)Түркілер өркениеті жəне Ұлы жібек жолы

мəдениет,сауда,əкімшілік
орталықтары
болған.Онда
базарлар,ғибадат
ету
орындары,моншалар болды,теңге басылып шықты.Ортағасырлық Қазақстан қалаларына
тəн жергілікті түркістандық құрылыс дəстүрі қалыптасты. Ұлы Жібек жолы б.з.д 2
ғасырдан б.з 16 ғасырына дейін Шығыс пен Батыс өркениетінін байланыстырған,
Қытайдан басталып,Орталық жəне Алдыңғы Азияға одан əрі Еуропаға жалғасып
жатты.Басқа сөзбен айтқанда «түріктерден гректерге» жалғасып жатты.Жол Қытайдың
орталық
аудандарынан
бастау
алатын
еді.
Оның
жолы
Шаш,
Испиджаб,Тараз,Құлан,Мерке,Аспара,Қордай,Қастек,Талхиз,
Қоялық,
Сырдария
бойындағы Сауран,Сығанақ,Жент, Янгикент, Созақ қалалары арқылы өтті. Бұл жол өз
қызметін
тек
португалдық
саяхатшы
Васко
да
Гамма
Европадан
Азияға
өтетін(Африканы айналып Лиссабоннан Индияға) теңіз жолын ашқаннан кейін
тоқтатты. Ерте орта ғасырда түркілердің өзіндік сына жазуы қалыптасты.Ол
орхон-енисей сына жазуы деп аталды.Ежелгі түркі жазуындағы мəтіндердің сырын
алғаш ашқан дат ғалымы В.Томсен.Түркі жазуы алдымен ұйғыр,кейіннен араб
жазуларымын ығыстырылады.Бұл ислам дінінің таралуына байланысты еді. Түркі
дəуіріндегі ойшылдар туралы айтқанда,алдымен Қорқыт туралы айтамыз.Аңыз
бойынша қобызды ойлап тапқан, данышпан,сəуегей, Ортағасырлық мəдениеттің аса
көрнекті өкілі философ əрі ғалым-энциклопедист,Отырардан шыққан Əбу Насыр
Əл-Фараби болды.Ол əлемнің «Екінші ұстазы» деген атаққа ие болады.Орта ғасырларда
Қарахан мемлекеті тұсында түркі тілі мен əдебиетінің аса құнды ескерткіштерін мұраға
қалдырған Жүсіп Баласағұн.Оның қаламынан 1069-1070 жылдары «Құтты білік»
дастаны туған.Ол түркілердің ана тілінде жазылған энциклопедиялық шығарма.Түркі
халықтарының этникалық тарихын көрсететін М.Қашғаридың «Диуани лұғат ат түрік»
еңбегінің маңызы зор.Тағы бір истамдағы сопылық бағыттың негізін салушы,ойшыл əрі
ақын Қожа Ахмет Яссауи.Оның есімі Иассы(Түркістан) қаласының атынан шыққан.Ол
Испиджаб (Сайрам)қаласында туған.Оның еңбегі «Диуани Хикмет».Оның құрметіне
Əмір Темірдің жарлығы бойынша «Əзірет Сұлтан» кесенесі салынды

жүктеу/скачать 0.67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: