Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
жүктеу/скачать 4.06 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Fosforit unı.
- Fosfor Jetispegende Artiqshasinda
| Ftorsızlanǵan fosfat - P2O5 30-38%, sonnan limon kislotasında eriytuǵın 28-32%, ıǵal sińirmeydi. Qatıp qalmaydı. Apatitlerdi 1400-15000S-da suw parı menen islep alınadı. Tásiri boyınsha superfosfatqa usaydı. Kul reń hám qara topıraqlarda nátiyjeliligi superfosfattan tómen emes. Bul tógindi de ammiaklı tóginler menen aralastırıwga bolmaydı.
Fosforit unı. Fosfortitti unǵa aynaldırıp alınadı. Ondaǵı fosfor apatit turinde (ftoroapatit, gidrokislapatit, karbonatapatit) hám trexzameshennıy kaltsiy fosfatı - Ca(PO4)2 turinde boladı. Bul birikpeler suwda, hálsiz kislotalarda erimeydi. Kópshilik ósimlikler paydalana almaydı. Bul tógin ıǵal sińdirmeydi, qatıp qalmaydı. Qalegen tógin menen aralastırıwga boladı (hakten basqa). Fosfor Jetispegende Artiqshasinda 19-Tema.Awil xojaliǵinda isletiletuǵin tiykarǵi kaliyli tóginlerdi isletiliwi, oni qollawdaǵi zamangoy mashqalalar Kaliy izertlewshilerge ósimlik siltisi - potash sıpatında ázelden belgili bolsada, onı sap halda 1807 jılda ximik alım Devi ajıratıp aldı. Ósimlik, topıraq hám tógin quramındaǵı kaliydi K2O ǵa aylandırıp kórsetiw qabıl qılınǵan. Ósimliklerdegi kaliydiń tiykarǵı bólimi tsitoplazma hám vakuolalarda bolǵan halda, yadroda ushıramaydı. Ulıwma kaliydiӊ 20% ke jaqını ósimlik kletkalarınıӊ tsitoplazma kolloidları tárepinen almasınıwshaӊ formada, 1% i mitoxondriyalar tárepinen almaspaytuǵın formada jutıladı. 80 % ke jaqın kaliy kletka shiresinde ion formada bolıp, organikalıq birikpeler quramına kirmeydi. Sonıń ushın uzaq hám kúshli jawın-shashınlar tásirinde japıraqlardaǵı (ásirese eski japıraqlardaǵı ) kaliydiń bir qansha bólimi juwılıp ketedi. Kaliy jetispewshiligi nátiyjesinde ápiwayı uglevodlar ( di- hám polisaxaridler) ǵa aylanıwı tómenleydi. Ol qant zatların japıraqlardan ósimliktiń basqa bólimlerge aǵıp ótiwin kúsheyttiredi, uglevod almasıwı fermentleri, usınnan amilaza aktivligin asıradı. Kaliy jetispewshiliginde bir qatar fermentlerdiӊ aktivligi páseyedi, ósimlikte uglevod hám belok almasıwı buzıladı, qant zatlarınıӊ tiykarǵı bólimi dem alıw protsessi ushın sarıplanadı, push dánler formalanadı hám dánli eginler ónimdarlıǵı keskin kemeyedi. Kaliy kletka shiresiniń osmotik basımın asıradı, usı sebepli ósimliklerdiń suwıqqa shıdamlıǵı asadı. Ósimlik organiziminde kaliy muǵdarı ósiw dáwirine baylanıslı halda ózgerip turadı. Basqa elementlerde baqlanǵanı sıyaqlı kaliyde eski japıraqlardan jas japıraqlarǵa qaray ótedi, yaǵnıy onnan qayta paydalanıw reutilizatsiya júz beredi. Kaliydiń eski japıraqlardan jas japıraqlarǵa qaray ótiwine natriy aktiv qatnasadı, ol ósiwden toqtaǵan toqımalarda kaliydiń ornın iyeleydi. Solay etip, kaliydiń ósimlik denesinde tarqalıwı, yaǵnıy onıń japıraq hám paqal bólimlerindegi muǵdarı tómennen joqarıǵa qaray artıp baradı. Ósimlik shaqalarınıń tógiliwi, japıraqlardan jawın-shashın tásirinen juwılıp túsiwi hám tamır sisteması arqalı belgili muǵdarda ajıralıwı esabınan topıraqtan shıǵıp ketetuǵın kaliy muǵdarı joqarıda keltirilgen sanlardan 20-30 % kem boladı. Ásirese, jawın-shashın tásirinen juwılatuǵın kaliy muǵdarın úyreniw boyınsha kóplegen izleniwler ótkerilgen (Gollandiya). Tekseriwler tiykarında bir gektar maydanda 1675 kg qartayǵan (eski) japıraqlar barlıǵı anıqlanǵan. 18 saat dawam etken shawın-shashınnan keyin usı japıraqlarda bar bolǵan 75 kg kaliyden bar joǵı 39,6 kg saqlanıp qalǵan. Túngi jawın-shashınlar tásirinde kúndizgige qaraǵanda kóbirek kaliy juwıladı. жүктеу/скачать 4.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|