Танымдық психикалық үрдістер
Қауіпті және бейәлеуметтік мінез-құлық
жүктеу/скачать 149.72 Kb.
|
| Қауіпті және бейәлеуметтік мінез-құлық
Әлеуметтік нормалар негізінде мінез-құлықтар бөліне нормалы (әлеуметтік бейімделген), ауытқыған (девиантты) және нормаға қарама қарсы қауіпті (құқыққа қарсы) мінез-құлық. Девиацияны зерттеуші көптеген ғалымдар девиантты мін құлықтың пайда болу факторларын түрліше түсіндіреді. Біреулф оларды жеке бөлмей жалпылама түрде: Жанұяда берекенің болмауы; Түсінбеушіліктер мен ата-ананың қамқорлығы; Тәрбие берудегі кемшіліктер; Қоғамдық міндеттер мен күйзелістерді жеңе алмау; Өмірлік дағдының болмауы, айналысындағы адамдармен-құрбыларымен жиі табыса алмау; Сырттан келген қысымға төтеп бере алмау, өз бетінше шеші қабылдай алмау, критикалық ойды дамыта алмау; Психоактиві заттардың тез қолға түсіре алу; Агрессиялық жарнаманың болуы; Мектептерде психологиялық көмек көрсету қызметінің наша дамуы; Әлеуметтік нормаларды меңгеру, оларды тұлғаның ішк дүниесіне енгізу бүл сыртқы үлгілермен үқсастыру процесі емес тұлға санасының қүрылу процесі деп аталады. Әлеуметті нормалар жеке сананы қалыптастыра отырып, оның қүрылымы үйымдастырады. Интернационализмді әлеуметтік нормалар тұлғ мінез-қүлқының реттеушісі болады. Бірақ олар мінез- қүлықтв| тікелей емес, сананың сәйкес үйымдасуы, тұлғалық мэнер меі' бағалар жүйесінің қалыптасуы арқылы реттейді. Түлғ1 қабылдаған нормалық жүйелер мінез-қүлық сфрерасының барльг мотивациялығын, мағыналылығын анықтайды. әлеуметтік норм тұлғаның қүндылық жүйесіне ескермеген кезде адамның мінез қүлқы асоциалды мінезге айналады. Ауытқыған, девиантты, сонымен бірге қоғамны антиәлеуметтік мінез-қүлқы әсерленудің сәйкес жүйесіне эсе етеді. Әлеуметтік талаптарды орындау үшін элеметтік әсер ет шараларын әлеуметтік бақылау деп атайды. Әлеуметтік бақылау - бүл тұлғаға қоғамдық әсер етуші түрақты әлеуметтік қатынастарды қамтамасыз етуші, тұлғаның әлеуметтік нормаларына бағыну жүйесі. Санкциалар формалды санкция жүйесімен жүзеге асады. Санкция сол әлеуметтік топ үшін қажетті мінез қүлыққа жағдай жасау кезіндегі тұлғаның әлеуметтік мэнді ісіне топтардың реакциясы. Санкциялар формалды және формалды емес болуы мүмкін. Формалды санкцияға - қүқықтық, формалды емеске моральды этикалық жалпы элеметтік бақылау интериориризациясы болады. Егер әлеуметтік нормаларды адам оз еркімен қабылдаса, онда олар оның бостандығынан айырмайды. Ерікті адам өзінің әлеуметтік талаптарын ешқандай сыртқы күшсіз ақ орындайды. Тұлға девиациялары жайлы ұғым Қазіргі кезде көптеген әдебиеттерде «қиын бала» терминінің орнына «девиантты»термині өте жиі кездеседі. Жалпы, «киын мінез-қүлық», «девиантты мінез-қүлық», «ауытқыған мінез-қүлық» терминдері синонимдер болып табылады, сондықтан да қай терминді алсақ та, қиын бала туралы екені түсінікті. Жалпы, баланың қиын Тәрбиеленуі, қоғамда қалыптасқан нормалар мен ережелерді сақтамауын ғылымда девиация (латынның «сіеуіаііо» тыңдамау, ауытқу деген мағынаны береді) деп атайды . Ауытқушы (девианттық) мінез-қүлық деп қоғамда қалыптасқан нормаларға сәйкес емес мінез-қүлықты айтамыз (И.А.Невский). Белгілі әлеуметтанушы И.С.Кон девиантты мінез-құлықты психикалық денсаулық, құқық, мәдениет немесе мораль қалыптарының жалпы қабылданган қалыптардан ауытқыган іс-әрекет жүйелері ретінде қарастырады. Бейімделуші мінез-құлықтың концепциясына сәйкес кез-келген ауытқушылық бейімделудің бұзылуына алып келеді (психикалық, әлеуметтік, әлеуметтік-психологиялық, қоғамдық). Оқу-Тәрбие үрдісіндегі тәжірибесінде анықталғандай, мүндай оқушыларға мынадай жеке қасиеті бар балалар жатады: білім деңгейі төмен, тэртібі нашар, сабақтан коп қалатын, мүғалім талабын орындамайтындар, адамгершілік деңгейі төмен, құрбылармен тіл табыса алмайтын, топ мәселеле қызықтырмайтын, кей жағдайларда психикалық дамуы, сөйл қабілеті кейін қалған ашуланшақ балалар (бұларға жүй ауруларына шалдыққан, Тәрбиеге эрең көнетін балалар жатадьь Осы аталғандардың ішінде жүйке ауруына шалдыққ"' балалардың Тәрбиесі өте күрделі деуге болады. Бүгін" ғалымдардың пікірінше, жүйке аурулары (невроз) отбасындағ' және басқа да жағдайлардың салдарынан болуы эбден мүмкі Айталық, отбасындағы эке мен шешенің жанжалдасуының ө баланың жүйкесін жұқартып, тез ашуланғыш болуына үлк септігін тигізеді. Девиантты балаларды зерттеумен айналысатын ғалымд" оларды түрліше жіктейді. Біреулер оларды екі үлкен категорияғ бөледі: біріншіден бұл анық немесе жасырын психопатологиянь барлығын білдіретін психикалық денсаулық қалыптарын ауытқыған мінез-қүлық. Екіншіден бүл әлеуметтік мәдени жэн эсіресе қүқықтық қалыптарды бүзатын ассоциалды мінез-құлы Ал С.А.Беличева девианттық мінез-қүлықтың әлеуметті ауытқуын былайша жіктейді: 1. пайдакүнемдік бағытта: құқық бұзушылық, материалды қаржылық, дүние-мүліктік пайда табуға ұмтылуымен байланысг (ұрлау, тонау, алып-сату, алаяқтық және т.б.) жасаған тері әрекеттері; 2. агрессиялық бағытта: адамға қарсы бағытталған әрекетте" (балағаттау, бұзақылық, ұрып-соғу, өлтіру, зорлау); 3. әлеуметтік-енжар тип: белсенді өмір сүруден қашуғ" азаматтық борыштарын өтеуден қашуға, жеке және әлеуметті мэселелерді шешкісі келмеуге ұмтылу (жұмыстан, оқудан ба тарту, кезбелек, маскүнемдік, нашақорлық, таксикомания, өзіне езі қол жұмсау). I. Қылмысжәне оның себептерін социологиялық жағына' зерттеу орыс статистигі К.Ф.Германның (1824) еңбектерінеі басталады. Қылмысқа баруды зерттеу барысында оның дамуі динамикасына эсер ететін кептеген факторлардың бар екені аныЦ болды: әлеуметтік жағдай, білім, кедейлік жеке фактор ретінде, іс-әрекет, индивид және әлеуметтік орта арасындағц байланыстың бұзылуы мен әлсізденуі. Қылмыскерлік - адам кемшіліктерінің көрінісі. Осы уақытқа дейін еш бір қоғам оны жоя алмаған. Сондықтан да біз шынайы мақсатқа бағытталуымыз керек, яғни қылмыскерліктің дамуын тежеп, оны бір деңгейде ұстау керек. жүктеу/скачать 149.72 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|