Тақырыбы: Экожүйелердің динамикасы. Жердің табиғи экожүйесі. №8 Дәрістің негізгі сұрақтары
жүктеу/скачать 58.5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сукцессияның ұзақтығы
| Сукцессиялық өзгерістер
Сукцессия барысында бірлестіктің пішіні үнемі ауысып отырады. Сонымен қатар экожүйенің қызметі де өзгеріп отырады. Сукцессия өзгерісінің негізгі төрт түрі болады: 1. Сукцессия барысында өсімдіктер мен жануарлар түрлері үздіксіз ауысады. Мұндай мысалдар автотрофтыларда, гетеротрофты организмдерде, құстар мен шөп қоректі аңдарда кездеседі. 2. Түрлік құрамының өзгеруі- көбіне бәсекелестікпен анықталады. Сукцессия барысында экожүйеде өтетін өзгерістер жаңа түрлерінің бірлестікте орнықталуына қолайлы жағдай жасайды. Осы себепте сукцессиялық өзгерістер әрдайым организмдердің түрлік алуан түрлілігінің жоғарылауына әкеледі. 3. Су және жер үсті тіршілік ортасында органикалық заттар биомассасының ұлғаюы. Детрит және микроорганизмдер қалдықтарынан тұратын ыдырайтын гумус немесе органикалық заттар сукцессия барысында жинақталады. 4. Өзгеріс бірлестіктің таза өнімділігінің төмендеуінен және жалпы тыныс алудың жоғарылауынан болады. Экологияда энергия шығынының жиынтығы –«жалпы тыныс алу» деп аталады. Бұл сукцессияның маңызды құбылысы. Бастапқы сукцессияның ерте кезеңдерінде жалпы бастапқы өнімі жоғары, бірақ келесі кезеңдерде автотрофтылардың өлімі төмен болады. Сукцессияның ұзақтығы- көбіне бірлестік құрылымымен анықталады. Құм шағылдағы бастапқы сукцессияны зерттеу осындай жағдайда төзімді бірлестіктің дамуы үшін көптеген жүздеген жылдар кететінін көрсетеді. Қайталанған сукцессиялар, мысалы, орман кесуде олар тез өтеді. Ылғалды климат жағдайларында орманды қайта қалпына келтіру үшін 200 жылдан аз емес уақыт керек. Егер климакс қатаң болса (мысалы, шөл, дала) сукцессия ұзақтығы қысқа болады, өйткені бірлестік қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларын айтарлықтай өзгерте алмайды. Мысалы, далада алғашқы сукцессия 50 жылға созылады. кезең- шөптесін өсімдіктер кезеңі (10 жылға созылады) кезең бұталар кезеңі (10-25 жыл) кезең- жапырақты ағаштар кезеңі (25-100 жыл) кезең- қылқан жапырақты ағаштар кезеңі (100 жыл) Сукцессияның кеш кезеңі ерте кезеңімен салыстырғаңда, неғұрлым төзімдірек. Сукцессияның ерте кезеңіне қуаңшылық өте күшті әсер етуі мүмкін. Егер бидай мен қара бидай егістігіне қуаңшылық жыл сайын қайталанбаса, дамудың жоғары кезеңдеріңдегі жағдайдағы орманға қуаңшылықтың әсері айтарлықтай болмайды. Бірлестіктің тепе-теңдік жағдайдағы төзімділігі абсолютті емес. Организмдердегі сияқты бірлестіктің дамуының бұл кезеңін «қартаюдың басы» деп атауға болады. Аурулар мен апаттар жас немесе тіпті басқа бірлестіктің ауысуына соқтыратын бірлестіктің қартаюын тездетуі мүмкін. Биом (био... лат. омат, ома — жиынтық, жинақталған, біріккен деген мағынаны білдіретін жалғау) — белгілі бір ландшафтылық-географиялық аймақта мекендейтін өсімдіктер мен жануарлар түрлері мен олардың тіршілік ету ортасының жиынтығы (мысалы, тундра, қылқанжапырақты орманды алқап, т.б.)
Биом білдіреді экологиялық сипаттамалары топырақ пен климат жағдайларды жасайды жануарлар және биомдық көкөністер. Осылайша, экологиялық қауымдастық құрылады, оның мүшелері бір-бірімен және қоршаған ортамен өзара әрекеттеседі. Биома ұғымын ұқсас заттармен шатастырмау маңызды, мысалы экожүйе (бір-бірімен өзара әрекеттесетін және қоршаған ортаның физикалық факторларына сәйкес дамитын тірі организмдердің қауымдастығы), тіршілік ету ортасы (белгілі бір түрлердің, атап айтқанда, мекендейтін жерлері бар аймақ) немесе экозон (тау жоталары немесе мұхиттар сияқты кедергілердің арқасында түрлер белгілі бір оқшауланған аумақ). Біз біршама тереңірек тереңдете отырып, келесі белгілерді анықтай аламыз: Тундрада тірі тіршілік иелері үшін, ең алдымен, төмен температураға байланысты өмір сүру үшін өте ауыр жағдайлар бар. - Шөлдің бүкіл Жер планетасындағы ең биомы болу ерекшелігі бар. Жауын аз, жауын-шашын аз. Онда тұратын организм су тапшылығына бейімделуі керек. - Тропикалық және субтропикалық аудандардың ормандары - бұл ылғалды биом, өсімдіктер аз, жауын-шашын жиі кездеседі. -Өсімдіктің алуан түрі бар шабындықтар. Олардың ерекшелігі өте құрғақ мезгіл, тағы біреуі өте ылғалды. Су биомалары жердегіден ерекшеленеді, әсіресе температура, ылғалдылық немесе судың сипаттамасы сияқты факторларда. Атап айтқанда, ең маңыздыларының ішінде осы екі: Тұзды су дегеніміз не? Бұл санатқа мұхиттар, теңіздер, маржан рифтері ... -Таза су деген не екендігі анықталған тұщы су балығы. Олардың көп өсімдіктері бар және осы топта өзендер де, көлдер де бар. жүктеу/скачать 58.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|