Т. Н. Ермекова, К.Ә. Бер ті леуова, Р. Н. Мұ на саева 11 Қ азақ тілі

58
§7.
 
Өнер кә сіп қал дық та ры ның
 
та би ғат апа тын ту ды руы
1.
Ойт үрт кі сұ рақ та ры на жау ап бе рің дер.
1. Қал дық, со ның ішін де өнер кә сіп қал дық та ры де ге ні міз не?
2. Өнер кә сіп қал дық та ры ның адам ден сау лы ғы мен та би-
ғат қа зи яны қан дай?
2.
Мә тін ді оқып, стилін, құ ры лы мы мен жанр лық ерек ше лік те рін 
тал даң дар.
Адам ба ла сы ның кез кел ген ша руа шы лық әре ке ті әр түр лі 
қал дық тар мен биос фе ра ны лас тай ды, бұл ха лық тың ден сау-
лы ғы мен өмі рі не, фло ра мен фау на түр ле рі нің қыс қа ру ына 
әкеледі, қор ша ған ор та да ғы те пе-тең дік ке қау іп ту ды ра ды. 
Бірақ кен үй ін ді ле рін, өнер кә сіп қалдықтарын, қо қыс тар ды, 
қа ла ның шөп-ша лам да рын тек қор ша ған ор та ны бұ за тын лас-
та ғыш тар деп са нау ға бол май ды, олар – құн ды ши кі зат көз-
де рі. Же тіл ді ріл ген тех но ло гия ның жоқ ты ғы на бай ла ныс ты 
олар ды өң деп, қажетті өнім алу әзір ше жол ға қой ыл ма ған, 
сон дық тан бұ лар ды сақ тау ға, жоюға, та су ға, кө му ге және т.б. 
жұ мыс тарға көп те ген қа ра жат, энер гия, уа қыт жұм са луда. 
Екін ші рет тік энер го ре су рс тар де ге ні міз – ті ке лей осы өн-
ді ріс өнім де рі нің, қал дық тар дың, жа на ма және ара лық өнім-
дер дің энер ге ти ка лық по тен циал да ры. Екін ші рет тік энер го-
ре су рс тар ды жү зе ге асы ру жы лу мен энер гия ны үнем деу мен 
қа тар, ат мос фе ра ға бө лі не тін жы лу мөл ше рін азай тып, қор-
ша ған ор та ны қор ғау ға сеп ті гін ти гі зе ді. Мысалы, Че ре по-
вец ме тал лур гия лық ком би на ты на қа рас ты зау ыт тың жы лу 
электр ор та лы ғын да бар лық қа зан дық екін ші рет тік ре су рс-
тар ды пай да ла ну ар қы лы жұ мыс іс теу де. 
Құс фаб ри ка ла рынан қал дық ретінде шы ғатын құс жүн-
де рі ар зан ши кі зат ре тін де қол да нылуда, одан жо ға ры са па лы 
мал же мін, яғни құ ра мын да 85%-ке дейін бе ло гі бар ұн алу ға 
болады. Мұн дай өн ді ріс Гер ма ния да жақ сы жол ға қо йыл ған, 
онда 3 т қал дық тан 1,2 т ұн алы на ды. 
Қал дық тар проб ле ма сын шешу қо лы мыз да бар зат тар -
ды ти ім ді пай да ла нуға ті ке лей бай ла ныс ты. Мы са лы, күй іп 
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217

59
кет кен лам па лар дан вольф рам алу түк ке тұр май тын іс си яқ-
ты. Жа нып кет кен бір лам поч ка да 10 мг-дай вольф рам бо ла-
ды, ал оның мил лио нын да – 10 кг. Өнер кә сіп те осы қым бат, 
тап шы ме тал дың 10 кг-ын алу үшін воль фра мит пен шее-
лит тің 1 тон наға жуық кө ле мі өң де ле ді, со ны мен қа тар бі раз 
энер гия мөл ше рі жұм са ла ды. Вольф рам ок си ді нің геоло гия-
лық қо ры – 1 млн тонна. Жер ша ры масш та бы мен есеп те ген-
де, ашыл ған қор 50 жыл ға ға на же туі мүм кін. Бұл мә лі мет 
вольф рам қо сы лыс та рын тас тамай, қайта өңдеуге ерек ше кө-
ңіл ау да ру қа жет ті лі гін көр се тіп отыр.
(«Қазақ тілі терминдерінің салалық
ғылыми түсіндірме сөздігінен»)

жүктеу/скачать 3.86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: