Коронавирустар
Таксономиясы.
Тұкымдастыгы: Coronaviridae.
Туыстастыгы: Coronavirus- жукпалы бронхит вирусы.
Torovirus- жылкылардын торовирусы.
Вириондары сфера пішініді, диаметрі 80-200 нм. Вириондардын суперкапсиді бар. Онын сыртында ұзындығы 12-24 нм мойыны жінішке және шар немесе алмұрт пішініді басы бар гликопротеинді тікенекшелері болады. Вирионнын жүрекшесінде спираль типті симметриялы нуклеокапсид орналаскан. Тікенекшелері вирустын жасушага жабысуына жауапты. Вирус жасушага суперкапсидтін жасуша мембранасымен косылуы аркылы енеді. Геномы сегменттелмеген плюс РНК- нын молекуласынан турады, онымен нуклеокапсидтік акуыз байланыскан. Сонымен, вирионнын курамында акуыздардын үш турі бар: РНК- мен байланыскан нуклеокапсид акуызы, матрикстік акуыз және суперкапсидтік гликозирленген акуыздар.
Адамдардын эмбрионынан бөлініп алынган және бірінішілік эпителиялык жасуша дакылдарында өсіп- өндіріледі. Дакылдандырудын оптимальды температурасы 33-35°С. Құстарда ауру коздыратындарын тауык эмбрионына жұктырып өсіреді. Жасуша ішілік косындылар пайда болмайды.
Коздыргыштардын резервуары- ауру адам. Вирус негізінде ауалы-тамшылы жолмен беріледі, алиментарлы жолмен жұғуы да ыктимал. Коронавирустар коздыратын аурулар (бронхит, пневмония, SARS) көбінесе күзгі-кыскы кезде жирек байкалады.
Вирустын біріншілік репродукциялануы мурын-жуткыншактын, тыныс алу жолдарынын шырышты кабатында журетіндіктен туракты мурын бітелуі, катаральды ринит және ринофарингит, ал балаларда-көбінесе бронхит және пневмониялар дамиды.
Жасырын кезені 2- 5 тәулік. Ересек адамдарда ауру көбінесе симптомсыз немесе әлсіз белгілер берумен өтеді. «Кіру какпасы» негізінде жоғаргы тыныс алу жолдарынын шырышты кабаты болатындыктан ауру ЖРА типте өтеді. Вирус ауыз арқылы түскенде гастрит дамуы мүмкін.
Жұткыншак және мурын сілемейлері, нәжіс.
-Вирусты беліп алу: адам эмбрионынын тіндерінен дайындалган жасуша дакылдарына жұктыру; жана тулган тышкандарга жұктыру; біріншілік диплоидты жасуша дакылдарына жұктыру.
-Серологиялык диагноз кою- БР, КБР. Жедел диагноз кою- ИФР. Ауырып турганнан кейін типтік- спецификалык гуморальды иммунитет калыптасады.
Емдеуі – симптоматикалык.
Алдын алуы. Медициналык жалпы сактану шараларын орындау және вакцина енгізу: Спутник-V; QazVac; CoronaVac; Hayat-Vax; Спутник Лайт. Емдеуі – симптоматикалык.
Алдын алуы. Медициналык жалпы сактану шараларын орындау және вакцина енгізу:
Достарыңызбен бөлісу: |