Түркі академиясы халықаралық Ұйымы йүСҮП ҰЛЫҚ хас-хажиб баласағҰНИ
жүктеу/скачать 1.36 Mb. Pdf көрінісі
|
| ертең таба алмаспын жақсылық. Бұл жерде ертең деген сөз
«ертеңгі күні о Дүниеде» деген ұғым береді. С.Н.Иванов оны «то завтра добра не найдешь вовек» («ертең өмір бойы жақсылық көрмейсің») деп аударған [4736]. Демек, С.Н.Иванов осы өмірде болатын жағдай туралы айтып отыр. Әрине, бұл – қате түсінік. 4643. Ыла адамы айтқан, тыңда, сөз дайын... Ыла сөзі Түркістандағы бір өзеннің атын білдіреді. Осы аймақтың (облыстың) аты да осылай аталады («ДТС», 218-б.). 4765. Бүгін бұ сөз көрген түстей табы бар, Ертең онда шындық болып табылар. Бұл жерде ертең онда деп автор о дүниені айтып отырған болу керек (Қ.Каримов осылай деп түсіндіреді). С.Н.Иванов оны «алдағы уақытта» («а впередь») деп аударған (яғни ол «бұ жалғанды кейінірек» деп түсінеді) [4869-бәйіт]. А.Егеубаев «Бұл сөзім бүгін түс болар саған, көр, ертең, онда түс болар саған» деп қате аударыпты [4869]. Бұл тәржімашының «түс болар саған» деп не туралы айты отырғаны түсінікті емес. Түпнұсқада «сене түш болур» деп жазылған. Мұндағы «түш болур» сөзін Қ.Каримов «Рас болар» («рос булади») деп аударады, С.Н.Иванов та осылай («правду поймешь») аударған. 564 4781. Рум қызы бетін жауып тұр енді... Дәлірек айтқанда, бұ жол «Руми қызы кекілімен бетін жапты» болып аударылуға тиісті. Осыдан барып, Бүкіл әлем қап-қара шаш реңді болып көрінеді. Рум деп Шығыс авторлары Византияны, қала берді Еуропаны, яғни бүкіл Батыс елдерін меңзейтін көрінеді (С.Н.Иванов). Поэзия тілінде Рум қызы, демек, христиандардың қыздары кісіні еріксіз қызықтырып әкететін сұлулықтың нышаны ретінде айтылатын көрінеді. 4782. Көкте қою қараңғылық тұныпты... Бұл жерде «аспан түгел қара түске боялды» деген ұғым түпнұсқада «аспан түгел заңи түске оранды» деп берілген. Оны С.Н.Ивановтың «Черны, как раб, смеркли горные дали...» деп отырған себебі мынада болса керек: парсы тілінде заңги сөзі «негр, қара түсті» деген мағына береді (г, г дыбыстарының алдында келген н дыбысы қазақ тілінде ң болып айтылады: зәңгі). Осыған байланысты А.Егеубаев бұл жолды Аспан зәңгі болып, түнек асылды деп аударады, бірақ бұл туралы түсінік берілмеген (4885). 4843. Ягма бегі айтып, тыңда, кеткен ер... Ягма Түркі тайпаларының бірі; Тараз қаласына жақын бір ауылдың аты (М.Қашқари, ХІ ғ.). 4894. ...Құл да болса сатып алған күміске. Түпнұсқада бұл жол «Күміске сатып алынған һинду болса да» деп жазылған. Мұндағы һинду сөзі «үнді» («үнді адамы», орысша: индииский, индиец») деген мағына береді. «ҚБ-ті» өзбек тіліне аударған Қ.Каримов бұл сөзді осы күйінде алыпты (түсінік берілмеген). С.Н.Иванов орыс тіліне құл («раб») деп аударған (5000-бәйіт). А.Егеубаев та қазақ тіліне осылай аударыпты (5000). Біз де осы сөзді қолданып отырмыз. 4937. Айтқан бір ер ел басқарып барлаған... Түпнұсқада бұл сөздерді айтқан кісіні йағбу деп көрсеткен. Бұл сөз – ұлы түрік қағанатының батыс өлкесіндегі ең жоғары тұратын әмірдің мәртебесін көрсететін титулдың аты. 5164. Болар сенен бір Құдайдың сұрауы, Сол сұрауы, – дәл құрылып тұр ауы. Мұндағы ау сөзі «тұзақ» деген мағынада қолданылып отыр (орысша: «сеть, невод») С.Н.Иванов силок (тұзақ) деп аударған (5273-бойіт). А.Егеубаев та тұзақ деп аударған екен, бірақ бұл жерде (осы автордың аудармасында) бір ыңғайсыз 565 қате кетіпті. Ол «Ақыры, анық Құдай сенен сұрары, Хақ сұрағы – күнәһәрдің тұзағы» деп келтіріпті (5273-бәйіт). Түпнұсқада бұл «Байат айтығы – ол йазуқлуғ» деп берілген. Мұндағы йазуқлуғ деген сөздің орысша «грешний» деген мағына беретіні рас, бірақ бұл жерде ол тіпті басқаша мағына беретін омоним ретінде қолданылып тұр. Сөз түбірі йаз орысша «развязывать, распускать (мысалы, өрулі шашты тарқатып жіберу)» деген мағына береді («ДТС», 252-б.). Бұл өзі семантиқалық ауқымы кең лексема. Қазіргі қазақ тіліндегі жазу (бүктеулі көрпені (жазып салу) және жаю (жайу) деген сөз тұлғалары осы көне йаз түбірінен тараған (түркі тілдеріндегі з/й заңдылығы бойынша). «Құтадғу білік» авторының ағы деп отырған сөзі қазақша – ау болып қалыптасқан (түбірі – ағ, ғ-ның түсіп қалатын заңдылығы бойынша). Оның жүктеу/скачать 1.36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|