Вестник казнпу им. Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», №1(72), 2022 г
жүктеу/скачать 3.48 Mb. Pdf көрінісі
|
| Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар» сериясы, №1(72), 2022 ж.
86 ЖОО-ның дербестігі оларға оқу жоспарларын өз бетінше әзірлеу, білімді бағалаудың өзіндік өлшемдерін енгізу және мамандар мен оқу үрдісін ұйымдастыру мәселелерін өз бетімен шешу құқығын беретін болады» [16]. Қосымша төмендегідей қадамдар айқындалды: Біріншіден, мамандар даярлауда қайталаушылық пен жанаспалықты жою, бюджет қаржысын неғұрлым тиімді пайдалану мақсатымен таяу арада елдің бірқатар аудандарында ірі мемлекеттік университеттерді (немесе өзіміз айтуға дағдыланған аймақтық университеттерді) қалыптастыру процесі аяқталатын болады. Екіншіден, Үкіметтін «Жоғары оқу орындары мен ғылыми-техникалық сала мекемелерін акционер- лік қоғамға айналдыру тәртібі туралы» қаулысын жүзеге асыру жөніндегі жұмыс жалғаластырылуда. Әзірше, екі жеке жоба іске асырылды: Алматы техникалық институты кейін мемлекеттік акцияларды сата алатын жабық акционерлік қоғам болып қайта құрылды, ал биотехнология және жануарларды өсіру жөніндегі Ғылыми тәжірибелік орталық «Биоген» жабық акционерлік қоғамына айналды. Бұл бағыттағы жұмыс жобасы келісім үшін мүдделі министрліктер мен ведомстволарға енгізілген білім беру және ғылым ұйымдарын жекешелендіру Тұжырымдамасы негізінде жүзеге асырылды. Бұл Тұжырымдама төмендегі тұғырларға сүйенеді [17]: - бірқатар колледждер мен жоғары оқу орындарын, ғылыми-зерттеу институттарын акционерлік қоғам етіп қайта құру; - жалпы білім беретін мектептерді, кәсіптік-техникалық мектептер мен колледждерді экспери- менталды тәртіпте сенімді басқаруға беру; - жекешелендірілген ұйымдарға мемлекеттік тапсырыстар бөлу; - ұйымдар үшін 2-3 жылға жеңілдетілген салық тәртібін енгізу. Орта жалпы білім беру саласында ұйымдар қызметінің басты нәтижесі кәсіби дағдылар, білім сапасы, функционалды сауаттылық және түлектің еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігі болуы тиіс. Бұл салада шешімін күткен түйіндер шаш-етектен. 2000 жылғы тестілеу бірқатар аймақтарда (Атырау, Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл облысы) оқушылардың білім сапасында күрделі түйткілдер бар екенін ашып көрсетті: Аталған аймақтардағы әрбір үшінші оқушы «екілік» алған. Сонымен қатар Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Батыс Қазақстан облыстарында мектеп бітірушілер біршама жоғары деңгейін көрсетті. Бұл жайт жоғары сынып оқушылармен жұмыс, оның оқу-әдістемелік тұрғыда қамтамасыз етілуі орта жалпы білім беру жүйесіндегі әлсіз буын екенін білдіреді. 1999-шы жылдан бастап мемлекеттік білім беру тапсырысы (ресми атауы– «Қазақстан Республика- сында мемлекеттік жоғары оқу орындардың студенттік құрамын қалыптастырудың жаңа үлгісі») негізінде студенттер құрамын қалыптастырудың жаңа үлгісіне көшу жүзеге асырылды. Мемлекеттік тапсырыс мемлекеттік білім беру гранттары мен мемлекеттік оқыту несиелерін беру жолымен жүзеге асырылады. Жаңа үлгінің мәні барлық талапкерлер кешенді тестілеу тәсілімен сынақтан өтіп, тандаған мамандығынан тұтас республика бойынша байқауға қатысады. Мемлекеттік білім алу гранттары мен несиелер іріктеуден өткен нақты үміткерлерге беріледі. Болашақ студент – грант немесе несие иегері арнайы мамандық бойынша даярлық жүргізілетін жоғары оқу орнын өзі таңдайды. Жоғары білімді мамандар даярлауды қаржыландыру тетігі де өзгерді – бюджет қаржысы жоғары оқу орны емес, нақты үміткерге бөлінеді. Алғашқы кезеңі өткен жылы енгізілген бұл үлгі талапкерлер білімін бағалаудың адалдығын арттыруға, мемлекеттік тапсырыстар бойынша мемлекеттік жоғары оқу орындарына түскісі келетіндер арасында неғұрлым дарынды жастарды іріктеуге, жекжаттыққа тосқауыл қоюға және осы науқанға ұштасып жататын көптеген келеңсіз құбылыстарды аластауға мүмкіндік берді. Студенттерді қабылдаудың жаңа үлгісін енгізудің алғашқы кезеңінде оның айтарлықтай жаңашыл- дығына және оны жүзеге асыруға бөлінген мерзімнің тым қысқа болғанына байланысты белгілі бір кемшіліктер мен олқылықтар орын алды. Түлектердің едәуір бөлігі қабылдаудың жаңа ережелері туралы ақпаратты нақтылай алмай, оған бейімделуге және жаңа үлгінің артықшылықтарын бағалауға қолдары жетпеді. Кейбір тест тапсырмалары толық көлемде талаптарға жауап бермеді. Бірнеше жоғары оқу орындары бар қалаларда базалық жоғары мектепті таңдау базалық ЖОО-лар мен қалғандарының арасында тең емес бәсекелестікке себеп болды. Техникалық сипаттағы проблемалар, бағдарламалық қамтамасыз етуде, өтініштерді қабылдауды ұйымдастыруда олқылықтар, аппеляциялық комиссиялардың жұмысында қателіктер болды [17, с.18]. Қазақстандағы кеңес дәуірінен кейінгі 1991-2005 жылдардағы білім беру мәселелерін талдау кеңестік білім беру құндылықтары мен Батыстық оқытудың ең жаңа жетістіктерін ұштастыру әлемдік білім беру кеңістігіне республиканың оқыту жүйесін кіріктіру үшін басты шарт болады деген қорытынды шығаруға ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», №1(72), 2022 г. 87 мүмкіндік береді. Осы тұста ішкі ұлттық даму көзқарасы тұрғысынан білім беру саласын жаһандандыру- дың сыртқы шарттарын ескеру қажет болатын. Бұл үшін жоғары оқу орындарының оқу жоспарларына әлемдік мәдениет, этнология, саясат, экономика, әлеуметтануды, тарих пен елтануды оқытатын жаңа қоғамдық пәндерді енгізу қажет еді [18]. Жаһандану дәуірінде жалпы адамзаттық құндылықтар аясында Батыс пен Шығыстың барлық ұлттық құндылықтарын ұштастыру туралы мәселе өткір тұр. Қазақстанның ұлттық және халықаралық интегра- циясын жүзеге асыру жолдарының бірі – үштілділікті енгізу. ҚОАҮ (қазақ-орыс-ағылшын үштілділігі) – бұл бірден-бір дұрыс тілдік стратегия, біріншіден, Қазақстандағы көптілділік жағдайында және екіншіден ағылшын тілінің сыртқы нарықтағы басымдылығына байланысты аса қажет. ҚОАҮ-стратегиясы бизнестің басты барлық жақтарын: менеджмент, маркетинг, мониторинг және басқаларды қамтиды [19]. 2001 жылдан бастап мамандықтарды ірілендіру бағытында қайта қаралған және 43 топ бойынша 274 атаулы мамандықтардан тұратын жоғары кәсіби білімді мамандарды даярлау бағыттарының жіктемесі (классификаторы) енгізілді. Ол болашақта ЮНЕСКО-ның Лиссабон Конвенциясына қол қойған мем- лекеттерге ұсынған білім берудің халықаралық стандарттық жіктемесіне сәйкестендірілетін болады [20]. Кеңестік және төңкеріске дейінгі Ресейлік білім берудің көптеген ұстанымдары күні бүгінге дейін негізінен кеңестік кезеңнен кейінгі кеңістікте, соның ішінде Қазақстанда да сақталып отырғанын атап өткен жөн. 1990-шы жылдардың басында Қазақстандағы білім беру дәстүрлі емтихандардың орнына тестілер енгізіп, батыстық оқу жүйесіне икемделе бастады. Алайда тестілердің қоғамдық пәндер бойынша студенттердің шынайы білімін көрсете алмайтыны анықтала бастады. Атап айтқанда, сабақтарға қатыспау үлгеруші студенттердің тестідегі көрсеткішіне кері әсерін тигізеді. Сондай-ақ белгілі бір сұрақ- тарға жауаптардың нұсқалары бірдей дұрыс болуы мүмкін. Тестілер оқыту мен студенттерді даярлаудың сапалық деңгейін әлсіретті, шәкірттерді тұрғындардың материалдық қуатсыздығы секілді рухани байлық- қа талпыныстан ада етті. Сол себепті қоғамдық пәндер бойынша тестілерді мұқият және неғұрлым терең көзқараспен қайта қарау әлде оны мүлдем алып тастап, бұрынғы дәстүрлі ауызша немесе жазбаша сынақтарға қайта оралу қажет. Олар орындайтын ғылыми-зерттеу және тәжірибелік–құрылымдау жұмыстарының көп бөлігі мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылады. Мемлекет зерттеулерді басқаруды қазіргі тұтқалары қаражаттар бөлу және олардың ұтымды пайдалану жүйелері мүлдем жетілдірілмеген жағдайда ғылымға көбірек қаржы бөлуге қауқарсыз жағдай қалыптасы. Осындай жағдайда республикада ең алдымен ғылыми-техникалық потенциалды сақтауға, оны жаңа нарықтық қатынастарға бейімдеуге, ғылыми- техникалық өніммен отандық нарығын қалыптастыру мен қорғауға, инновациялық қызметті дамытуға бағытталған бірқатар басты заңдық, нормативтік құжаттар қабылданды. жүктеу/скачать 3.48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|