Т. Н. Ермекова, К.Ә. Бер ті леуова, Р. Н. Мұ на саева 11 Қ азақ тілі
жүктеу/скачать 3.86 Mb. Pdf көрінісі
|
| 51
§5. Атом өнер кә сі бі 1. Ойт үрт кі сұ рақ та ры на жау ап бе рің дер. 1. Өнер кә сіп тің қан дай түр ле рін бі ле сің дер? 2. Атом өнер кә сі бі нің ел өмі- рін де ала тын ор ны қан дай? 2. Та за ғы лы ми стиль де гі мә тін ді оқып, құ ры лы мын, жанр лық ерек- ше лік те рін тал даң дар. Атом өнер кә сі бі – уран ке нін өн ді румен шұ ғыл да на тын, одан атом энер гия сын өн ді ре тін жә не сол энер гия ны пай да- ла нып жұ мыс іс тейт ін өнер кә сіп са ла сы. Яд ро лық энер гия өнер кә сіп те, ғы лым да, ме ди ци на да т.б. са ла лар да пай да ла- ны ла ды. Яд ро лық энер гия ны пай да ла нып, атом электрстан- сылары жұмыс жа сай ды, ке ме, пой ыздар жүр іп, ұшақтар мен зы мы рандар ұшады. Атом өнер кә сі бі 50-жыл дар дың ор та ше нін де, атап айт- қан да, 1954 жы лы КСРО-да тұң ғыш АЭС іс ке қо сыл ған нан кей ін же ке өнер кә сіп са ла сы бо лып қа лып тас ты. Бұ дан кей ін Ұлыбританияда, АҚШ-та АЭС-та р іс ке қо сыл ды. 1997 жы лы бар лы ғы 437 АЭС жұ мыс іс те ді. Олар дү ниежү зін де гі электр қу аты ның 17%-ін өн дір ді. Қа зақ стан уран қо ры ның мол ды ғы жө ні нен әлем де 1-орын ды ием де не ді. 50-жыл дар дан бас тап Қа зақ стан да ғы 20 кен ор нын да уран өн ді ру жұ мыс та ры жүр гі зіл ді. Қа зақ- стан ның бар лық ай мақ та рын да уран өн ді ру мен ай на лы са тын өн ді ріс орын да ры бар. Олар дың ең ірі ле рі: Тау-кен хи мия ком би на ты (Ор та лық Қа зақ стан), Ер тіс хи мия-ме тал лур гия зау ыты (Шы ғыс Қа зақ стан), Кас пий жа ға ла уы тау-кен ме тал- лур гия ком би на ты (Ба тыс Қа зақ стан), Оң түс тік Қа зақ стан кен бас қар ма сы т.б. Қа зақ стан да ғы тұң ғыш АЭС – Ақ тау қа ла сын да са лын ған (1973 ж.) шап шаң нейт рон мен жұ мыс іс тейт ін БН-350 реак- то ры бар энер гия ком би на ты. Бұ дан бас қа Қа зақ стан ның Ұлт тық яд ро лық ор та лы ғын да төрт зерт теу реак то ры жұ мыс Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 52 іс тей ді. Оның үшеуі Кур ча тов қа ла сы ның ма ңын да, біреуі Ал ма ты қа ла сы ның жа нын да ор на лас қан. («Қазақ энциклопедиясы», 5-том) 3. Оқы лым ма те ри ал ы бой ын ша не гіз гі ақ па рат ты ірік теп, түр тіп жа зың дар (конс пек ті леңдер ). Осы дан ту ра 30 жыл бұ рын, яғ ни 1986 жы лы 26 сәу ірде Ук ра ина да ғы Чер но быль атом электрстан сы сы жа рыл ған бо ла тын. Апа ттың сал да ры нан Ук ра ина ның елеу лі ау ма ғы мен Ре сей дің Брянск жә не Ка лу га об лыс та ры ның ау ма ғы на ра диоак тив тік ауа жайы лып, ха лық өмі рі не зор қау іп төн ді. АЭС-тен ра диусы 30 ша қы рым жер де тұ ра тын ха лық бас қа жер лер ге кө ші ріл ді. Апат қа ұшы ра ған ау мақ за лал сыз дан ды- рыл ды. Ке нет тен кел ген апат тың зар да бын жоюға Қа зақ стан аза мат та ры да тар тыл ды. Ра диоак тив ті тү тін ол ай мақ тан асып, 10-нан аса мем ле кет тің 145 мың км² же рін лас та ды, кем де ген де 5 млн ха лық зар дап шекті. (e-history.kz) 4. Атом өнер кә сі бі нің адам зат қа ти гі зе тін зар да бы туралы өза ра диа- лог құ рың дар. Талқылау сұрақтарын құрастырып, сыни тұрғыда баға беріңдер. жүктеу/скачать 3.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|