Заманауи актер өнеріндегі сөЗ Әрекетінің орны ахманов Сакен Муратулы
жүктеу/скачать 31.82 Kb.
|
| 2. Танымдық процесс ретінде ойлау
Ойлау-бұл әлеуметтік тұрғыдан анықталған, сөз әрекетімен тығыз байланысты, маңызды жаңаны табу мен ашудың психикалық процесі, оны талдау мен синтездеу кезінде шындықты жанама және жалпыланған бейнелеу процесі. Ойлау сенсорлық танымнан практикалық іс-әрекет негізінде пайда болады және оның шегінен асып кетеді. Танымдық іс-әрекет сезім мен қабылдаудан басталады. Кез-келген, тіпті ең дамыған ойлау әрқашан сенсорлық таныммен, яғни сезіммен, қабылдаумен және идеялармен байланысты сақтайды. Психикалық белсенділік өзінің барлық материалын тек бір көзден - сенсорлық білімнен алады. Сезім мен қабылдау арқылы ойлау сыртқы әлеммен тікелей байланысты және оның көрінісі болып табылады. Бұл көріністің дұрыстығы (жеткіліктілігі) табиғат пен қоғамның практикалық қайта құру процесінде үздіксіз тексеріледі. Тек сенсорлық білім аясында субъектінің белгілі объектімен өзара әрекеттесуінің осындай жалпы, жиынтық, тікелей әсерін толығымен бөлу мүмкін емес болғандықтан, сезімдер мен қабылдаулардан ойлауға көшу қажет. Ойлау барысында сыртқы әлемді одан әрі терең тану жүзеге асырылады. Нәтижесінде заттар, оқиғалар, құбылыстар арасындағы ең күрделі өзара тәуелділікті бөлшектеуге, шешуге болады. Ойлау процесінде осы сезімдерді, қабылдаулар мен идеяларды қолдана отырып, адам сонымен бірге сенсорлық танымнан асып түседі, яғни жергілікті әлемнің осындай құбылыстарын, олардың қасиеттері мен қатынастарын тікелей қабылдауда берілмейтін, сондықтан тікелей байқалмайтынын біле бастайды. Мысалы, физиктер қарапайым бөлшектердің қасиеттерін зерттейді, оларды ең қуатты заманауи микроскоптың көмегімен де көруге болмайды. Басқаша айтқанда, олар тікелей қабылданбайды: оларды көру мүмкін емес — сіз олар туралы ойлана аласыз. Абстрактілі, дерексіз, делдалдық ойлаудың арқасында мұндай көрінбейтін элементар бөлшектер іс жүзінде бар және белгілі бір қасиеттерге ие екенін дәлелдеуге болады. Тікелей байқалмайтын бөлшектердің бұл қасиеттері ойлау процесінде жанама, тікелей емес, яғни жанама түрде белгілі болады. Осылайша, ойлау сенсорлық білім жеткіліксіз немесе тіпті әлсіз болған жерде басталады. Ойлау сезімдер, қабылдаулар мен идеялардың танымдық жұмысын жалғастырады және дамытады, олардың шегінен асып кетеді. Ойдың жылдамдығы әсіресе адамнан өте қысқа мерзімде белгілі бір шешімдер қабылдау қажет болған жағдайда қажет (мысалы, ұрыс кезінде, апат кезінде). Сонымен, кейбір студенттер, тіпті орта мектепте де, олар үшін жаңа тапсырманы шешуге шақырылған кезде, ұялып, жауап бере алмай қиналады. Бұл жағымсыз эмоциялар олардың ойлауына кедергі келтіреді; ой өте баяу және жиі сәтсіз жұмыс істей бастайды, дегенмен тыныш жағдайда (үйде немесе партада емес, тақтада) кейбір студенттер мұндай және одан да қиын тапсырмаларды тез және жақсы шешеді. Бұл ингибиторлық эмоциялар мен сезімдердің әсерінен ойдың күрт баяулауы емтихандарда жиі көрінеді. Ал басқа студенттерде, керісінше, емтихан кезінде жалпы толқу баяуламайды, ойлауды ынталандырады және жеделдетеді. Сонда олар қалыпты, тыныш ортаға қарағанда жоғары нәтижелерге қол жеткізе алады. Актерлердің табиғи сөз әрекеті және дауыстық мүмкіндіктерін дамыту; оларда дикция, интонациялық және орфоэпиялық мәдениетті тәрбиелеу; авторлық сөзді меңгеру, оның маңызды, тиімді, стилистикалық сипатын ашу – мұның бәрі сахна тілін оқытудың басты мақсаты. Диалогтық сөз әрекетідағдыларын игеру шарттары қажетінше эмоциялық есту қабілетін шыңдайды. Аудиторлық қабылдауды оқыту «Сахна тілі» пәнінде ерекше орын алады. М.Кнебель мұғалімнің нашар дамыған есту қабілеті бар оқушыны оқытудағы қиындықтары туралы әңгімелейді. Мұндай студент өзін де естімейді, серіктесін де естімейді, ол үшін серіктестің эмоционалдық өміріндегі өзгерістер өзгеріссіз қалады. Ол сөз әрекетіәуеніндегі серіктестің эмоционалдық әсерлерін түсінуге тырыспайды, сондықтан оларды жүрекке жеткізе алмайды. Оның сөзі интонацияға сараң және әсерлі емес. Осылайша, «Сахна тілі» пәнінің барлық бөлімдері есту қабылдауымен тығыз байланысты екеніне көз жеткіземіз. Адамның ішкі және сыртқы сөз әрекетітехникасын жақсартуға мүмкіндік беретін көркем оқу. Көркем оқу – әдеби шығармаларды егжей-тегжейлі зерделеу, бұл өз кезегінде қоғамның мәдени деңгейін көтереді. Сөз әрекетіөнері әр адамның мәдениетінің қадірі болып табылатын сөздерді жаңа тілдерге аударады. Көркем оқу бойынша жұмыс жоғары эстетикалық талғамдардың қалыптасуына және сөз әрекетімәдениетін дамытуға ықпал етеді. Адамдық сөз әрекетімәдениетін жетілдірудің негізгі құралдарының бірі көркем оқу бойынша жұмыс болып табылады, ол сахналық сөйлеудің аса қажет шарты болып табылады. Эмоциялық есту сөздің немесе әннің шағын бөлігіндегі дауыстың эмоционалдық (немесе түсі, реңкі, контекст) дұрыс бағалану мүмкіндігі ретінде анықталады. Былайша айтқанда, студент-актердің серіктестің немесе өз кейіпкерінің эмоционалдық күйін сезінуі туралы түсінік. Актерлік дағдылар бойынша сабақтар студенттердің эмпатикалық қабілеттерін дамытады. Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясындағы «Актер шеберлігі», «Сахна тілі» пәндерінде оқытудың барлық әдіс-тәсілдері студенттердің шығармашылық еркіндік, эмоционалдық қозу және реактивтілік, экстраверсия, эмпатия сияқты жеке қасиеттерін тәрбиелеуге бағытталғандығы сөзсіз. жүктеу/скачать 31.82 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|