Тарих, археология және этнология факультеті
Этникалық жанжалдардың динамикасы мен типологиясы
жүктеу/скачать 1.72 Mb. Pdf көрінісі
|
| Этникалық жанжалдардың динамикасы мен типологиясы.
Кез келген этникалық жанжалдың даму динамикасының (шиеленісу деңгейінің кезеңдері) кезеңі болады. Жанжалдық ахуалдың туу кезеңінде аймақтағы жергіілкті халықтың тіл мәселесін көтеруі, халық мәдениетіне, дәстүріне, әдет-ғұрпына ұлттық символикасына, т.б. жандандыруды талап етеді. Бұл кезеңді құндылық-символикалық деп атауға болады. Онан әрі жанжалдық ахуалдың пісуі басқа этникалық топ есебінен бір этникалық топтың билік өкілеттілігін қайта бөлу, этникалық иерархияны өзгерту, жергілікті халықтың этникалық статусын көтеру, т.с.с. Этникалық жанжалдық ахуалдың бұл кезеңдерінде этноұлттық мүддені білдіре отырып, өздерінің пайдасына этносаяси кеңістікті қайта құру мақсатында жергілікті элита орталықтанған билікке қысым жасауды құрал етіп алады. Ақырында, келесі кезең жанжалдың дамуын мемлекет аясында территориалдық талаптар қою, не жаңа этноұлттық мемлекетті құру, не өмір сүріп отырған саяси кеңістіктің территориалдық шекарасын өзгерту талаптарын қояды. Бұл кезеңде этникалық топтар өдерінің талаптарын қару күшімен бекіттірту үшін күш көрсететін әрекеттерге барады. Көрсетілген жанжалдық дамудың әр кезеңі этностардың өзара қарым- қатынасындағы үлгілермен, түрлермен сипатталады. Мәселен бірінші кезең үшін этникааралық бөлектену көрініс табады. Ол біртекті некеде, моноэтникалық қарым-қатынас, басқа этникалық ортамен араласпау. Бөлектену барысында этностардың мәдени ерекшелігі, ұқсас емес мінез-құлық көбейеді. Жанжалдық ахуалдың дамуы кезеңінде бөлектену жағдайы этникалық жеккөрушілікке ұласады. Мәдениет, экономика, саясат салаларындағы, т.б. кемшіліктермен байланысты жеккөрушілік жағдайы күш көрсету әрекеттеріне тез бастап, жанжалды тудырады. Бұл жағдайда этникалық жанжал саяси мақсатқа жетудегі құрал мен саяси әрекеттің формасы болып саналады. Сонымен бірге кез келген этникалық жанжал діни, нәсілдік, мемлекетаралық жанжалдармен қатар әлеуметтік жанжалдардың бір түріне айналады. Жалпы этникалық жанжал деп, жергілікті этникалық топтардың бір бөлегінің бұрын қалыптасқан жағдайға көңілі толмауы, сондықтан да этникалық жанжал белгілі бір халықтың ұлттық мүддесін қамтамасыз етуді мақсат еткен, бұл мақсатқа жетуде мәдени-тілдік, әлеуметтік-экономикалық немесе саясаттағы жағдайды өзгертуге ұмтылған, ұлттық қозғалыс не партияның ықпалымен болған саяси әрекет деп түсіну керек. Этникалық жанжал барлық уақытта да саяси құбылыс, егер бастамашылар өзгерісті тек мәдени-тілдік не әлеуметтік-экономикалық салада ғана өзгертуге ұмтылса да олар өздерінің мақсатына тек белгілі бір билік өкілеттілігі арқылы ғана қол жеткізе алады. жүктеу/скачать 1.72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|