Эритроциттердің құртақ затының салматының 95% темоглобин құрайды. Сау адамдарда қандағы гемоглобиннің концентрациясы 132-164 г/л. Ағзаның барлық гемоглобині эритроциттерде шоғырланған. Қан плазмасындағы гемоглобинның мөлшері өте аз және 10-40 мг/п деңгейінен аспайды. Гемоглобиннен басқа эритроциттерде анаэробты гли- колиз бен глюкоза, катаболизмының пентозды жолын қамтамасыз ететін белок- ферменттер, меттемотлобинредуктаза, супероксилдисмутаза, тлутатионпероксидаза, глутат- ионредуктаза, каталаза және т.б. ферменттер болады. Аз концентрацияда эритроциттерде үшпептид-глютатион (2-3 ммоль/л), 2,3-дифосфоглицерат ((4-5 ммоль/л), АТФ+АДФ (3 ммоль/л) болады. Бұл қосылыстар эритроциттердің құрылымын сактауға және қызметтерін қамтамасыз етуге қатысады. Urтeг мен көмірқышқыл газын тасымалдау процесі барысында эритроциттер мен қан плазмасында түзілген көмір қышқылының концентрациясы өзгереді, ол қанның pН- ын да өзгертуі керек еді. Алайда, қалыпты жағдайда гемоглобинның буферлік қасиеттеріне байланысты ол мүмкін болмайды. Гемоглобинның әсерінен гидрокарбонатты буфердегі қатынас сақталады, қалыпты жағдайда ол 20:1-ге тең болады да, қанның рН-ы 7,36-7,44 аралыгында жоғары долдікпен сакталып отыпалы. 31.Нерв тканінің химиялық құрамы, нерв тканіндегі зат алмасудың ерекшеліктері. Мидағы физиологиялық активті пептидтер.
32. Сүйек тканінің химиялық құрамы, функциясы, зат алмасуының ерекшеліктері. Сүйек тканінің химиялық құрамы, функциясы, зат алмасуының
19.1.1. Сүйек тканінің белоктары.
ерекшеліктері.
Сүйек тканінің құрамында сүйектің өзгешелік қызметтері мен қүрылымдық
үйымдастығын қамтамасыз етуге қажетті белоктар (коллаген, альбуминдер мен
гликопротеиндер) бар. Сүйек коллагеніне лизинді және оксилизинді қалдықтардың бос
топтарының көп мөлшері, сонымен қатар молекулаға теріс заряд беретін моноамино-
дикарбонды аминқышқылдардың (глу, асп) көп мөлшерде болуы тән. Басқа дәнекер
тканінің колагенімен салыстырғанда, сүйек коллагенінде органикалық фосфаттар болады
және метаболитикалық жоғары белсенділігімен ерекшеленеді, бүл белсенділіктің деңгейі
бауыр коллагенінің метаболитикалық белсенділігімен тең болады. Минерализация
процесінде коллаген кальцификацияның үйытқысы қызметін атқара отыра, біріншілік кри-
сталдардың түзілуіне қатысады. Минералды заттардың жинақталуы тек коллагенді тал-
шықтардың арасында ғана емес, тікелей оның өзінде де жүреді де, гидроксилапатиттер
кристалдарын түзеді және сол арқылы коллаген сүйектің механикалық қасиеттерін
анықтайды.
Сүйек тканінің альбуминдері коллагенді емес белоктардың негізгі бөлігін қүрайды
және иммунологиялық қасиеттері бойынша қан сары суының альбуминдеріне үқсас болады.
Сүйектің альбуминдері гормондардың, минералды және басқа да заттардың қан ағымынан
сүйекке жеткізілуін қамтамасыз етеді.
348
Гликопротеидтер сүйек тканінде сүйектің минерализациясы, өсу және жетілу
процестеріне қатысады. Глюкозамингликандарымен, яғни простетикалықтоптың
мукополисахаридты күрамымен ерекшеленетін гликопротеидтердің әрбір түрінен сүйек
тканінде тек сүтқоректілерге ғана тән сиалопротеидтер болады.
Сиалопротеидтердің простетикалық тобы сиал қышқылдары түрінде болады, бірақ
сонымен қатар галактозамин және пентозалар бар. Сиалопротеидтердің белокты бөлігінде
көп мөлшерде аспартат пен серин бар, олардың бір бөлігі фосфаттармен ковалентті
байланысқан. Сиалопротеидтердің құрылымының бүл ерекшеліктері катиондарды байла-
ныстыру қабілетін анықтайды, бүл сүйектің органикалық матриксының қатаю процестері
үшін маңызды болып табылады. Жоғары биологиялық белсенділігі бар сүйек тканінің
коллагенды емес белоктары сонымен қатар сүйек тканінің иммунологиялық қасиеттерін
анықтайды.