Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
-Tema.D.N.Pryanishnikovdiń «Agroximiyada tańlanǵan miynetlerdiń toplaminiń» teoriyaliq tiylarlari
жүктеу/скачать 4.06 Mb.
|
| 8-Tema.D.N.Pryanishnikovdiń «Agroximiyada tańlanǵan miynetlerdiń toplaminiń» teoriyaliq tiylarlari
Agroximiya iliminiń atası D.N.Pryanishnikov – agroximiyanıń wazıypası diyxanshılıqta zatlardıń aylanısın izertlep topıraqtaǵı ximiyalıq protsesslerdi awıl xojalıǵı ósimlikleriniń zúráátliliginiń artıwına hám sapası jaqsılanatuǵın tamanǵa qaray burıw bolıp esaplanadı – degen edi. Bul aylanısta adamnıń qatnası – tógindi paydalanıw bolıp esaplanadı. Agroximiyanıń maqseti – tóginlerdiń túrleri hám formaların bile otırıp, olardıń topıraq penen óz-ara qatnasın esapqa alıp, tógindi qollanıwdıń forması, múddeti hám waqtın bilip, ósimliktiń eń qolaylı azıqlanıw jaǵdayın tuwdırıw bolıp esaplanadı. Ósimliktiń zúráátliligin arttırıw hám diyxanshılıkta zat aylanısın jaksılaw tek tógindi qollanıw arqalı ámelge asırıladı. Mineral hám organikalıq tóginlerdi paydalanıw diyxanshılıq ximizatsiyasınıń tiykarı esaplanadı. Mineral hám organikalıq tóginlerdiń nátiyjeliligi tiykarında awıl xojalıǵı eginlerin egiwdiń industrial texnologiyasın, kompleksli mexanizatsiya, jerlerdiń melioratsiyası, aldınǵı ilim jetiskenliklerin paydalanıwdı engiziw arqalı amelge asırıladı. Tógin beriw topıraqtaǵı ósimlikke kerekli bolgan azıklıq elementlerdiń muǵdarın arttıradı, topıraktıń ximiyalıq quramın, fizikalıq hám baskada kásiyetlerin jaqsılaydı. Azıqlanıw jaǵdayınıń jaqsılanıwı fotosintez protsessin jaksılaydı, ósimlik jaqsı ósip rawajlanadı. D.N.Pryanishnikov agroximiyanıń tiykarǵı obektlerin (ósimlik, topıraq hám tógin) úsh muyeshlik turinde kórsetedi hám bul Pryanishnikov úsh múyeshligi dep ataladı. (1-suwret) ósimlik 1-súwret. Pryanishnikov bul úsh obekttiń bir-birine tásirin uyrengende klimatlıq hám baskada jaǵdaylardı esapqa alıw kerek deydi. topıraq tógin Ósimlikten qalǵan organikalıq qaldıqlar topıraqtıń barlıq kásiyetlerin ózgertedi (xim.quramı, fizikalıq qásiyetleri h.t.b.). Topıraqqa tógin bergende ondaǵı azıqlıq zatlardıń muǵdarı ózgeredi, topıraq eritpesiniń reaktsiyası (pH) ózgeredi, PPK ózgeredi hám topıraqtaǵı mikrobiologiyalıq protsessler kúsheyedi. (1-suwret). 1884 - jıl agroximik P.A.Kostichevtiń «Ucheniya ob udobreniyax», - degen kitabı shıktı. Onda ol Libixtıń «Tolıq qaytarıw teoriyası»ın kritikaladı. Ol topıraqtıń ónimdarlıǵı tek qaytarılǵan azıq zatlarına baylanıslı emes, al onıń strukturasına xám basqada faktorlarǵa baylanıslı deydi. Topıraqtıń strukturasın shirindige baylanıslı deydi. Ullı agroximik D.N.Pryanishnikov agroximiyanıń rawajlanıwında belsendi qatnastı. Ol ósimliktiń fosfor menen azıqlanıwın izertleydi: ásirese fosfordı ósimliklerdiń fosforitlerden alıw hám fosforit unın qollanıw boyınsha Solikamsktegi kaliyli tóginlerdi óndiriste paydalanıw boyınsha kóp jumıslar isledi. Diyxanshılıqtaǵı biologiyalıq azotqa organikalıq tóginlerdi qollanıwǵa, mikroelementlerge kóp kewil bóldi. Ósimlikler bir waqıttıń ishinde hám kation hám aniondı jutadı. Biraq ayırım ionlar topıraq eritpesinde bar muǵdarına qaraǵanda basqasha jutıladı. Ayırım ionlar tamır arqalı kóp jutıladı, basqaları az jutıladı. Sonday-aq jutılıw tezlikleri de hár qıylı boladı. Ósimlikte organikalıq zatlardıń sintezi, taza organ hám kletkalardı duziw ushın hár qıylı azıq elementler hár turli paydalanıladı. Usınıń menen tamırǵa ayırım elementlerdiń tusiwi hám ósimliktiń tańlap jutıwı belgilenedi. Ósimlikke kóbinshe organikalıq zatlardıń sintezinde hám taza organ, tkan hám kletka payda etiwde qatnasatuǵın azıq elementler ótedi. Sonıń ushında mineral tóginlerdi qollanǵanda sol duzlardıń fiziologiyalıq reaktsiyaları esapka alınıwı kerek. Sol waqıtta ósimlik jaksı ósip rawajlanadı. Ósimlik hár kıylı ósiw dáwirinde sırtqı ortalıqqa, sonıń ishinde azıqlanıwǵa hár qıylı talapshan keledi. жүктеу/скачать 4.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|