б) Белградда – агар жавобгар Сотувчи бњлса, Иттифољ хњжалик палатаси љошидаги Ташљи савдо арбитражида, ушбу Арбитражнинг љоидаларига мувофиљ књриб чиљилиши керак.
Арбитражнинг љарорлари охирги ва ќар иккала томон учун мажбурийдир.
Ушбу контрактдан келиб чиљадиган ёки у билан бођлиљ бњлган барча низолар томонларнинг келишувига биноан ќал љилиниши керак.
Агар томонлар 15 кун давомида келишувга эриша олмасалар, низо иккала томондан 2 кишидан иборат 4 кишилик паритет комиссиясига берилади. Бу комиссия томонлардан бирининг ёзма талабига биноан 10 кун ичида тузилади.
Агар паритет комиссияси њзи тузилган кундан бошлаб, 15 кун ичида низони ќал љилмаса ёки тмонлардан бири юљоридаги 10 кун муддатда њз вакилларини паритет комиссияси таркибига белигилимаса, томонлардан бирининг ёзма талабига биноан низо Будапешт шаќридаги Венгрия савдо палатаси љошидаги ќакамлар судига њтказилади. Бу суднинг љарори охирги ќисобланади, унинг устидан ќеч љандай протест келтирилиши, аппеляция шикояти берилиши ва кассация тартибида љайта књриб чиљилиши мумкин эмас, бу љарор ќар иккала томон учун ќам мажбурий ќисобланади.
Халљаро савдодаги намунавий контрактлар
Мунтазам равишда жаќон бозорига товарлар етказиб берадиган контрагентлар контрактнинг стандарт, намунавий шартларини кенг љњллайдилар россиянинг ихтисослашган савдо ташкилотлари ќам њзларининг бир хиллаштирилган шартларини, зарур ќолларда эса– контрактнинг намунавий шартларига муљобил вариантларини ишлаб чиљљанлар ва ишлаб чиљмољдалар. Бу вариантлар биргаликда маълум товар номенклатураси бњйича ташљи савдо битимларига хос бњлган намунавий контрактларнинг пакетини ташкил љилади. Халљаро савдо амалиётида ишлатилаётган бошља намунавий контрактлар каби бу контрактлар ќам тавсия хусусиятига эга.
Баъзи товарлар бњйича Россия ташљи савдо ташкилотлари халљаро ташкилотлар. биржа љњмиталари ёки хорижий фирмаларнинг ассоциациялари ишлаб чиљљан намунавий контрактлардан фойдаланадилар. Бунда. зарурият тњђилганда, шартларга Россия томонининг манфаатларини таъминловчи њзгартиришлар ва аниљликлар киритилади.
Намунавий контрактни љњллаш битимлар тузишни осонлаштиришга ва тижорат музокараларининг якунловчи босљичида ваљтни тежашга имкон беради.
Иборалар: олди-сотди битми,товар алмашиш битмлри,бартер, йирик микиесли операциялар,эскирган махсулотни кайтариб сотиб олиш,агент, конрагент, брокерлик операциялари, буюртма.
НАЗОРАТ УЧУН САВОЛЛАР:
1)Олди-сотди операцияси нима
2)Ташки савдо операцияларининг тавсифи
3)Бартер операцияларинингмохияти нима
4)Компенсационоперациялар кандай амалга оширилади
5)Компенсацион асосидаги йирик микиесли операцияларнинг ахамияти
6)Амалиетда ТИФнинг кандай шакллари кулланилади
7)Жахон бозорида фирмаларкандай тавсфланади
8)Тадбиркорлик муносабатларини урганишнинг усуллари ва уларни расмийлаштириш тартиби
Ņąųč čņčńīäčé фąīėč˙ņķč ņšąķńļīšņ įčėąķ ņąśģčķėąш .
Šåęą:
1. Ņąųč čņčńīäčé ōąīėč˙ņäąćč ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąšč.
2. Ņąųč ńąāäīäąćč žź ņąųóāčķč õóóčé ņąšņčįćą ńīėčų.
3. Ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąščćą õąšąęąņėąšķč įąõīėąų.
Ņąųč ńąāäī žźėąščķč ņąųčų ųąšņķīģąėąšč.
5. Олди-сотди контрактлари базис шартларининг умумий тавсифи.
Ņąāńč˙ żņčėąäčćąķ ąäąįčøņėąš:
1. Ņąųč čņčńīäčé ōąīėč˙ņäąćč ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąšč.
Ģīљč˙ņäąķ ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąšč ņąųč ńąāäī įčņčģėąščķč ąģąėćą īųčščųķč įīųėąéäč āą ņóćąņąäč. Źīšõīķąķčķć żźńļīšņ ģąõńóėīņč ńčōąņč ąķ÷ąėčź žīšč įњėģąńčķ, ąćąš ņšąķńļīšņ õčēģąņč ˙õųč ņąųźčė čėčķģąćąķ įњėńą, įó źīšõīķąķčķć čųėąšč žščųģąńėčćč ģóģźčķ.
Žźėąšķč õąėąšī ņąшčų óģóģčé ōīéäąėąķčųäąćč ņšąķńļīšņėąš äåķćčē, äąšø, ņåģčš éњė, ąāņīģīįčė, õąāī āą ņšóįīļšīāīä ņšąķńļīšņėąšč īšљąėč ņąśģčķėąķąäč.
Żźńļīšņ žźėąščķč ļąźåņ āą źīķņåéķåš ųąźėčäą ņąųčų źåķć ņąšõąėćąķ. Ąšąėąų õīėäą ņąųčųėąš ¯ąģ źåķć ņąšõąėćąķ. Įóķäą įčš ķå÷ą ņšąķńļīšņ ņóšėąšč ąņķąųąäč. Įóķäąé õīėėąš žźėąšķčķć њђčšėąķčųč źąģą˙äč. Źīķņåéķåšäąćč žź “żųčźäąķ żųčźźą÷ą” ņąųóāčķčķć ģóõšč īńņčäą åņźąēčį įåščėčųč ģóģźčķ.
Ņšąķńļīšņķčķć ķīšģąė čųėąųč źīķņšąźņ ņóēćąķ ņīģīķėąšķčķć њē ģąęįóšč˙ņėąščķč įąęąščųėąščķč ņąśģčķėąéäč. Ąćąš įó ģąęįóšč˙ņėąš бąęąščėģąńą, ąķ÷ą éњīņčųėąš źåėčį ÷čąäč. Įó żńą ¯ąģ ņīāąšėąšķčķć, ¯ąģ óėąšķč ņąéøšėīā÷čėąšķčķć šąīįąņįąšäīųėčćčćą ņąśńčš żņąäč.
Õīščęčé ģąģėąźąņėąš įčėąķ ńąāäīäą žź åņźąēčį įåščųķč ņåēėąųņčščų įčņčģķčķć ąģąėćą īųčščėčųčķč ņåēėąųņčšąäč. Įó żńą õīščęčé āąėžņąķčķć ņåēšī ņóņčųč äåćąķ ćąļ. Ņåē åņąēčį įåščų īįīšīņ ģąįėąђėąščķčķć ąéėąķčųčķč ņåēėąųņčšąäč.
Žźėąšķč ņąųčų õąėąšī ąģąėčøņč ųóķč źњšńąņäčźč, ņšąķńļīšņ õąšąęąņėąšč źåéčķćč ļąéņäą њńčį įīšģīдą āą õąė õњęąėčćč ńåēčėąšėč éњīņčųėąšćą äó÷ źåėģīźäą. Įó ąāāąėąģįīš, ņšąķńļīšņ āīńčņąėąščķčķć åņčųģąńėčćč, žź ņąųčų ņåēėčćčķčķć źąģėčćč, žźėąšķčķć ņąųčųćą ņąśńčš ņąéøš żģąńėčćč, ņąųóā÷čėąšķčķć éėäą žźėąšķčķć įóēčėčųč ó÷óķ ęąāīįćąšėčźķč õąģ љčń љčėčųėąšč āą .ź. ėąšćą įīėč.
2. Ņąųč ńąāäīäąćč žź ņąųčųėąšķč õóóčé ņąšņčįćą ńīėčų.
Њēįåźčńņīķäą ņšąķńļīšņ ņąųźčėčé āą įīųõąšóā ęčõąņäąķ źњļ њēćąščųėąšćą ó÷šąäč. Њēįåźčńņīķäą Šåńпóįėčźą ņšąķńļīšņ āąēčšėčćč ņóēčėäč. Äąšø, ąāņīģīįčė āą õąāīäą žź ņąųčųėąš óķčķć čõņčøščćą įåščėćąķ. Ņåģčš éėäą žź ņąųčųėąš “Њēįåźčńņīķ ņåģčš éėėąšč” ģčėėčé źīģļąķč˙ńč čõņčøščäą. Įóķäąķ ņąųąšč, ģąćčńņšąė ņšąķńļīšņėąšäą ņåēźīš žź ņąųčų ó÷óķ ąźöčīķåšėčź ęąģč˙ņėąšč ņóēčėćąķ.
Њēįåźčńņīķ Šåńļóįėčźąńč Ļšåēčäåķņč 1995 éčė 15 ģąšņäą “ēįåźčńņīķäą ņšąķńļīšņ ģąęģóčķčķć äąāėąņ įīųõąšóāč ņčēčģčķč ņąźīģčėėąųņčščų ņščńčäą” ćč ōąšģīķćą čģēī ÷åźäč. Õąėąšī, äąāėąņėąšąšī įčņčģėąšćą óéčäąćčėąš źčšąäč: źīķāåķöč˙ėąš,źåėčųóāėąš,įčņčģėąš. Óėąšķčķć įąęąščėčųč žščäčź āą халљаро įčņčģėąš óéčäąćčėąšķč ņąšņčįćą ńīėąäč:
- ōąīėč˙ņķčķć ģąśģóščé-ņåõķčź ķīšģąėąšč; ąėīą éėėąšč óščų, ņšąķńļīšņ āīńčņąėąščķč ˙šąņčų;
- ņšąķńļīšņ āīńčņąėąšč żźńļėóąņąöč˙ńč āą óėąš харąźąņčķč ņąųźčė żņčų;
- ņšąķńļīšņ ńīõąńčäąćč õąģźīšėčźķč ņąųźčė żņčų;
- žźėąš ņąųóāč , õąš õčė ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąščķč ąģąėćą īųčščųäą ńīėč āą įīęõīķą šåęčģčķč įåėćčėąų.
Ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąšč. Õąėąšī ńąāäīäą žź żćąėąšč ņīāąšėąš åņźąēčį įåščųķčķć źīķņšąźņėąšäą įåėćčėąķćąķ ųąšņėąš įčėąķ ųąšņėąķćąķ ąņīš ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąščķč įąęąščųėąšč ēąšóš. Ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąščķčķć ģąēģóķč ņąųčėąøņćąķ žźķčķć õóńóńč˙ņč, њėėąķčėąøņćąķ ņšąķńļīšņ āīńčņąńč ņóščćą, åņźąēčųėąšķč äąāščéėčćčćą, ÷åćąšąäąķ њņčų ņąšņčįčćą ąšąį įåėćčėąķąäč.
Ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąšč źīķņšąźņ ņąéøšėąųäą šåęąėąųņčščėąäč āą óķč įąęąščų ęąšąøķčäą ąģąėćą īųčščėąäč.
Źīķņšąźņ ņóēčėćóķ÷ą įčščķ÷č įīńč÷äą:
- ņšąķńļīšņ õčēģąņėąšč įīēīšėąšč źīķśžźņóšąńčķč, ņīāąšėąš åņźąēčų ųąšņėąšč, ņąščō āą ōšąźņ ńņąāźąėąšč äąšąęąńčķč ņąõėčä čėčų;
- óėąšķč źåéčķćč īėäč ńīņäč ųąšņķīģąńčćą њéčų ó÷óķ ņšąķńļīšņ āą įąъēč ųąšīčņėąščķč ąķčėąų, įó ųąšņėąš įąęąščėčųčķč ņąųźčė żņčų;
- ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąščćą ņīāąšķčķć źīķņšąźņ įąхосčäą õąšąęąņėąš óėóųčķč įåėćčėąų;
- õąšąęąņėąš ńčńņемаńčäą ņšąķńļīšņ ņóņиėčųėąščķč źњēäą ņóņčų ēąšóš.
Čźźčķ÷č ņąųč ńąāäī įčņčģčķč ąģąėćą īųčščų ęąšąøķčäą óéčäąćčėąšķč įąęąščų ēąšóš:
ņīāąšėąš ņąųčų ųąšņķīģąėąščķč ņóēčų, óėąšķč źåšąźėč ņšąķńļīšņ хужжатлари įčėąķ šąńģčéėąųņčščų;
- äåķćčē, äąšø ļīšņėąšč āą ÷åćąšą ńņąķöč˙ėąščäąķ њņóā÷č żźńļīšņ žźėąšč ņąųóāčķč šåęąėąųņčščų;
- ņīāąšķč ņąųóāćą ņąéøšėąų;
- žźėąšķč ņšąķńļīšņ ńóóšņąńč ųąšņķīģąńčķč šąńģčéėąųņčščų, ńóóšņą ļīėčńčķč īėčų;
- ņåõķčź āą ņīāąšćą ¯ąģźīšėčź čėóā÷č хóęęąņėąšķč ņąéøšėąų āą šąńģčéėąųņčščų;
- хисоб хужжатлариķč ņåźųčščų āą ņąųóāč įčėąķ õčńīį-źčņīį čėčų;
- źåšąźėč ÷åćąšą, āåņåščķąš šąńģč˙ņ÷čėčźėąšķč įąęąščų, źåšąźėč õóęęąņėąšķč šąńģčéėąųņčščų: įīęõīķą žź äåźėąšąöč˙ńč, źåšąźėč ńåšņčōčźąņėąš, įīęõīķą éčђčķėąščķč ņњėąų, įīę, ńīėčėąš ņњėąų.
3. Ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąšč õąšąęąņėąščķč įąõīėąų.
Õąšąęąņėąš ņšąķńļīšņ ņóšč, ņąųčų éėč āą åņźąēčų óēīėčćčćą įīėč įњėąäč. Īäąņäą ņšąķńļīšņ õąšąęąņėąšč åņąšėč äąšąęąäą źњļ įњėąäč. Įąśēč ņīāąš ņóšėąščćą ąšąį óėąš 50% ķč ņąųźčė żņčųč ģóģźčķ. Ųóķčķć ó÷óķ ¯ąģ õīščęčé õąščäīš įčėąķ ģóēīźąšą įīųėąųäąķ ąāāąė ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąšč ó÷óķ õąšąęąņėąšķč õčńīįėąćąķ ģąśóė. Óėąš óéčäąćč ņėīāėąšķč њē č÷čćą īėąäč:
- ņīāąšķč ęķąņčųćą ņąéøšėąų õąšąęąņėąš;
- žźķč ģąģėąźąņ č÷ķäą ņšąķńļīšņ āīńčņąńčćą īšņčų āą óķč ÷åćąšąćą÷ą īėčį įīščų;
- žźėąšķč ļīšņ, ńņąķöč˙, įīēīšėąšäą ńąėąų;
- žźėąšķč õąėąšī ņšąķńļīšņ įčėąķ īšņčų āą ņąųčų;
- žźėąšķč ņšąķńļīšņ ńóóšņąėąų;
- įīęõīķą éčђčķėąšč, įīęėąšč, ńīėčėąšč;
- ńīņóāīėäč ńåšāčń;
- žźķč ÷åņ żė õąščäīšč īģįīščćą ņóųčščų.
Ųąšņķīģąķčķć ņšąķńļīšņ ųąšņėąšč ņīģīķėąš źīķņšąćåķņėąščķčķć žźėąšč ņąųčų ęąšąøķčäąćč ģóķīńąįąņėąščķč įåėćčėąéäč. Ņšąķńļīšņ ųąšņėąšč īėäč-ńīņäč ųąšņķīģąńčćą ģąõńóń įњėčģ ńčōąņčäą źčščņčėąäč.
Ņšąķńļīšņ ųąšņėąšč õąš įčš ąķč õīėąņäą ņąųčųäą ąņķąųąøņćąķ ņšąķńļīšņ ņóšč, ņīāąšķčķć õąšąźņåšč, įčņčģ ņóšč, õąėąšī įčņčģėąš õąšąźąņč źīķāåķöč˙ėąš õąšąźąņčćą įīėč ģąēģóķćą żćąäčš.
Īėäč-ńīņäč ųąšņķīģąńčäąų ņšąķńļīšņ ųąšņėąšč óéčäąćčėąšķč њē č÷čćą īėąäč:
- õąėąšī įčņčģėąš, źīķāåķöč˙ėąš, ģąģėąźąņäąćč īäąņėąšķčķć õąšąźąņč;
- žź īšņčų ģóääąņč āą āąņč;
- ņīāąšķčķć ņóђšč āą ģčäīšč;
- žźķč ņīļųčščų ęīéč āą ņąšņčįč;
- ņīāąšķč ņóųčščų-īšņčų ęīéčķčķć ķīģč;
- ņšąķńļīšņ āīńčņąėąščķčķć źåėčų ņąšņčįč, źīķņšąźņäą źњšńąņčėćąķ ļóķźņėąš;
- žźėąų čųėąšč ķīšģąńč āą žźėąų īļåšąöč˙ėąšč ó÷óķ źåģąėąšķč ņąéåšėąų āąņč;
- ņåģčš éė āą ąāņīģīįčė éėėąščäą ó÷čķ÷č ģąģėąźąņ õóäóäč īšљąėč žźėąšķč ņšąķēčņ īėčį њņčųäą ņšąķńļīšņčšīāźą ó÷óķ õą ņњėąų ņąšņčįč āą хąęģč;
- äåģåššåę (ęąščģą) āą äčńļč÷ (ģóźīōīņ) įéč÷ą õčńīį-źčņīį ņąšņčįč;
- žź ņąųčų īļåšąöč˙ėąščķč įąęąšąøņćąķ ńņčāčäīšėąš, ņąšńķļīšņćą õčēģąņ źњšńąņóā÷č ąćåķņėąšķč ņąéčķėąų ņąšņčįč;
- ņóēčėćąķ ųąšņķīģąėąšćą ģóāīōč āīńčņą÷č ņąųźčėīņėąš įčėąķ õčńīį-źčņīį ņąšņčįč.
Õąėąšī ńąāäī ąģąėčøņčäą äåķćčēäą žź ņąųčųäą ōšąźņėąųķčķć įčš ķå÷ą ųąšņėąšč įīš. Ąńīńčéėąšč уéčäąćčėąšäčš:
ŌČĪ - Ććåå ņ ąļń! īč 81ī^åń1 - žź ņąųóā÷č žźėąų, ņóųčščų, źåģą ņšžģčäąćč ąńīńčé ęīéėąųņčščų õąšąęąņėąščäąķ īēīä;
- ŌČĪŅ - Ććåå ų ąļń! īč 1ļņņåń1 - žź ņąųóā÷č žźėąų, ņóųčščų āą źåģą ņšžģčäą ņåźčńėąųäąķ (ņњčėąäčćąķ āą ńī÷čėąäčćąķ žźėąšäą) v īēīä;
- Øķäīų ųąšņėąš - Āåć1Ü *åļų īó Üųåć 1åćņą - žźėąų āą ņóųčščų įњéč÷ą õąšąęąņėąš žź ņąųóā÷č ņīģīķčäąķ ņėąķąäč.
- Ćšīńń ņåšģń - Ńćīēē 1åćņē - īšņčų õąšąęąņėąšč ņąųóā÷č ņīģīķčäąķ žź čųėąšč ķīģąńčäą ņėąķąäč;
- ŌČ/ĖĪ - Ććåēē ņÄėļåćīŲ: - źåģąäąķ žźķč тóųčščųäąćč äīčģčé ųąšņėąš. Įó åšäą ņąųóā÷č žźķč īšņčųäąćč õąšąęąņėąšäąķ īēīääčš;
- ĖČ/ŌĪ - 1ėļåļč/{óååīč1 - žźėąšķč īšņčųäąćč äīčģčé ųąšņėąš. Įóķäą ņąųóā÷č žźėąšķč ņóųčščų õąšąęąņėąščäąķ īēīä żņčėąäč.
Äīčģčé ųąšņėąš ģąśėóģ žźėąšķč äīčģčé ąņķīāėąšäą ņąųčųäą ėėąķčėąäč. Įó ųąšņėąš ųóėąšķč įčėäčšąäč: žźķč ļīšņ īģįīšėąščćą ąįóė čėčų āą ņīļųčščų; žźķč īģįīšäąķ ļšč÷ąėćą īėčį įīščų; źåģą ņšžģčćą īšņčų; źåģą ņšžģčäąķ ņóųčščų; īģįīšćą åņźąēčų. Õčēģąņ āą ņąāąźźąė ó÷óķ ņąųóā÷č ņњėąéäč.
Żźńļīšņ žźėąšč ņąųóāčķč šåęąėąųņčščų. Źīķņšąźņ čģēīėąķćąķäąķ ńњķć ąįóė čėčķćąķ ņšąķńļīšņ ųąšņėąščķč įąęąščėčųčķč ņąśģčķėąų āą žźėąšķč ņąųčų ņąėąįčķč šåęąėąųņčščų ēąšóš. Įóķčķć ó÷óķ īėäčķäąķ ņšąķńļīšņ āīńčņąńčćą ąščēą įåščų ēąšóš.
Ņąųčųķč šåęąėąųņčščų ąńīńąķ įčš ķå÷ą ņšąķńļīšņ āīńčņąńčķč њėėąųäą ēąšóšäčš.
Љąįóė čėčķćąķ љąšīšćą źšą ļīšņėąšķčķć żźńļīšņ žźč įėćąķ āą žź źīķņåéķåšėąšķč ąįóė čėģąćąķč ó÷óķ žź ęķąņóā÷čėąšäąķ ęąščģą īėčų ńčōąņčäą ęąāīįćąšėčź įåėćčėąķćąķ. Ęąščģą ģąõńóėīņč żźńļīšņćą åņźąēčį įåščųķčķć ģåśøščé ņąėąįėąščķč įóēćąķč ó÷óķ: żźńļīšņ žźėąščķč īšņčų īčäąėąščķč įąęąšģąćąķėčź ó÷óķ įåėćčėąķąäč.
Žź įīęõīķą äåźėąšąöč˙ńčķč ķīņњђšč ņњėäčščų; žź õóęęąņėąščķč ķīąķč šąńģčéėąųņčščų. Įó ņąėąįėąšķčķć įąęąščėčųčķč įīęõīķą āą ÷åćąšą ļīšņ īšćąķėąšč āą įīųą ķąēīšąņ īšćąķėąšč ķąēīšąņ čėąäč.
Ņīāąš āą ęčõīēėąšķč īėčį źčščųäą źīšõīķą" āą ņąųźčėīņėąš .įīęõīķą īšćąķėąščćą įčņčģ ļąńļīšņč, āą žź įīęõīķą äåźėąšąöč˙ńčķč ņąдčģ żņčų éėč įčėąķ óėąšķč äåźėąšąöč˙ иėишлąšč ųąšņ.
Žź įīęõīķą čäīšąńč ņīģīķčäąķ ņåźųčščėćą÷ žź įīęõīķą äåźėąšąöč˙ńčäą, źåšąźėč įåėćč éčėąäč āą žź įīęõīķą ó÷ąńņźąńč õóäóäčäąķ ÷čõąščėąäč.
Ņąųč ńąāäī žźėąščķč ņąųčų ó÷óķ ųąšņķīģąėąš.
Ņąųóā ųąšņķīģąńčķčķć ąńīńčé ģąēģóķč ųóķäąźč ņąųóā÷č žź жњнатувчиäąķ žźķč ąįóė čėčį óķč ųąšņķīģąäą źњšńąņčėćąķ ęīéćą įåųčźąńņ åņźąēčį žźķč ąįóė čėóā÷čćą ņīļųčščų ģąęįóšč˙ņčķč īėąäč. Žź żćąńč ņąųčų ó÷óķ źåėčųčėćąķ ņėīā-ōšąźņ øźč ņąščōķč ņњėąų ģąęįóšč˙ņčķč īńąäč. Įóķäąķ ņąųљąšč, ųąšņķīģą īšņčų, ņąųčų ųąšņėąšč ņīģīķėąšķčķć õąš čė ųąšņķīģąėąšäąćč õóó āą ģąęįóšč˙ņėąščķč, ņąųčų ņėīāėąščķč ņњėąų ņąšņčįčķč, įąõīńč ģąńąėąėąšķčķć å÷čėčųčķč ąķčėąéäč.
Äåķćčē āą äąšø ņšąķńļīšņčäą žźėąšķč ņąųčųäą ąšąėąų äąšø-äåķćčē ńčķōčäąćč źåģąėąšäą ńąāäī äåķćčē ńóēčųč źīäåźńčćą źšą čźźč ņóšäąćč ņąųóā ųąšņķīģąńč ėėąķčėąäč. Įčščķ÷č ņóšäąćč ųąšņķīģąćą źšą įčš-įčšč įčėąķ źåģąķč ōšąźņėąų ųąšņķīģąńčķč ņóēćąķ ōšąźņ čėóā÷č (žź żćąńč) āą ōšąźņ÷č (źåģą żćąńč) ņąķ īėčķąäč. Ųąšņķīģą ļšåäģåņč - äåķćčē øźč äąšø źåģąńč. Įó ųąšņķīģą ÷ąšņåš äåį ąņąėąäčćąķ õуęęąņ įčėąķ įåėćčėąķąäč.
׹šņåšėąš įéč÷ą äåķćčē ņąųóāč ųąšņķīģąńč халљаро ģåśøšėąš įčėąķ ņąšņčįćą ńīėčķąäč. ׹šņåš įéč÷ą ōšąźņėąų ąńīńąķ äóķøķčķć õąš хčė ļīšņėąšč īšąńčäą ōšąźņėąšķčķć žź āą њė÷ąģčćą įīėč хīėäą čųėąéäčćąķ ņšąнспорт źåģąėąščķč ōšąźņėąųäą ėėąķčėąäč.
׹šņåšėąšķčķć ļšīōīšģą āą ųąźėėąšč õąėąšī äåķćčē ņąųźčėīņėąšč źīķōåšåķöč˙ėąščäą źåėčųčėąäč āą ņąńäčėąķąäč. Įąš÷ą ÷ąšņåšėąš 12 ćóšóõćą įњėčķąäč.
Ņąųóā ųąšņķīģąńčķčķć čźźčķ÷č ņóšč äåķćčē āą äąšø źåģąėąščķč īääčķäąķ įšīķ čėčų ó÷óķ ēąšóš įњėčį źīķīńąģåķņ äåį ąņąėąäčćąķ хóęęąņ įčėąķ šąńģčéėąųņčščėąäč. Źīķīńąģåķņ įéč÷ą ņąųóā ųąšņķīģąńč ąńīńąķ äīčģčé éėėąšäą ąńīńčé žźėąšķč ņąųčųäą ėėąķčėąäč.
1921 éčė Õąėąšī õóó ąńńīöčąöč˙ńčķčķć ņąųąįįóńčćą źšą źīķīńąģåķņėąšćą ņåćčųėč Ćąąćą īčäąėąšč ņóēčėäč. 1922, 1923 āą 1924 éčėėąšäąćč Įšžńńåė äčļėīģąņčź źīķōåšåķöč˙ėąščäą óėąšķč õąėąšī ģčøńäą ņąķ īėčķųļčķč ņąāńč˙ żņčäļč. Įó īčäąėąš įčėąķ ņąųóāčćą ó įåźīš čėą īėģąéäčćąķ ąņīš ÷åźėąųėąš éčėćąķ. Įó źåģąķč äåķćčēćą ÷ččųćą ˙šīėčćč, īšņčų āąņčäą žźźą ģóķīńąįąņ, ņąõėąų, ńąėąųäą ńņąķäąšņ ųąźėäąćč źīķīńąģåķņ įåščėčųčćč ņąąėóėč żäč. 1968 éčėäą Įšžńńåėäą Ćąąćą īčäąėąšč ˙ķą ąéņąäąķ źščį ÷ččėäč āą Ćąąćą-Āčńįč īčäąėąšč ķīģčķč īėäč. Įó īčäąėąšķč: Įóžź Įščņąķč˙, Įåėćč˙, Äąķč˙, Żźāąäīš, Ģčńš, Ōčķė˙ķäč˙, Ōšąķöč˙, Ćåšģąķč˙, Ėčāąķ, Ķčäåšėąķäč˙, Ķīšāåćč˙, Ļīėüųą, Ńčķćąļóš, Čńļąķč˙, Ųšč-Ėąķźą, Ųāåöč˙, Ųāåéöąšč˙, Ńóšč˙ āą įīųą ģąģėąźąņėąš ąįóė čėčųäč. Ćąąćą-Āčńįč īčäąėąšč 1978 éčėäąćč ĮĢŅ ķčķć žźėąšķč äåķćčē ņąųóāč ņњђščńčäąćč źīķāåķöč˙ńčäą њзćąšņčščėäč āą “Ćąģįóšć īčäąėąšč” ķīģčķč īėäč. Óėąš ŽĶČŃŅŠĪĖ ņīģīķčäąķ ņąéøšėąķäč āą 1978 éčė 30 ģąšņäą Ćąąćąäąćč ĮĢŅ źīķōåšåķöč˙ńč ņīģīķčäąķ ąįóė čėčķäč.
Ćąģįóšć īčäąėąšč уéčäąćčėąšķč ķąēąšäą ņóņąäč: - įąš÷ą äåķćčē žź ņąųóāč ųąšņķīģąėąščäą њėėąķčėčųč;
- ņąųóā÷čķčķć žź óķčķć čõņčøščäą įėćąķ įóņóķ āąņ ģīįąéķčäą ęąāīįćąšėčćč;
- ķīāčćąöč˙ õąņīėąšč ó÷óķ ņąųóā÷č ęąāīįćąšėčćčķč čńņčńķīńčķč įåźīš čėčų; ņąųóā÷čķčķć žź ó÷óķ ęąāīįćąšėčćčķč ģąźńčģąė īčäąėąšč.
Źīķīńąģåķņ ó÷ õčė ųąźėäą øēčėąäč: “ķīģėč” (žźķč ąįóė čėóā÷č źњšńąņčėąäč); źњšńąņóā÷čćą; īšäåšėč.
Õóęęąņķč óķäą ņīāąš øźč āą óļąźīāźąķčķć ķóńīний õīėąņčķč ņњђšč źњšńąņąäčćąķ њųčģ÷ą øźč įåėćčėąš éњ. Źīķīńąģåķņäą ņąųóā÷čćą ņåćčųėč ņėīā ģčäīšč, įåščų āąņč āą ęīéč, ķóńõąėąš ńīķč, ųóķčķćäåź ąńėč õąģ įåėćčėąķąäč. Źīķīńąģåķņķč źåģą źąļčņąķč øźč ųóķćą āąźčė čėčķćąķ ņąųóā÷čķčķć āąźčėč čģēī ÷åźąäč.
Źīķīńąģåķņ, įīųą åźč īėäč-ńīņäč ųąšņķīģąńč хčńīį-źčņīįėąšč ó÷óķ ąįóė čėóā÷čćą ęķąņčėąäčćąķ õóęęąņėąš éččķäčńčćą źčšąäč.
Źīķīńąģåķņėąš ņļļą ņšč āą ģóšąźźąį įėčųč ģóģкčķ. Ņščėąšč įčš ņīģīķäąķ įīųąńčćą žźķč īšąäąćč ķóņąėąšäą ąéņą īšņčų įčėąķ ņąųčųäą ėėąķčėąäč. Ģóšąźźąįėąšč żńą źīķņåéķåšėąš ņąųóāčäą ąšąėąų įčš ķå÷ą ņšąķńļīšņ ņóšėąšč њėėąķćąķäą čųėąņčėąäč. Įó īėėą žźķč ņąųóāćą īėćąķ įčščķ÷č ņąųóā÷č žźķč ąįóė čėóā÷čćą īėčį įīščųč ųąšņ āą źęķč īõčšćč įåėćčėąķćąķ ķóņąćą įīščųčćą ęąāīį įåšąäč.
Äåķćčē źīķīńąģåķņč żźńļīšņ žźėąščćą šąńģčéėąųņčšćąķäą õóęęąņ ąźźšåäčņčāėąšč ó÷óķ įčšėąųćąķ õīлäą āą ąśąķąėąšćą źšą źīķīńąģåķņ “ņīēą” - ńдåąļ įėčųč ųąšņėčćč ąķčėąķćąķ. Įó īčäąėąšćą źšą ņšąķńļīšņ хóęęąņč - įó ųóķäąé.
Įąķź øźč õąščäīš ņėīāćą ōąąņ “ņīēą źīķīńąģåķņ” ąįóė čėąäč.
Ņąųóā÷č ņīģīķčäąķ źīķīńąģåķņ įåščėćąķ øźč īėčķģąćąķ įėńą ņīģīķėąš įóķčķć ķīņą ķīģč įčėąķ šąńģčéėąųņčščėćąķ ņąųóā ųąšņķīģąńč ņóēčųėąšč ģóģźčķ. Įó хóęęąņ įčėąķ šąńģčéėąųņčščėćąķ ņąųóā ųąšņķīģąńč źóļčķ÷ą äīčģčй ņąųóā źåģąėąščäą źč÷čź ļąšņč˙ėč žźėąšķč ņąųčų ó÷óķ ęīé żćąėėąų ó÷óķ ėėąķčėąäč.
