Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
-Tema.Ósimliklerdiń aziqlaniwiniń turleri hám jollari
жүктеу/скачать 4.06 Mb.
|
| 6-Tema.Ósimliklerdiń aziqlaniwiniń turleri hám jollari
Ósimliklerge azıq elementleriniń topıraqtan sińiwi 2 turde, passiv hám aktiv jol menen baradı: 1) Passiv (metobolik emes) sińdiriw - japıraq arqalı suwdıń puwlanıwına hám ionlardıń joqarı kontsentratsiyadan az kontsentratsiyaǵa ótiwine yamasa osmos hám diffuziya qubılıslarına tiykarlanǵan bolıp bunda metabolik energiya jumsalmaydı. 2) Aktiv yamasa metabolik sińdiriw. Azıq elementleriniń kletkaǵa ótiwi suwdıń puwlanıw kólemine yamasa diffuziya protsesslerine tikkeley baylanıslı emes. Azıq elementlerin sindiriw quramalı aktiv fiziologiyalıq protsess bolıp ósimliktegi qubılıslar menen (fotosintez, dem alıw hám zat almasıw) tıǵız baylanısta boladı hám energiya jumsalıwın talap qıladı. Bul protsess ósimliklerdiń saylap sińdiriwshiligi menen sıpatlanadı. Azıqlıq zatlardıń sińiwi hám ósimliktegi háreketi diffuziya hám osmos protsesslerine qaraǵanda derlik 100 ret kóbirek tezlikte boladı. Zatlardıń kletkaǵa sińiw jolındaǵı birinshi kletka organı onıń qabıǵı. Qabıqta sańlaqlar bolǵanlıqtan ol ionlardıń ótiwine irkinish jasamaydı. Kletkanıń pektino-tsellyulozalı diywalshıları joqarı adsorbtsiyalıq uqıpqa iye. Sonlıqtan topıraq eritpesindegi ionlar qabıqtıń ishki betine jıynaladı. Ortalıqtıń reaktsiyası ózgergende kletka qabıǵında odsorbtsiyalanǵan ionlar bos halına kelip kletkalardaǵı boslıqqa ótedi hám tsitoplazma betine adsorbtsiyalanadı. Kletka protplastınıń betinde juqa qabıq - plazmolemma (lipid beloklı membrana) boladı. Onıń ayırım bólimleri minus yamasa plyus zaryadqa iye. Usı bólimlerde eritpedegi kationlar hám anionlar adsorbtsiyalanadı. Membrana betindegi ionlardıń adsorbtsiyası almasıwshı xarakterge iye bolıp, bul protsess, kontsentratsiya gradientine qarama-qarsıda bolıwı mumkin. Tsitoplazma betine adsorbtsiyalanǵan kation hám anionlar membrana arqalı kletka ishine hám bir kletkadan ekinshi kletkaǵa hám sonday-aq japıraqqa shekem baradı. Adsorbtsiyalanǵan ionlardıń, tamır kletkasınıń ishine ótiwi úzliksiz bolǵanlıqtan, tamırdıń sińiriwshi betindegi ionlardıń adsorbtsiyalanıwıda uzliksiz tákirarlanıp turadı. Kletkaǵa kirgen ionlar sol halında yamasa tamırda sintezlengen organik birikpe turinde jer usti organlarına paxalǵa, japıraqqa ótedi. Azıqlıq elementlerdiń aktiv sińiwi ushın kerekli energiyanıń deregi dem alıw protsessinde payda bolatuǵın energiya esaplanadı. Sonlıqtan azık elementleriniń ósimlikke sińiwi tamırlardıń dem alıw protsessi menen de tıǵız baylanıslı. Tamırdıń ósiwine hám dem alıwına irkinish bolǵanda (kislorod jetispegende, topıraqtıń ıǵallıǵı judá joqarı bolǵanda) topıraqtan azıqlıq zatlardıń ósimlikke ótiw protsessi tómenleydi. Azıq elementleriniń sińiw protsessi fotosintez benende tıǵız baylanıslı. жүктеу/скачать 4.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|