12-тапсырма. Қазақ қоғамының потестарлы-саяси құрылымы (XVIII ғ. материалдары бойынша)
(жоғарғы саяси билік)
(мемлекеттің заң шығарушы
жоғары кеңесі)
( ірі ру одақтары
н ың, көсемдері
нің жиыны) (жауынгер азаматтарының
жиыны)
Схеманы толық байланыстырыңыз. Қазақ хандығының тағы қандай потестарлы-саяси құрылымдары болды?
13-тапсырма. «Күймемен көшкен қазақтар».
«Сөзі сенімді, өзі білгір адамдардан естігенім: Олардың үй-жайы аспанның жиегіндей үлкен доңғалақты арбаларға орныққан бір жұрттан екінші жұртқа түйелермен сүйреп жеткізеді, кәдімгі керуен сияқты. Бір бірінен қалыспай, іркес-тіркес жүрсе жүздеген монғол фарсаңына созылып кетеді. Осындай әр үй бір адамның үй-жайы, себебі ең кедей деген қазақтың жылқысы, түйесі мен қойы мыңдап саналады. Осы сансыз үйдің иелері, осыншама көрнекті адамдардың бәрі шетінен батыр, әрқайсысы қалың жаумен шайқасқанда он жауынгерді орап-матап алады, он жауынгерге ат жалын құштырып немесе о- дүниеге аттандырып жібереді.
Сонымен, олардың көші-қоны туралы айтылғанда олардың (қыпшақ) даласының төрінен, Еділ өзенінің жағасына күн сайын жылжи отырып өзінің сән-салтанатымен, байлығымен, әсем әшекейлер тағылған ақ тыйын, манат ішіктерге қымтанып, шымқай жібекке малынып екі ай бойы көшіп, кейде қарды кешіп қыс қыстайтын қонысына жетеді. Олардың қыстаулары Сейхундарияның жағасына орналасқан, өздері оны - “Сырдария” деп атайды. Жоғарыда айтқанымыздай, Сейхунның жағасы - “най” (түркі тілінде), қамысқа толы, малға отын мол, қонысқа жайлы.
Қой саны, шамасы өскен ағаштан аз болмаса керек, осы қоныстардың шөбі майдай, өмірдің тамыздығы, ал бұл тамыздық қайтадан малға айналып шыға келеді. Осы солтүстік өлкенің бір ерекшелігі де осында болса керек, бір жағдайдан екінші жағдайға өту жылдам, себебі шөптен алынған азық малға айналады, мал адамға өтеді, ал енді жер мен судың өзі тез арада азыққа айналатындай әсер қалдырады».
Фазлалах ибн Рузбехан.// Михман-и Бухара,
(Бұқаралық қонақтың жазбалары). М., 1976. 94 б.
Келтірілген деректе қазақ қоғамындағы әлеуметтік- экономикалық қарым- қатынастар қалай берілген?
Достарыңызбен бөлісу: |