Сулы-батпақты жерлер және ерекше қорғалатын табиғи аймақтар(ЕҚТА)

Сулы-батпақты жерлер және ерекше қорғалатын табиғи аймақтар(ЕҚТА)

Ғаламшар бойынша басты экожүйесі болып саналады және ғаламдық су айналымға және маңызды химиялық элементтерге әсерін тигізеді. Сулы батпақты жерлер климаттқа және биологиялық түрлілігінің сақталуына өз ықпалын тигізеді.

Сулы-батпақты жерлер туралы конвенция мемлекет аралық келісім шарт болып есептелінеді. Келісім шартқа 1971 жылы 2 ақпан куні Рамсарда қол койылды, Париждегі протоколгедегі ұсыныстармен 1982 жылы 3 желтоқсан күні және қосымша толықтырулылармен Режинде 1987 жылы 28 мамыр куні қол койылды.

Конвенция 1975 жылы жүзеге асты. Оның қатысушыларына 160 келісім жақ. Мемлекет аралық маңызы бар сулы батпақты жерлер құрамына 1926 сулы батпақты жерлер еңгізілген, олардың жалпы ауданы 187 млн.га.

Осы сулы-батпақты жерлер бойынша конвенция суда жүзетің құстар мекені болып есептелінеді. Осы анықтама арқылы батпақты аудандар, көлдер, өзенді аймақтар, табиғи және қолдан жасалған су айдындары, теңіз акваторилерін есептегенде, тереңдігі құйылым кезінде алты метрден аспайтың жерлерде түсіндіріледі.

Қазақстанда су тоғандарының транзитті орналасқан себептен көптеген жыл құстардың арқасында халықаралық мәні бар сулы-балшықты жерлердің жаралуының бастамасы болды.Осы сулы-батпақты жерлер бойынша конвенция суда жүзетің құстар мекені болып есептелінеді.

Қазақстанда маусымдық миграция кезінде 130 құстардың түрлері тіркелген .

Жыл сайын 10 миллионға жететін құс түрлері ұя салып қоныстанып жатыр, 2-3 миллион құс түлеуге ұшып келеді, ал біздің су тоғандарында 50 миллионға жуық жылдық құстар көктемгі және күзгі маусымдарында өрістенеді.

Рамсар конвенциясы Қазақстан үшін 2007 жылы 2 мамырда іске асырылды. Қазіргі кезде Қазақстан 10 нысан, мемлекет аралық маңызы бар сулы-батпақты жерлер, ауданы 3,3 млн. м3.

Мемлекет аралық маңызы бар сулы-батпақты жерлер тізімі 4.5.1 кестесінде көрсетілген.

Жоғалуға жақын өсімдіктер мен жануарларды, ерекше экологиялық, ғылыми және рекреациялық маңызы бар ерекше эталонды аудандар, табиғи тарихи нысандар мен кешендерді сақтаудың бірден бір жолы, оларға ерекше қорғалатын табиғи жерлер дәрежесін беру (ЕҚТЖ.).

Ерекше қорғалатын табиғи жерлерге қорықтар, ұлттық парктер, резерваттар, қаумақтар, қорық аймақтары және табиғи ескерткіштер жатқызылады. Қазақстан жерінде ерекше қорғалатын табиғи жерлердің ауданы 5,8 млн.га («Қазақстан аймағы» статистикалық мәліметті бойынша) немесе мемлекеттің 2,1% ауданы.

4.5.1 кесте

Халықаралық маңызы бар сулы-батпақты жерлердің тізімі

№ т/б	Атауы	Тізімге енгізілген куні	облыс	Ауданы, га	ЕҚТЖ[2]
1	Теңіз-Қорғалжын көл жүйесі	11.10.76	Ақмола облысы	353 341	Қорғалжын қорығы
2	Торғай және Ырғыз сағаларындағы көлдер	11.10.76	Ақтөбе облысы	348 000	Торғай – Ырғыз табиғи резерватты және торғай табиғи қаумағы к
3	Каспий теңізінің жағалауына жақын Жайық өзенінің сағасы	10.03.09	Атырау облысы	111 500	«Акжайык» Резерватты
4	Қойбағар-Тюнтюгур көл жүйесі	07.05.09	Қостанай облысы	58 000	-
5	Кұлыкөл-Талдыкөль жүйесі	07.05.09	Қостанай облысы	8 300	-
6	Жарсор-Урқаш көлдер жүйесі	12.07.09	Қостанай облысы	41 250	Жарсор-Урқаш табиғи каумағы
7	Наурызым көлдерінің жүйксі	12.07.09	Қостанай облысы	139 714	Наурызым қорығы
8	Алакөл-Сасықкөл жүйесі	25.11.09	ШҚО және Алматы облысы	914 663	Алакөл қорығы
9	Іле өзенінің сағасы және Балқаш көлінің оңтүстік бөлігі	01.01.12	Алматы облысы	976 630	Балқаш манындағы, Қараой,Құқан табиғи каумағы
10	Кіші Арал теңізі және Сырдария өзенінің сағасы	02.02.12	Қызылорда облысы	330 000	Барсакелмес қорығы

Республикадағы бар ЕҚТА жалпы көлемі әлемдік стандарттармен салыстырғанда үлкен емес (елдің 10-12% ғана) екендігін атап өту керек, сондықтан да тұрақты түрде оны дамыту жөніндегі жұмыс жүргізіледі.

Қазақстан жеріне ЕҚТЖ жүйесін құруға далалық және шөл аймақтарына өзекті болып саналады, олардың күзетті әлі толығымен орнықталмаған. Орманды және таулы экожүйелері жалпы қазақстандық қорғалатың табиғи аймағының жүйесінде келтірілседе, оларды біртұтас экологиялық жүйеге келтіру үлкен проблемма.

3. 
   
   жүктеу/скачать 6.07 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: