Тĕллевĕсем: 1 ачасене этем ĕçĕ-хĕлĕ вахат иртнĕçем мĕнле улшăнса пынипе паллаштарасси; 2 çĕр ĕçченĕн тата ытти професси çыннисен ĕçне хисеплеме, çăкăра тирпейлĕ, перекетлĕ тыткалама вĕрентесси; 3 ачасем хушшинчи туслăха çирĕплетесси

1)ачасене этем ĕçĕ-хĕлĕ вахат иртнĕçем мĕнле улшăнса пынипе паллаштарасси; 2)çĕр ĕçченĕн тата ытти професси çыннисен ĕçне хисеплеме, çăкăра тирпейлĕ, перекетлĕ тыткалама вĕрентесси;

3)ачасем хушшинчи туслăха çирĕплетесси.
Кирлĕ хатĕрсем:

компьютер, проектор, экран, авалхи ĕç хатересем, тыр-пул укерчекесем, «Алран кайми аки-сухи» юра диске, профессисене, çăкăра сăнлакан укерчексем, ваттисен сăмахĕсем, каларăшсем çырнă плакатсем.

шкулти краеведени музейне экскурсие кайса килмелле, унта авалхи ĕç хатĕрĕсемпе паллашмалла, ашшĕ-амашĕсене хăнана чĕнмелле.

Чăваш енре 2009 сул- Çĕр ĕçченĕн çулталаке. Кăна ахальтен йышăнман.Ял хуçалăхĕнчи лару-тăрăва улăштарас, лайăхлатас, çĕр çинче ĕçлекене пулăшас, хавхалантарас шутпа çапла йышăну тунă. Николай Васильевич Фёдоров президент каланă тăрăх, лару-тăрăва улăштарма пурин те ĕçлемелле: килте, фермăра, хуçалăхра… Ялта пурăнакансем пурте çĕрпе çыхăннă.Эпир çĕрсĕр пурăнаймастпăр, пурте ун çинче çÿретпер,ĕçлетпĕр, тăранатпăр. Çавăнпа çĕре хисеплемелле, унпа тĕрĕс уса курма вĕренмелле.

Паян эпир çĕр ĕçченĕ, унан ĕçĕ çинчен калаçăпăр, çăкăр пирĕн сĕтел çине мĕнле çитнине аса илĕпĕр.

Чи малтанах эпир чаваш çĕрĕ çинчен видеофильм пăхăпăр.( видеофильм «На земле чувашской»)

-Чаваш çĕрĕ çинчен мен пĕлтер-ха эсир, ачасем?

-Чаваш çыннисем мен ĕçлесе пурăнаççĕ?

-Елекхи вахатра чавашсем çĕр турринчен мен ыйтна? Мен астуса юлтар-ха эсир?

Елекех чавашсем çĕре аннепе танлаштарна. Çур аки пусличчен çĕр турринчен касару ыйтна. Тарашса ĕçлеме, тухаçла тыр-пул ÿстерме ирек ыйтса илне.

Чаваш çыннин пурнаçĕ нихаçан та çамал пулман: мен елекрен вал çĕрне- кунне пелмесер ĕçлене.Çĕр ĕçне ĕçлеме хальхи пек ял хуçалах машинисем пулман. Ĕлек çĕр ĕçчене уй- хирти ĕçсене алпа е лаша пулашнипе туна. Тыр- пул акас умен çĕрне

лашапа сухалана, сурелене. Тыррине алпа акнă. Пиçсе çитнĕ тырра çурлапа вырна. Тырра тирпейлĕ тата хаварт пуçтарса кĕртме турăран вай-хал ыйтна.Пилĕк ан ыраттар тесе вырса илне перремеш пучахсене пиçиххи çумне чикнĕ. Хевел анса ларичченех уйра ĕçленĕ.8-9 çула çитнĕ ачасем те тыра вырма тухна.

Тырă пучаххисенчен келтесем туса пына. Кайран келтесене сарса хунă та тăпачпа çапнă, лашапа аштарнă. Çапла майпа тыра пĕрчисем тĕшĕленнĕ. Эпир сиренпе музейра çурла, тăпач, ĕлĕкхи суха пуç курна. Весене эсир пелетер.

Хальхи вахатра çак ĕçсене ял хусалах машинисем таваççĕ. Апла пулин те çĕр ĕçĕ вăл пите йывăр.Çак ĕçре йыварлахран хараман, маттур, ĕçчен çынсем ĕçлеççĕ. Çĕр ĕçченĕсем çĕр çинче менле тыр-пулсем туса илеççĕ?(Укерчексем катартатап).

( Ачасем ушканпа еслессе.Хут листи синче тупмалли юмахсем тата тупсамесем-укерчексем.Ачасен весене стрелкапа перлештермелле.)

-Тепер тупмалли юмахан тупсамне пелер. Пер йываç çинче çĕр çирем çăмарта. Мен вал?(Ачасен хураве: «Вир».)

Чавашсем петем уйсен çуррине ыраш акса ÿстернĕ, вир керпи вара печекрех лаптак йышанна.Лайах çитĕнтĕр тесе ăна темиçе хутчен çумланă.Атьăр-ха, ачасем, эпир те çерем ватса вир акар.(Ачасем «Çерем ватса вир акрăм» вăйă выляççĕ.)

Çăкăр пирен сетел çине лекиччен тĕрлĕ профессилле çынсем патенче пулать.Весем мен ĕçлесе пуранаççĕ?(Ачасем калаççĕ, профессисене сăнлакан ÿкерчĕксем кăтартатăп)

Тракторист - суха тавать, акать.

Комбайнёр – тырра вырать, çапать, сăвăрать.

Шофер – тырра армана леçет.

Арманçă – тырра авартать.

Çăкăр пеçерекен – чуста çăрса çăкăр пĕçерет.

Сутуçă – çăкăра пире сутать.

(Ачасем ушканпа ĕçлеççĕ. Хут листи çинче йава ÿкерчеке, ваттисен самахесем. Весен вĕçне тупмалла.)

Çăкăр тутине- çÿремест.

Çăкăр хырам хыççăн кулача пекех.

Ĕçчен çыншан çăкăр ĕçлекен пелет. Çăкăр çинчен калакан ваттисем самахесем пите нумай. Эсир ачасем тата менлисене пелетер?(Çăкар синчен калакан ваттисен самахесене аса илетпер.)
3-меш ĕç. Вăйă «Мĕн ытлашши?»

( Ачасем ушканпа ĕçлеççĕ. Хут листи çинче тыр-пул ячесем.Пер самахе ытлашши.)

ыраш

тула

урпа

селе

«Çăкăртан асли çук», - тесе ахальтен каламан ваттисем. Сĕтел çине те ытти апат-çимĕçе лартиччен чи малтан çăкăрпа тăвар лартаççĕ. Пепке çут тĕнчене килсен ун ячĕпе çăкăр пуçласа ас тивеççĕ. Ачана çирĕп сывлăх, вăрăм кун-çул, телейпе пархатар сунаççĕ. Инçе çула тухать-и, салтака каять-и, çемье çавăрать-и – пур чухне те амăшĕ хăйĕн тĕпренчĕкне пуçламан çăкăрпа пиллет, ыррине сунать.

Çăкăр вăл – пирĕн пурнăç, халăх пуянлăхĕ. Çăкăр авалтанах халăха пысăк хисепре пулнă. «Умăнтан çăкăр ан татăлтăр», - тенĕ çынсем пĕр-пĕрне ырă сунса. Паян кун та эпир пысăк хăнасене çăкăр-тăварпа илетпĕр.

Ĕлĕкхи вăхăтра çăкăршăн хресчен тем чул асап тÿснĕ. Чăвашсен çĕрĕ хĕсĕк пулнă. Тыр-пул тухăçĕ пысăк пулман. Хĕрарăмсене çĕр паман. Чухăнсен ани-çаранне пуянсем турта-турта илнĕ. Тăварлă куççульпе, вĕри тарпа йĕпеннĕ ун чухне çăкăр татăкĕ.

Хале пирен çĕр шывра çăкăр çителĕклĕ. Ку вăл пиреншен чăннипех те пысак телей.Анчах тепĕр чухне çăкăра хисеплеменнине те курма пулать. Ку вара чун-чĕрене питех те ыраттарать. «Çăкăра хисеплемен çынран ыррине ан кĕт», тенĕ халăхра авалах.

Çăкăр вăл çĕр тĕрекĕ. Çакна, хаклăачасем, нихăçан та ан манăр. Кашни çăкăр чĕллиех- хевел шевли, ăшă çумаран кемел тумламесем, çуллахи тÿлек çил кевви. Кашни çăкăр чĕллинчех ял ĕçченесен канăçсăр ĕçĕ-хĕлĕ, вай-хале. Тыр-пул çитĕнтерсе мĕн пур халăха тăрантаракан çын вăл – чăннипех Улăп паттăр, тĕнчери чи хисеплĕ çын.

1-меш ача. Çăкăртан асли те çук,

Çăкăртан хакли те çук.

Çăкăр вăл – çынсен кун çулĕ,

Вăл пулсассăн пурнăç пулĕ.
2-меш ача. Çăкăрта ĕçченĕн тарĕ,

Вăйĕ, шанчăкĕ, хастарĕ,

Канăçсăр ĕç-хĕл уявĕ,

Çĕрĕм-шывăмăн мухтавĕ.

Çăкăр пурнăç тăсакан.

Вăл пулас кунсен хĕлхемĕ.

Тĕнче ырă – вăл пулсан.

Çăкăр кирлĕ каçхине,

Çăкăр кирлĕ кашни кун –

Çавăнта хăвачĕ ун.

5-меш ача. Çăкăр пултăр кăпăшрах,

Çăкăр пултăр пахарах,

Çăкăр пултăр тутлăрах,

Çăкăр пултăр яланах.