Кәсіпорынның айналымдағы активтерінің құнын бағалау

Іс әрекет процессінде қолданалатын ұйымның шаруашылық қорлары

оның активтері болып табылады. Нарықтық экономиканың дүние жүзілік теориясы мен практикасында шаруашылық іс әрекет нәтижесінде бақылауда болатын немесе ұйым иеленетін болашақ экономикалық тиімділік ретінде анықгалады. Осылайша активтер деп өндірісті жүзеге асыру үшін, құндыльіқтарды түлъгаыу мен айырбастау үшін қолданылатын экономикалық ресурстарды атайды.

Кәсіпорынның барлық активтері айналымды жэне айналымнан тыс деп екіге бөлінеді. Айналымнан тыс активтерге материалды емес активтер, негізгі қорлар, аяқталмаган құрылыс, ұзак мерзімді қаржылық салымдар жатады. Айналым қаражаттарына қорлар( шикі зат,материалдар), құны арзандау жэне тез тозгыш затгар, іпығьшдар(соның ішінде аяқталмаган өндіріс шығындары, сонымен қатар болашақ кезеңдер шығындары), дайын өнім, тауарлар, орындалган жұмыстар мен көрсетілген қызмет түрлері, дебиторлық қарыздар, қысқа мерзімді қаржылық салымдар, ақша активтері(соның ішінде есепшоттағы және кассадағы ақшалар). Осылайша, айналым активтеріне қалыпты өндірістік цикл ағымындағы немесе жыл бойында қайтадан ақшаға айналатын активтерді жатқызамыз.

Қорларды (соның ішінде тпикі затты, негізгі және көмекші материалдарды, отынды, сатып алынатын жартылай фабрикаттар мен қосымша бұйымдарды, орамаға арналған ыдыстар және өнімді тасымалдауды, сонымен қатар басқада ұйымдарға қажетгі ұқсас материалды ресурстарды) бағалау нақты құн арқылы жүргізіледі. ұйымның қосымша қорларын қүратын материалды ресурстардың нақты қүны дайыңдауға немесе иеленуге(несие, комиссиондық сыйақыға, кедендік пошлиналарға) кеткен шығындардан жиналады.

Осыдан қүрылтайшылардың жарғьлық капиталына салым ретінде

12

салынған материалды - өндірістік қорлардьщ нақты құны құрылтайшылармен келісіп, үйымның құрылтайшьшық құжатында тіркеле отырып, ақшалай бағаммен анықталады. Бұл жағдайда баланстық немесе басқа да құн түрлері қолданылуы мүмкін.

Қорларды багалаудың тандап алынған әдісіне байланысты сатудан түсімге сай өткізудің өзіндік қүны өлшенеді. ФИФО әдісін қолданған жағдайда эрдайым бағаның жоғарылауы жағдайында өткізілген өнімнің өзіндік қүны төмендейді және табыс көрсеткіші жоғарылайды. Сонымен қатар, қалған қорлардың бағалық құны да жоғарлайды.

ЛИФО әдісін қолданаған жағдайда, керісінше, өзіндік құн жоғарылап, ал пайда төмендейді.