтез процесін бейнелеуді жеңілдету ушiн ацетильдi және малональді радикалды ацилтасымалдаушы белокка ( АТБ ) жеткiзу болмайтындай етіп коростейiк , бул процесс полиферменттік комплекстің ацетилтрансацетилаза және матовилтрансацетилаза ферменттерiмен катализденеді . Бiрiншi кезенде малонил - КоА жэне ацетил - КоА комірқышқыл газын беле отыра конденсацияланады да , -кетоапил - синтетазаның әсерінен ацетоацетил - КоА тузiледi . Ары карай НАДФН . , редуктаза және гидратазанын катысуымен 4 кемiртек атомы бар май кышкылы синтезделеді ( бутирил - КоА ) : COOH 1 HS - KOA CO₂ CH₂ CH₂ CH 1 НАДФ C - 0 ↑ C - O C = O синтетаза T НАДФ H2 1 CH₂ 1 S - KOA малонил - КоА 1 редуктаза S - КоА ацетил - КоА C - 0 N HOH ↑ гидрооксиацил C = 0 дегидратаза 1 S - KOA гидроксибутирил - КоА + CH3 1 H - C - OH 1 →→ CH₂ S - KoA ацетоацетил - КоА НАДФ ↑ НАДФН2 еноилредуктаза CH3 T C - H || C - H C - O 1 S - KoA кротонил - КоА 169 CH3 1 CH₂ CH₂ C - 0 S - KOA бутирил – КоА Синтезделген бутирил - КоА щилтрансацетилазаның көмегімен ацилтасымалдаушы белокка ауысады . Малонилтрансацетилазанын көмегiмен ацилтасымалдаушы белокка малонил - КоА - нын жана молекуласы келiп түседі . В - кетоацилсинтетазанын әсерiнен бутирил мен малонил конденсацияланады да , Со , белiнiп , цикл кайтадан кайталанады : CH3 CH , COOH 1 HS - KOA CO₂ 1 CH₂ CH₂ ↑ ↑ CH₂ НАДФ ↑ CH₂ C = O НАДФН CH синтетаза 1 N ... ары карай C - 0 C = O редуктаза S - KOA малонил - КоА T S - KOA CH₂ бутирил - КоА S - KOA Пальмитин кышкылынын синтезi үшiн осындай 7 цикл етуi кажет , яғни соған сәйкес малонилдiн 7 калдығы мен 1 ацетил кажет болады . Синтезделген пальмитин кышкылы КоА мен косылып , пальмитоил - КоА түзіледі . Көміртек атомынын саны пальмитин кышкылындағыдан коп болатын май кышкылдарынын синтезi митохондрияларда және цитозольда жүруi мүмкiн . Осы мақсатта сәйкес ферменттердiн катысуымен пальмитоил - КоА - га ацетил - КоА косылады , ал цитозольда малонил - КоА пайдаланылады . Май кышкылдары жинакталган сайын май қышқылдарынын синтезiнiн негiзгi ферментi ацетил - КоА - карбоксилазанын белсенділігі төмендейді де , клеткада малонил - КоА - нын денгейi төмендейдi , ал ацетил - КоА кетон денелерiнiн синтезіне жумсалады . Кетон денелерiне ацетоацетат және В -гидрооксибутират ( ацетосiрке және В - оксимай кышкылы ) жатады жүктеу/скачать 266.17 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|