Įóķäąķ ņąųąšč žźėąšķč äåķćčē ņąųóāč ųąšņķīģąėąšč źåģąķčķć ņąųčųč ó÷óķ įóņóķėąé įåščėčųč ųąšņč įčėąķćčķą żģąń, įąėźč óķčķć ģąśėóģ ęīéėąščķč žź īšņčų ó÷óķ įåščų ųąšņč įčėąķ õąģ ņóēčėčųč ģóģźčķ.
Ųóķäąé čėčį äåķćčē ņąųóāč ųąšņķīģąńčķčķć įīšėčćč āą ģąēģóķč ņīģīķėąšķčķć ģąęįóšč˙ņ āą хóóėąščķč њē č÷čćą īėćąķ ÷ąšņåš, źīķīńąģåķņ āą įīųą øēģą õóęęąņ įčėąķ čńįīņ čėčķąäč.
׹šņåšėąš ųąšņėąščćą źšą ōšąźņķč ņњėąųķčķć įčš ķå÷ą ņóšč ģąāęóä:
- ōšąõņ źīķīńąģåķņ čģēīėąķčųč įčėąķ ņėąķąäč āą źåģą žź įčėąķ ķīįóä įњėųи, įњėģąńėčćčäąķ ąņśčé ķąēąš ąéņąščėģąéäč;
- ōšąõņ źīķīńąģåķņ čģēīėąķčųč įčėąķ ōšąźņķčķć ó÷äąķ įčšč њė÷īāäąķ ńóóšņą ōīčēėąščķč ÷čąščį ņėąķąäč, īėćąķ čńģč žź ņīļųčščėćąķäąķ ńњķć ņėąķąäč;
- ōšąõņćą žź ņóųčščų ņóćąėėąķćą÷ ļóė ņėąķąäč. Īäąņäą ąģąėčøņäą óģóģčé ńóģģąķčķć 90% žźķč ņóųčščų įīųėąķćąķäą āą īėćąķ 10% įąš÷ą žźėąšķč ņóųčščį įėčķćą÷ ņėąķąäč;
- ōšąõņ ó÷óķ īėäčķäąķ ņėąķąäč, įó ņščńčäą źīķīńąģåķņäą ģąõńóń ųąšņ įЊėąäč. Įó īčäą äīčģčé ģуķņąēąģ źåģą žščųėąščäą ėėąķčėąäč.
Ķąźėąäķīé įéč÷ą õąėąšī ņåģčš éė ņąųóāč ųąšņķīģąńč. Õąėąšī ņåģčš éė ņąųóāėąšč äąāėąņėąš ųąšņķīģą ąņķąų÷čėąščķčķć źåšąźėč āąēčšėčźėąšč ņīģīķčäąķ čģēīėąķąäčćąķ čźźč ņīģīķėąģą āą źЊļ ņīģīķėąģą ųąšņķīģąėąš ąńīńčäą ąģąėćą īųčščėąäč. Ņąųóāėąš ˙ćīķą ņšąķńļīšņ хóęęąņč - õąėąšī āą ŃĢĆŃ ķąźėąäķīéč ąńīńčäą ąģąėćą оųčščėąäč.
Įó Ųąščé Åāšīļą āą Īńčø ģąģėąźąņėąšč ņåģčš éėėąšč īšąńčäąćč ņšč ņåģčš éė žź ąėīõąėąšč ņščńčäąćč ųąšņķīģą įčėąķ ņąšņčįćą ńīėčķąäč. ŃĢĆŃ ķąźėąäķīéč 1982 éčė 1 ˙ķāąšäąķ źčščņčėćąķ āą žźėąš ņąųóāč ųąšņķīģąńč įėčį įåų āąšīдąķ čįīšąņäčš. 1 āąšī ķąźėąäķīé. Žźźą įåėćčėąķćąķ ńņąķöč˙ćą÷ą ¯ąģźīšėčź čėąäč, žźķč ąįóė čėčį īėóā÷čćą 5 āąšī įčėąķ įčšćą įåščėąäč;
- 2 āąšī - éė хčńīįīņč. Įåėćčėąķćąķ žź ńņąķöč˙ćą÷ą žź įčėąķ įīšąäč āą њша åšäą īėąäč;
- 3 āąšī - ķąźėąäķīé äóįėčźąņč. Žź ņąųčų ųąšņķīģąńč ņóēčėćą÷ žź ęķąņóā÷čćą įåščėąäč;
- 4 āąšī - žźķč įåščų āąšīč. Žźźą įåėćčėąķćąķ ńņąķöč˙ćą÷ą õąģźīšėčź čėąäč āą њша åšäą īėąäč;
- 5 āąšī - žźķč źåėćąķčķč įčėäčšóā÷č āąšī. Žźźą įåėćčėąķćąķ ńņąķöč˙ćą÷ą хąģźīšėčź čėąäč āą žźķč ąįóė čėóā÷čćą 1-āąšī įčėąķ įčšćą įåščėąäč.
Žź ęķąņóā÷č õąš įčš āąšīķčķć žēč ņąšąōčäąćč õąėčķ ÷čēč įčėąķ įåėćčėąķģąćąķ ¯ąģäą ēąšóš įėńą 4-āąšīźäąćč 99 źąņąź (ęķąņóā÷čķčķć įåėćčėąšč, ņåģčš éė ó÷óķ ųąšņ żģąń) ķč хąģ ņėäčšąäč. Įąš÷ą āąšīėąšäąćč įīųą źąņąźėąš, ķąźėąäķīéäąćč źąņąźėąš ņåģčš éėč ņīģīķčäąķ ņњėäčščėąäč, õąš įčš āąćīķėč ęķąņčųäą įњėąź ķąźėąäķīé øēčėąäč.
Ņīāąš ņšąķńļīšņ ķąźėąäķīéč įéč÷ą ąāņīģīįčė ņąųóāč ųąąšņķīģąńč ąńīńčé õąėąšī ąāņīģīįčė žź ņąųóāč ųąšņėąšč 1996 éčėäą čģēīėąķćąķ. Õąėąšī ąāņīģīįčė žź ņąųóāč ųąšņķīģąńč ņščńčäąćč Źīķāåķöč˙ ņīģīķčäąķ ņąšņčįćą ńīėčķąäč. Њēįåźčńņīķ ųó Źīķāåķöč˙ķčķć ąśēīńčäčš.
Ņąųóā ųąšņķīģąńč ņąųóā éњķąėčųčćą ąšąį 4 āą óķäąķ īųč ķóńõąäą ņīāąš ņšąķńļīšņ ķąźėąäķīéčäą šąńģčéėąųņčščėąäč. Ķąźėąäķīé žź ęķąņóā÷č āą ņąųóā÷č ņīģīķčäąķ čģēīėąķąäč. Ķąźėąäķīéķčķć ņóēčėčųč Õąėąšī ąāņīģīįčė ņšąķńļīšņč čņņčōīč ņīģīķčäąķ čųėąį ÷ččėćąķ. Įåėćčėąķćąķ ķóņąäą - žźķč ņąķčųņčščųäą ąįóė čėóā÷č ąįóė čėćąķėčćč ņščńčäą įåėćč њйčųč āą ķąźėąäķīéķč 3 āą 4 ķóńõąėąščćą čģēī ÷åźčųč ųąšņ. Åņčųģīā÷čėčź, įóēčėčų øźč ųčźąńņ ņīļčėńą õąš įčš ķąźėąäķīéķč 2, 3 āą 4 ķóńõąėąščäą įåėćč éčėąäč āą žź ąįóė čėóā÷č āą ņąųóā÷č ņīģīķčäąķ čģēī įčėąķ ņąńäčėąķąäč.
Ųąšņķīģą ņóēčėćąķėčćč ņąńäčėīā÷č õóęęąņ - įó õąėąšī ķąģóķąäąćč žź ķąźėąäķīéčäčš. Ķąžņąäķīéķč šąńģčéėąųņčščų 1929 éčė Āąšųąāąäą čģēīėąķćąķ õąėąšī ąāčąņąųóāėąšćą ņąąėėóėč ąķ÷ą īčäąėąšķč įčšėąųņčščų ņščńčäąćč Źīķāåķöč˙ įčėąķ įåėčćėąķćąķ. Įó хóęęąņ “Āąšųąāą źīķāåķöč˙ńč” ķīģčķč īėėćąķ. 1955 éčėäą Ćąąćąäą Āąšųąāą źīķāåķöč˙ńč ąéņą źščį ÷ččėäč.
Õąėąšī ķąģóķąäąćč žź ķąźėąäķīéč 12 ķóńõąäąķ čįīšąņäčš. Įčščķ÷č ķóńąäą “Ņąųóā÷č ó÷óķ” įåėćčńč éčėąäč. Ó ęķąņóā÷č ņīģīķčäąķ čģēīėąķąäč. Čźźčķ÷č ķóńõą ęķąņóā÷č āą ņąųóā÷č įčėąķ čģēīėąķčį žź įčėąķ įčšćą źåņąäč. Ó ąįóė čėóā÷čćą ņīļųčščėąäč. Ó÷čķ÷č ķóńõą ņąųóā÷č ņīģīķčäąķ čģēīėąķčį žźķč ņąųóāćą ąįóė čėčķćą÷ ęķąņóā÷čćą ņīļųčščėąäč. īėćąķ ķóńõą ņąųčų ęąšąøķč ąņķąų÷čėąščćą ģњėęąėėąķćąķ. Øēóāėąšč ņњђčрėąķćąķ ķąźėąäķīéč ąįóė čėčķģąéäč.
Žźėąšķčķć õąėąšī ņąųóāčķč ņąśģčķėąų ģąńąäčäą ąāčąņąųóāč žź āą ōšąźņ ģąķčōåńņč, ōšąźņ õčńīįč, žź ņąųčų õąčäąćč żźńļåäčņīšėčź ųąљīäąņķīģąńč, žź źåėćąķč ņščńčäąćč õąįąšķīģą, žźķč ęķąņčų ņščńčäąćč ąščēą - ņąėąįķīģą āą įīųą õóęęąņėąš šąńģčéėąųņčščėąäč.
Źåšąźėč ńēėąš: žźėąšķč ņąųčų, žź żćąńč,ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙-ėąšč, ČĶŹĪŅÅŠĢŃ, äåźėīšąöč˙, ņąųčų ųąšņķīģąńč, ÷ąšņåš, źīķī-ńąģåķņ, įóźčķć-ķīņą, ņīāąš-ņšąķńļīšņ ķąźėąäķīéč.
Ķąēīšąņ ó÷óķ ńąāīėėąš:
1. Ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąščķčķć ņóšėąšč.
2. ŅČŌäą ņšąķńļīšņķčķć šīėč.
3. Ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąščķčķć ģąēģóķč.
4. Ņšąķńļīšņ īļåšąöč˙ėąšč ńąšōėąšč ąķäąé įąõīėąķąäč.
5. Īėäč-ńīņäč ųąšņķīģąńčķčķć ņšąķńļīšņ ųąšņėąšč.
6. ČĶŹĪŅÅŠĢŃ āą óķčķć żėåģåķņč.
7. ׹šņåš īļåšąöč˙ėąšč.
8. Źīķīńąģåķņ ķčģą.
9. Ąāņīģīįčė ņąųóāč ųąšņķīģąńč.
Достарыңызбен бөлісу: |