Назар аударыңыз!
Шарт мәнді конструкцияның үш түрі бар:
1) реалды шарт мәнді құрылым
2) потенциалды шарт мәнді құрылым
3) ирреалды шарт мәнді құрылым.
Реалды шарт мәнді құрылымда шарт орындалуы мүмкін, оны жүзеге асыруға болады.
Мысалы: Егер менің басым ауырып тұрса, мен сабаққа бармаймын.
Потенциалды шарт мәнді құрылымда шарт таңдауға негізделген. «Егер жаңбыр бастал-
са, біз экскурсияға бармаймыз» деген. Сөйлемде екі мүмкіндік бар: жаңбыр басталады –
жаңбыр басталмайды. Жаңбыр басты сөйлемдегі экскурсияға барамыз – бармаймыз деген
әрекеттің жүзеге асуы нақ осы жағдай-шартқа байланысты.
Үшінші түрі – ирреалды шарт мәнді құрылымда сөйлеуші баяндаған оқиға орындал-
майды. Бұл түрінде қолданылатын егер де жалғаулығы оқиғаның, құбылыстың, әрекеттің
ирреалды екендігін көрсетеді. Егер де біз Маржанға көмектескенімізде, ол барлық емтиха-
нын тапсырар еді, - деген сөйлемдегі басты бөлігіндегі әрекет орындалмай қалды. Маржан
емтихан тапсырмады, шарт орындалған жоқ: Маржанға ешкім көмектескен жоқ.
Шарт мәнді қатынас жай сөйлемде де зат есімнің септік жалғаулары тұлғаларымен
беріледі. Шарт мәнді жай сөйлемдерді егер сөзін қолдана отырып, күрделі сөйлемге оңай
алмастыруға болады. Мысалы: Сіздің көмегіңізсіз мен курс жұмысын жаза алмас едім. – Егер
сіз маған көмектеспегеніңізде, мен курс жұмысын жаза алмас едім. Жай сөйлемде зат есім
бір нәрсенің жоқтығы, бар екендігі әрекеттің жүзеге асуының шартын білдіреді. Мысалы:
Еңбексіз мал таппайсың, Деканның рұқсатынсыз мен емтихандарды алдын-ала тапсыра
алмаймын.
Өрт болған жағдайда 01-ге звондаңыз. Самолет кешіккен жағдайда жолаушыларға қонақ
үйден орын беріледі. Қажет болған жағдайда маған хабарласыңыз.
Достарыңызбен бөлісу: |