Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

336 
- жаңа өнім алуға ұмтылысы, оны болжау мен жоспарлау, алға қойған 
мақсатына жетудегі жұмысына деген тұлғаның қажетсінуінен туындайды 
(Т.Г.Браже, Ю.Н.Кулюткин, А.С.Мустояпова және т.б.);
- жаңалыққа құмарлық, ойлаудың жаңа деңгейіне жетуге әрекет етуі мен 
жаңа жағдайға қарай әрекет түрлерін тез арада өзгерте алу қабілетінің болуы 
(Б.А.Тұрғынбаева, А.Ә.Әбілқасымова және т.б.);
- тұлғаның шығармашылыққа бағытталған ұстанымының беріктілігінен 
туындайды (Қ.Ералин, Г.Е.Нұрмұханова, А.М.Матюшкин т.б.);
- нақты мүмкіндіктері арқылы жүзеге асады, білік, дағдылардың бірлігі 
қажеттігін көрсетеді (Ш.Таубаева, М.Г.Ярошевский, А.В.Морозов т.б.); 
- шығармашылық сипаттағы әрекетті іске асыруда байқалатын тұлғаның 
сапалық 
деңгейін 
көрсету 
арқылы 
өзіндік 
бағалауын 
арттырады 
(Т.В.Виноградова, Т.Сабыров, Г.А.Федотова т.б.);
- шығармашылық іс-әрекетті тұрақты қажетсіну, жоспарлап, ұйымдастыру, 
нәтижесін көру тұлғаның танымдық қанағаттану сезімін тудырып, 
қызығушылығын аттырады (А.Е.Әбілқасымова, Р.С.Омарова т.б.); 
- өмірлік бағытын анықтаушы фактор ретінде, белсенділік пен ізденіске, 
істі меңгере білуге, тәжірибе жинақтауға дағдыландырады (М.Ә.Құдайқұлов, 
Б.А.Оспанова т.б.) [1]. 
Балалардың білім сапасын арттыруда мұғалім бала дамуының мынадай 
негізгі белгілерін: дербестігін, проблемалық ситуация, танымдық белсенділігі 
мен танымдық әрекетін, логикалық ойлауын т.б. қадағалап, балалармен жеке, 
дара жұмыстар жүргізеді.
Оқыту үрдісі – екі жақты процесс болғандықтан, оқушының өзіндік 
жұмысы, дербес іс-әрекеті мұғалімнің басшылығымен қатар олардың 
ізденімпаздығын, белсенділігін, өз ықыласымен жасайтын әрекетін де керек 
етеді. Осыған байланысты кейбір педагогтар мен психологтар оқушылардың 
өзіндік жұмыстарының ерекшеліктері – олардың ықыласын және өз еркімен 
әрекет жасауына байланысты деп пікір айтады.
Оқушылардың өзіндік жұмысының жоғары түріне олардың өз еркімен 
амал-тәсілдер қолданып жасайтын шығармашылық жұмыстары жатады.
Өз бетінше ізденімпаздықпен жұмыс істей білу, яғни оқу материалын 
таңдау, жаңаны қабылдау мен меңгеру, алған білімдерін іс жүзінде қолдана 
білу, оңтайлы әдістерді таңдап алу, белгілі бір нәтижеге жетуге ұмтылу т.б. 
оқушылардың шығармашылық дербестігін қалыптастырудың алғы шарты 
болып табылады. Танымдық белсенділік, өзіндік жұмыс істеу шеберлігі мен 
дағдылары өзінен-өзі пайда болмайды, ол мақсатты оқу қызметінің нәтижесі 
және өз кезегінде шығармашылық, практикалық сипаттағы әртүрлі 
тапсырмаларды орындау үрдісінде қалыптасады [2]. 
Оқудағы дербестілік оқып үйренетін тақырыпқа, пайда болған мәселеге, 
міндетке тұрақты ынталылық пайда болуымен, назар мен ой-сана әрекетінің 
бағыттылығымен оқып жатқан материалды түсінуімен бейімделінеді. 
Белсендірудің қандай да тәсілі мен әдістерін пайдалануда оқушының 
қабілет дәрежесін ескеру керек. Күрделі танымдық міндеттерді танымдық 
қабілет дәрежесі жоғары оқушыларға ғана тапсыруға болады. Оқушыға таным 

337 
күшіне сәйкес келмейтін, мүмкіндігінен жоғары, білім деңгейінен анағұрлым 
асып түсетін міндеттер жүктеу білім беруде оңды нәтиже бермейді. 
Оқушылардың 
шығармашылық 
дербестігін, 
танымдық 
белсенділігін 
қалыптастыруда сыныптан тыс, жеке, ұжымдық жұмыстар ұйымдастыруда 
шығармашылық ой, пәндік апталықтар мен ғылыми-шығармашылық апталық, 
жобалар, пәндік үйірмелер мен факультативтік сабақтардың маңызы зор. 
Барлық жұмыстарда оқушылардың қалауы, таңдауы мен ұсыныстарын ескеру 
қажет. Сондай-ақ, мектептегі пәндік олимпиадалар, сайыстар, түрлі 
шығармашылық кештер оқушылардың ізденіс қабілетін ұштап, дербес оң 
нәтижеге жетуге ықпал етеді. 

жүктеу/скачать 4.46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: