Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
жүктеу/скачать 4.06 Mb.
|
| Sorawlar hám tapsirmalar
1. Agroximiya pániniń rawajlanıwında ullı ilimpazlar 2.Orta Aziyada agroximiyadan ilimiy tájiriybeler jurgiziw 3. Hazirgi ilimiy, texnika rawajlanǵan bir dawirdegi jetiskenlikler 2-Tema.Agroximiyaniń teoriyaliq tiykarlar hám zamanagoy mashqalalari pániniń áhemiyeti. XIX asirdiń ortalarinan baslap Evropa hám Amerikaniń egin maydanlarinda chili selitrasiniń keń kólemde qollanila baslawi hám Bussengo pikrleriniń islep shiǵariwǵa ámeliy usinisi esaplanadi. Bussengo haqli turde jańadan pán-agroximiyaniń tiykarsgisi boliwi mumkin edi.Biraqda oniń qanindaǵi «jeti ólshep bir kesiw» ádeti tájriybeler tiykarinda alinǵan maǵliwmatlardi keń xaliqqa tez jetip bariwina imkaniyat bermedi.Akademik D.N.Pryanishnikovdiń sázi menen aytqanda Bussengo pánde ushraytuǵin “klassik” hám “romantik” lerdiń birinshi qatarina tiyisli edi. Ósimlikler ósiwi, rawajlaniwin ózgertiriwshi hám oni basqariwǵa imkaniyat jaritiwshi stimuliyatorlar, vitaminler, fermentler,gormonlardiń áhemiyeti hám sheksiz esaplanadi. Bir soz benen aytqanda diyqanshiliqda hám ximiya pániniń kóplep ónimleri-zatlari isletiledi. Ximiyaniń diyqanshiliqda qollaniliwi agronomik ximiya dep atalsa boladi hám teoriyaliq jaqdan bul pánge awil xojaliǵiniń ximiya páni aralasqan tarawlari kiredi,dep esaplaymiz.Har bir taraw agroximiya páni quraminda erkin ulken bir bólimdi iyeleydi. Bular – «tóginler hám olardi qollaniw», «ósimliklerdi ximiyaliq jol menen qorǵaw», «ósimliklerdiń ósiwin,rawajlaniwdiń ximiyaliq jol menen basqariw», «ximiyaliq melioratsiyalaw» hám taǵi basqalar. Diyqashılıqtı ximiyalastırıw – eginler hasıldarlıǵın asırıwdıń áhmiyetli faktorı, a/х óndirisin tezletiwdiń ekonomikalıq jaqtan eń paydalı jolı esaplanadı. Dúnya diyxashılıǵı tájiriybesiniń kórsetiwinshe, eginler zúráátligi topıraqqa beriletuǵın tóginler muǵdarı menen tikkeley baylanıslı. (Dúnyada beriletuǵın tógin haqqıda tablitsa). Tóginlerden nátiyjeli paydalanıw esabınan Angliyada 1982 jılı gúzgi biydaydan rekord hasıl (156,5 ts/ga) alınǵan. Germaniya fermer xojalıqlarınan birinde 72 ga maydandaǵı ortasha zúráátlik 101,3 ts quraǵan. Házirgi kúnde mákke-júweri hám shalıdan alınǵan eń joqarı zúráát sáykes 222,0 hám 145,0 ts/ga. Tóginler nátiyjeliligi ádette eginlerden alınǵan qosımsha hasıl muǵdarı menen belgilenedi. Respublikamızda ámelge asırılǵan ilimiy izleniwlerdin maǵlıwmatları tiykarında (tabl) 1 ts mineral tógin esabınan tómendegishe muǵdarda qosımsha zúráát alıw múmkin (M.P.Petuxov va b. 1979)
Respublikamızdıń suwǵarılatuǵın jerlerinde tóginlerdiń nátiyjeliligi kózge tústi. 1932 jılı paxta zúráátligi 7-8 ts/ga dan aspaǵan bolsa, gektarına 11-12 ts mineral tógin bergende bul kórsetkish 25-28 ts/ga dan astı.(tabl) Eginlerden alınatuǵın hasıldıń yarımı (ayrım waqıtları 60-70%) mineral tóginlerge baylanıslı alınadı. Eginlerge jumsalǵan 1 sum qarejet 2-3 sum bolıp hasıl menen qaytadı, paxtanı tóginlegende bul kórsetkish 8-9 sumdı quraydı. 1996 jıldıń 7 avgustında Uzb.Resp.Ministrler Kabinetiniń «A/x óndirisinde agroximiya xızmetin kórsetiwdi takomillashtirish ilajları tuwrısında»ǵı qararı, diyxanshılıqtı ximiyalastırıwdı kúsheyttiriwde áhmiyetli qádem boldı. Házirgi kúnde Respublikamızda 6 tógin zavodı (Chirchik, Almalıq, Nawayı, Samarqand, Fergana, Qoqan) islep tur. Tógin islep shıǵarıwdıń ósiwi, tiykarınan, joqarı kontsentratsiyalı hám kompleks tóginler esabınan ámelge asırılmaqta. Bunday tóginler islep shıǵarılıp atırǵan tóginlerdiń ulıwma muǵdarınıń 90 % ten artıǵın quraydı. жүктеу/скачать 4.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|